Republika e shqipërisë universiteti I tiranëS FAKULTETI I HISTOrisë dhe I filologjisë DEPARTAMENTI I HISTOrisë
Yüklə 5,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
61 mënyrë të fshehtë me Greqinë, duke bërë plane e projekte për të na shuar.‖ 318 Gazeta ―Flamuri i Arbrit‖ vuri në plan të parë çështjet politike, pa lënë mënjanë dhe ato letrare. Në artikuj të ndryshëm, vihet re fryma luftarake dhe forca goditëse kundër prapaskenave dhe planeve të Fuqive të Mëdha dhe shteteve fqinje që përpiqeshin te copëtonin Shqipërinë. Kjo e përkohshme përçoi në aspektin politik jo vetëm zërin e popullit shqiptar dhe arbëresh, por ndihmoi në afirmimin e lidhjeve ndërmjet tyre si popullsi me një gjuhë të përbashkët. Ajo diti të bëjë për vete shumë lexues të huaj të cilët shprehnin ndjenjën e nderimit dhe dashurisë ndaj popullit shqiptar. J. De Rada mbrojti me forcë para opinionit të Evropës çështjen e ekzistencës së kombit shqiptar duke provuar e argumentuar se shqiptarët kishin gjuhën e tyre të vjetër, historinë e tyre të lashtë, letërsinë e tyre, shtypin e tyre periodik dhe gazetën ―Flamuri i Arbrit‖, që i mblidhte dhe i bashkonte. Në një artikull të datës 20 shkurt 1886, De Rada i përgjigjet letrës së historianit të njohur Çezare Kantu ku, krahas të tjerave, shprehet për rëndësinë e ―Flamurit të Arbrit‖. Kantu, në letrën e tij shprehet si më poshtë: ―Kam marrë dhe lexuar shpesh “Flamurin e Arbrit”, por pranoj se nuk më pëlqen qëndrimi juaj dhe deklaratat kundër Greqisë. Që nga 1829, ne na figuron se Epiro-Janina janë të bashkuara me Greqinë dhe nuk mund ta përfytyroj të shkëputur në një shtet të izoluar... Nuk ju duket e arsyeshme një Federatë Ballkanike? Më thoni se si e shihni të ardhmen e vendit tuaj e të të parëve tuaj, të nënshtruar nga turqit”. 319 Më poshtë jepet përgjigja e De Radës: “Pasi lexova në gazetën “Opinione di Firence” letrën tuaj drejtuar profesor Billias, u nxita për të shkruar për ato që shpreheni rreth Shqipërisë. Së pari, kombi shqiptar është në çdo aspekt i ndryshëm me atë helen dhe gjuha jonë është krejt e ndryshme nga ajo helene, që do të thotë se nuk ka asnjë afrimitet kombëtar midis të dyjave. Unë mendoj që, edhe nëse formohej një Federatë Ballkanike, shumë shpejt do të zotërohej nga sllavët dhe të tjerë që qëndrojnë pas tyre. Megjithatë, krijimin e Federatës Ballkanike nuk e dëshirojnë as grekët, të cilët duan të mbizotërojnë mbi Perandorinë Bizantine, dhe as shqiptarët që duan të krijojnë kombin e tyre dhe të përhapin gjuhën e tyre. Atëherë Shqipëria vendosi të themelonte një revistë drejtimin e së cilës ma dha mua.” Dihet se botimi i ―Flamurit të Arbrit‖ në gjuhën amtare nxiti atdhetarët shqiptarë të Rumanisë të formojnë, në fund të vitit 1884, një kuvend të posaçëm nga ku u themelua Shoqëria ―Drita‖ që, më 1880, ishte veç një degë e shoqërisë shqiptare të Stambollit. Prandaj De Rada i thotë Kantuit: “Më vonë ndodhi që, duke parë “Flamurin e Arbrit”, u themelua në Bukuresht një komitet me 300 nga bashkatdhetarët me qëllim që të lëvrohej gjuha shqipe‖. 320 Në fund, De Rada shton: ―Tashti Flamuri i Arbrit, i nderuari zotëri, nuk mund të ishte gjetiu pa njollë e pa rrezik përveçse në kampin shqiptar‖. Për këtë arsye, më vonë, dijetari 318 ―De Rada a Guztavo Majer‖, Flamuri i Arbrit, 1888 319 Flamuri i Arbrit, Nr.1, 20 shkurt 1888 320 Flamuri i Arbrit,Nr.10,V.III,20 shkurt 1888 62 Kantu do të shprehej kështu: “Jeronim De Rada nxori revistën “Flamuri i Arbrit”. Ai ka hartuar poema me tema të vendit në gjuhën shqipe dhe është konsideruar si patriarku i asaj gjuhe”. 321 Krahas çështjeve politike si dhe evokimit të së kaluarës, në gazetën e De Radës vend me rëndësi zënë dhe çështjet letrare-kulturore. Shumë shkrimtarë dhe publicistë bashkëpunuan me të duke botuar veprat e tyre në numra të ndryshme të revistës, ku u botuan e ribotuan pjesë të Jul Varibobës, Zef De Radës, Filip Shirokës, etj. Ndër të tjera, De Rada i kishte vënë detyrë vetes që ta pasqyronte gjuhën shqipe me të gjitha pasuritë e saj. Lidhur me këtë çështje, hedh dritë një letër e tij dërguar Gustav Majerit në të cilën shkruan edhe këto: “Në të përkohshmen “Flamuri i Arbrit” është detyrë e posaçme që të paraqiten në mënyrë të plotë tingujt e gjuhës, duke shënuar, ku të jetë e mundur, ndryshimet dialektore dhe shpresoj se, kur të marrë udhë ndihma që do të kem nga të gjitha anët, do të më japë krahë në arritjen e qëllimit‖. 322 Përmes letrës së historianit Kantu, zë një vend me rëndësi dhe aspekti kulturor dhe letrar. Revista përshëndeti krijimin e Shoqërisë kulturore ―Drita‖ në Bukuresht, duke bërë të njohur veprimtarinë fillestare të saj. Thimi Mitko, në letrën dërguar nga Egjipti De Radës më 25 mars 1885, botuar në revistën ―Flamuri i Arbrit‖ në datën 20 maj 1885, njoftonte: “Në Bukuresht Sillogu (Shoqëria – A.K) vete mbarë. Janë shkruar deri më sot 300 anëtarë”. Në një tjetër letër dërguar historianit Kantu më 20 shkurt 1886, De Rada njoftonte: “Shoqëria Drita në Bukuresht, me 300 anëtarë nga bashkatdhetarët tanë, u themelua me qëllim që të lëvrohet dhe ngrihet lart gjuha shqipe”. 323 Për ta kryer sa më mirë detyrën e saj patriotike, revista u lidh edhe me grupime të tjera bashkatdhetarësh, jo vetëm në Shqipëri, por edhe në kolonitë arbëreshe. Këtij qëllimi, ndër të tjera, i shërbyen edhe shkrimet mbi historikun e qytetit të Lezhës, Korçës, etj, si dhe të qendrave të tjera arbëreshe nga të cilat kanë dalë njerëz të shquar. Në revistën ―Flamuri i Arbrit‖ zënë vend shkrimet për të kaluarën e popullit shqiptar, për qëndresën 25 vjeçare në udhëheqjen e Skënderbeut kundër pushtuesit osman. Me vlerë për t`u përmendur është dorëshkrimi i vjetër i arbëreshit Agostin Toçi, i gjetur nga De Rada, ku bëhet fjalë për rrethanat e shpërnguljes nga Shqipëria me det në Italinë Jugore, të një shumice të madhe shqiptarësh, të udhëhequr nga Gjon Kastrioti e bashkëluftëtarë të Skënderbeut si Kol Mark Gjini, Mark Mata, etj. Evokimi i të kaluarës dhe sidomos i periudhës së heroit tonë kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, u bë simbol në luftën heroike të popullit tonë gjatë viteve të Lidhjes së Prizrenit (1879-1881), në atë kohë kur Fuqitë e Mëdha vendosën copëzimin e Shqipërisë. Ngjarjet e këtyre viteve, redaktori i revistës ―Flamuri i Arbrit‖ i ka ndjekur me kujdes. Ai vinte në dijeni në lidhje me një ngjarje të përgjakshme, në të cilën 20.000 të rinj shkodranë, nën komandën e Ibrahimit nga Peja, u ndeshën me një ekspeditë të ushtrisë otomane prej 600.000 vetësh, të komanduar nga Pasvan Ogllu dhe u thyen. ―Lavdia e kësaj ngjarjeje, që ka ndodhur njëqind vjet pas largimit tonë nga Atdheu, këndohet sot e kësaj dite në Shqipëri. Dhe për të treguar shpirtin luftarak e 321 Po aty 322 ―Lajme të mira‖, Flamuri i Arbrit, Nr.12,Coriliano,30 tetor 1887, 2 323 Po aty Yüklə 5,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|