109
Italisë dhe pengonin realizimin e projektit të saj në Ballkan. Qarqet italiane i trembeshin faktit se, pasi
Austro-Hungaria të merrte Bosnjën dhe Hercegovinën, do shtrihej në Vlorë.
482
Ky fakt do të cenonte
interesat italiane për të pushtuar Shqipërinë. Në të dhënat historike nuk mund të lihet pa përmendur dhe
misioni diplomati i Krispit. Arbëreshi Françesko Krispi, udhëtimin e parë e bëri drejt Gjermanisë ku u takua
me kancelarin Bismark. Propozimi i tij ndaj Bismarkut ishte që, nëse Austro-Hungaria merrte Bosnje-
Hercegovinën, Italia duhej të kompensohej në Alpe. Bismarku nuk mund ta pranonte këtë propozim, që
cenonte territoret e aleatit të saj natyral, Perandorisë Habsburge. Bismarku i propozoi atëherë Krispit që, në
rast se Bosnje-Hercegovina aneksohej nga Austro-Hungaria, Italia mund të merrte si kompensim Shqipërinë.
Krispi u shpreh në këtë takim se Shqipëria nuk i interesonte.
483
Por, në fakt, nuk qe i sinqertë. Italia e
dëshironte vendosjen e protektoratit në Shqipëri, por haste në rezistencën e shqiptarëve dhe të Austro-
Hungarisë, e cila kërkonte të shtrihej në Vlorë dhe nuk mund të lejonte pushtimin e Shqipërisë nga Italia.
Ndërkaq, mori miratimin e Bismarkut për të drejtën e shpalljes së Italisë si mbrojtëse e Greqisë dhe e
Rumanisë.
484
Ky takim, vuri në dukje mendimet e kundërta mes Italisë dhe Gjermanisë lidhur me politikën
ballkanike, pasi Gjermania e kishte shprehur tashmë qëndrimin proaustriak. Në një takim të realizuar në
Berlin me kancelarin gjerman Bismark, Krispi kishte dëgjuar personalisht nga vetë ai një fjalë,
“Prenez
l`Albanie‖. Ky propozim i Bismarkut u pëlqye duke marrë parasysh përparësitë e pushtimit të Shqipërisë
duke marrë formën e një protektorati italian.
485
Pas Berlinit, Krispi u drejtua për në Londër ku u takua edhe
me kryeministrin britanik Gladstone. Edhe këtu përgjigja ishte e njëjtë: ―
Shkoni në Shqipëri, por duke marrë
parasysh rreziqet që do t’i mbani vetë përsipër‖. Pas kësaj, Krispi shkoi në Budapest ku, në takime, kërkoi
kompensime për aneksimin e Bosnje-Hercegovinës nga Austro-Hungaria. Por aty, më tepër se në çdo vend
tjetër, mori disa përgjigje të prera. Krispi u kthye në Itali dhe raportoi tek mbreti Viktor Emanueli II
486
për
misionin e tij. Mundësia e vetme për Italinë ishte të aplikonte në Ballkan politikën e neutralitetit.
Në 3 mars 1878, u nënshkrua Traktati i Shën Stefanit, i cili vendosi krijimin e një Bullgarie të madhe
dhe pavarësinë e plotë të Serbisë dhe Rumanisë
487
Ky traktat do të sillte një prishje të ekuilibrit ballkanik.
Fuqitë e mëdha tashmë duhet të reagonin menjëherë përballë një gjendjeje të tillë. Ato që rënduan më tej
situatën ishin vendimet e Kongresit të Berlinit të 1878-ës. Kongresi i Berlinit i filloi punimet në 13 qershor
1878. Drejtimin e kongresit e mori përsipër kancelari gjerman Bismark. Vendimet e Kongresit të Berlinit
cenonin projektin e Krispit në Shqipëri, shtonte rivalitetin austro-italian dhe nuk favorizonin aspak çështjen
shqiptare. Qëllimi i këtij kongresi ishte vendosja e paqes dhe e rregullit në Ballkan. Një qëllim tjetër ishte të
482
Xoxi,
Shqiptarët dhe Garibaldi, 349.
483
Francesco Crispi,
Questioni internazionali: Diario e documenti, (Milano:
Fratelli Treves Editori, 1927), 201.
484
Po aty
485
Pietro Chiara,
L`Epiro gli Albanezi e la Lega, (Dr. P. Montairo, Palermo, 1880), 118.
486
Salvemini,
La politica estera dell’ Italia dal 1971 al 1914, .41.
487
Diplomatic documents relating to the outbreak of the European war, Edit. Giussepe A. Andriulli, (London,
T.Fisher Unwin Ltd, Adelfi Terrace W.C. 1915 ), 378.