131
mbështetja e fuqive të mëdha të cilave u interesonte ekzistenca e një ekuilibri ballkanik. Krahas thirrjeve të
drejtuar palës italiane për mbështetje, është bërë thirrje për bashkimin e të gjithë italo–shqiptarëve në favor të
zgjidhjes së çështjes kombëtare. Gazeta
“La Nazione Albanese” paraqet thirrjen e bërë patriotëve arbëreshë
të kudondodhur për bashkim në ndihmë të vëllezërve të tyre përtej Adriatikut.
Një thirrje patriotike drejtuar italo-shqiptarëve
Bashkatdhetarë
- Qëllimet kundër integritetit të Shqipërisë, padrejtësitë ndaj saj me mjete nga më të ndryshmet duket
se po ia arrijnë qëllimit të cenojnë integritetin e Shqipërisë. Të kujtohemi se Shqipëria pret shumë
nga bijtë e saj në Itali, prandaj të bashkojmë forcat të bëjmë dëgjohet protesta jonë nëpërmjet
komiteteve, dhe telegrameve në mënyrë që të mos lejojmë të tjera padrejtësi
569
Il Comitato Albanese di Milano
Ing. P. Sabatini
Thirrja bërë nga komiteti i Milanos tregon hapur se nuk kanë munguar protestat apo nismat e
arbëreshëve të Italisë, në mbështetje të vëllezërve të tyre në Shqipëri dhe në mbrojtje të çështjes. Dhe në
realitet, kërkesa e italo-shqiptarëve për ndihmë nga pala italiane, u shpreh nëpërmjet aktivizimit të
demokratëve italianë në organizatën ―
Pro Albania‖. Një fakt të tillë e pohon dhe S. Skëndi, i cili thekson
qëllimin e programit të Garibaldit për të siguruar marrëdhënie të mira me shqiptarët e mëmëdheut e të ruante
ekuilibrin ballkanik. Krahas këtij qëllimi, synohej të zgjidhej problemi i një alfabeti të përbashkët dhe të
mbahej një kongres ndërkombëtar që të ndërhynte të zgjidhte problemet kombëtare me Turqinë Evropiane ku
në radhë të parë të sigurohej autonomia e popullit shqiptar.
570
Lëvizja italo–shqiptare u përkrah shumë nga
qeveria italiane dhe i la liri veprimi, por jo nga zemërgjerësia e qeverisë italiane dhe as nga interesi për
çështjen shqiptare. Kjo politikë dashamirëse lidhej me faktin se interesat italo–shqiptare, deri diku,
përputheshin me synimet italiane në Shqipëri. Në radhë të parë italo–shqiptarët ishin shtetas italianë dhe
politika e tyre duhej të mos binte ndesh me interesat e asaj që e quanin ―seconda patria‖ (atdheu i dytë). Në
fund të fundit, italo–shqiptarët dëshironin një Shqipëri autonome ose të pavarur, të çliruar nga çdo ndikim
austriak dhe në miqësi me Italinë.
571
Qeveria italiane nuk kishte arsye të mos ndihmonte një projekt të tillë, i
cili në vetvete përfaqësonte dhe interesat italiane të cilëve iu interesonte një ulje e ndikimit austriak në
Shqipëri. Një Shqipëri autonome do t'i hapte rrugë rritjes së ndikimit italian në Shqipëri dhe në Adriatik.
Qeveria italiane përkrahu lëvizjen italo–shqiptare dhe nxiti bashkëpunimin mes shqiptarëve dhe italo–
shqiptarëve. Këtë e lidhte me faktin se forcimi i raporteve mes shqiptarëve të Italisë dhe attyre në Shqipëri
mund të ndihmonte në rritjen e influencës së Italisë në Shqipëri. Italo–shqiptarët do të mund të realizonin
569
Gazeta
“La Nazione Albaneze” Pellagario – Katanzaro, Nr 1,1913, f. 5.
570
Skëndi,
Zgjimi Kombëtar Shqiptar 1878 – 1912 , 208.
571
Po aty, f. 202