Republika e shqipërisë universiteti I tiranëS FAKULTETI I HISTOrisë dhe I filologjisë DEPARTAMENTI I HISTOrisë
Yüklə 5,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
103 populli. Me shumë interes do të lexohen nga shqiptarët botimet tuaja, shumë të rinj do të vijnë atje te ju dhe do të punojnë tok me ju për ringjalljen e atdheut. Ata do të gjejnë te ju ndonjë shtypshkronjë të gatshme dhe vendi juaj do të bëhet qendra drejtuese e kryengritjes‖. 457 Pas dy kongreseve të rëndësishme që luajtën rol në konsolidimin e marrëdhënieve mes shqiptarëve në dy anët e Adriatikut, u mbajt në 16-18 qershor 1903 një kongres në Napoli. Pika e parë e rendit të ditës që u diskutua gjatë në kongres kishte të bënte me nevojën e forcimit të marrëdhënieve kulturore me atdheun mëmë, së dyti iu kërkua qeverisë italiane të hapej katedra e gjuhës dhe letërsisë shqipe pranë Institutit Oriental të Napolit, ku të studionin arbëreshë dhe shqiptarë. Ky kongres synoi që të forconte më tej lidhjet kulturore dhe politike mes shqiptarëve. U vendos dhe krijimi i një katedre në gjuhën shqipe në Institutin Oriental të Napolit. Ngritja e kongresit gjuhësor dhe hapja e katedrës në gjuhën shqipe konfirmohet dhe nga letrat dërguar Lorekios nga De Rada, letra të gjetura në arkivin personal. Këtë fakt e konfirmojnë dhe të dhënat e marra nga gazeta ―La Nazione Albaneze‖ e Lorekios sipas të cilës deklarohet se: ―Senati i Mbretërisë të Italisë në 16 gusht ka diskutuar ligjin e miratuar nga Dhoma e Deputetëve për të cilin akordohet nga qeveria e drejta për organizimin e Institutit Oriental të Napolit‖. 458 Krijimi i një katedre në gjuhën shqipe do t‘i hapte rrugë forcimit të lidhjeve mes shqiptarëve në dy anët e Adriatikut. Katedra e gjuhës shqipe në Institutin Oriental të Napolit, udhëheqja e së cilit i është besuar prof. Xhuzepe Skiroit nga Piana Dei Greçi. 459 Krahas këtij vendimi u morën dhe vendime të tjera: 1. Dhënia e bursave shqiptarëve në mëmëdhe për studime në Kolegjin S. Adriano dhe në San Demetrio Korone. 2. Fillimi i mësimit të gjuhës shqipe në shkollat publike të komuniteteve arbëreshe në Itali. 3. Autonomia e Shqipërisë. 4. Zhvillimi i marrëdhënieve mes federatës Italo-Shqiptare dhe shoqërive shqiptare në Rumani dhe Bullgari. 5. Të drejta të barabarta për të gjitha besimet në Shqipëri. 6. Themelimi i një gazete qendrore të federatës që do të botohej në Romë në gjuhët frëngjisht, italisht, shqip. 7. Një lutje Portës së Lartë që udhëheqësit shqiptarë që ishin arrestuar gjatë trazirave të fundit maqedonase të liroheshin nga burgu 460 . Një dokument zyrtar i lëshuar nga Prefektura e Napolit vërteton mbajtjen e këtij kongresi, arsyet pse u themelua, lehtësirat për pjesëmarrësit. 457 Sokoli, Arbëreshi Anselm Lorecchio dhe revista La Nazione Albanese, 44. 458 Gazeta “La Nazione Albaneze”, Nr 10, Pellagario – Katanzaro, 1913, 7 459 Aurela Nociti, Contributo degli arbëreshë al Movimento Naz.Albanese, Lidhja-Unione, nr.4/ II, 1981.7-9. 460 Gazeta “La Nazione Albaneze”, Nr 3, 7 104 Dokument Nr. 3 Prefektura e Napolit-N-3594 Napoli, 17 prill 1901 Rreth kongresit shqiptar që do të mbahet në këtë qytet, i kërkohet Inspektoratit të përgjithshëm hekurudhor që të krijohen lehtësira për ata që do të marrin pjesë në Kongres,i cili do të mbahet në Napoli në datat 15-4 prill. Qëllimi i këtij kongresi do të ishte të bënte të njohur studimet për gjuhën shqipe në Itali dhe të bëhet propagandë për të fituar pavarësinë nga sundimi osman. Kemi marrë njoftime të sigurta që në këtë kongres është vendosur të themelohet një katedër e gjuhës. Hapja e kongresit është vërtetuar dhe nga fonde të tjera si nga shkrimet në gazetën ―La Nazione Albanese‖, nga urimet që vinin nga vende të ndryshme kudo që kishte shqiptarë dhe shoqata patriotike shqiptare. Krahas të tjerave, u vu re dukshëm shfaqja e publikimeve në faqet e gazetës ―La Nazione Albanese‖ apo ―Kombi Shqiptar‖. Themelimi i kësaj katedre ishte një fitore e bukur për revistën ―Kombi Shqiptar‖, për të cilën një shqiptar i vërtetë nga Shkodra, më 11 tetor 1987, shkruante: ―Pas shumë vitesh heshtjeje dhe terri, doli në dritë e para, e vetmja dhe më patriotikja, gazeta jonë Kombi Shqiptar, propaganduesja më e fortë dhe më e guximshme e të drejtave tona kombëtare, e vetmja që hapi për sytë tanë dritën e vet kombëtare”. 461 Në Palermo, në maj 1902, lindi një shoqëri shqiptare, pikat kyçe të statusit të të cilës ishin si më poshtë: a) Mbrojtja e të drejtave të kolonive shqiptare në Sicili, b) Përhapja e gjuhës shqipe, sidomos në kolonitë ku ka rrezik të humbasë, c) Domosdoshmëria e krijimit të një alfabeti unik që të merren vesh gjithë shqiptarët e kolonive të ndryshme dhe me tokën amë, d) Rritja e studimeve gjuhësore dhe përhapja e gjuhës shqipe, e) Krijimi i një arkivi me letërsinë shqipe që të kujdesen për botimin e kujtimeve të shenjta mbi atdheun dhe të ilustrojnë historinë, f) Domosdoshmëria e një federate mes shoqatave shqiptare të Kalabrisë, Napolit, Korfuzit, Athinës, Egjiptit, Kostandinopojës, Bukureshtit, Sofjes. Kjo shoqatë botoi një thirrje të ngrohtë që përfundoi me këto fjalë: ―Çështja shqiptare, tashmë më e gjallëruar, reklamon se bijtë e Shqipërisë do të lëvizin me qëllime të harmonizuara për të mbështetur përpara Evropës civile të drejtat e kombit, të lirisë e vëllazërisë matanë Adriatikut‖. 462 Kongresi i Napolit e konsolidoi më tepër lëvizjen arbëreshe të Italisë dhe siguroi forcim të bashkëpunimit mes shqiptarëve të kudondodhur. Për të realizuar qëllimet e tyre në favor të çështjes kombëtare, arbëreshët e Italisë, krahas thirrjeve për bashkim e njehsimit të alfabetit, synonin mbi të gjitha bashkimin e tokave shqiptare. 461 Mandalari, Indipendenca shqiptare, 63. 462 Po aty, f.62 Yüklə 5,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|