148
Letër nga Kimza, 27.04.1911
Shkëlqesisë së tij, gjeneralit Riçioti Garibaldi
Qeveria ka nën urdhra 30 mijë luftëtarë që janë betuar sipas riteve kombëtare të besës, që të fitojnë
ose të vdesin për lirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë. Kemi marrë vendimin e përgjithshëm që t’ia
kalojmë komandën e përgjithshme të trupave shkëlqesisë suaj. Ju lutem, pranoni dhe ejani sa më
shpejt se popullsia pret ndihmë nga këmishat e kuqe të lavdishme dhe të pamposhtura si shpresa e
vetme.
622
Ky projekt i Riçioti Garibaldit, duket se nuk gjeti përkrahjen e duhur nga qeveria italiane dhe as në
figura të shquara të jetës politiko-shoqërore. Në qoftë se do të flasim për reagimin shqiptar ndaj lëvizjes
italo-shqiptare, ato janë mjaft kontradiktore. Nga njëra anë, përgëzohet dhe pranohet ndihmesa e italo-
shqiptarëve, nga ana tjetër, pas këtij pranimi në dukje, fshihet një hije dyshimi.
A është me të vërtetë
qëndrimi i R. Garibaldit aq dashamirës sa duket apo pas tij fshihen objektiva të tjera? Kjo pyetje dhe të tjera
kanë lindur në mendjet e mjaft personaliteteve të shquara të kohës siç ishte Faik Konica. Faik Konica
tregohet skeptik në lidhje me interesin e Garibaldit për Shqipërinë. Dyshimi i Faik Konicës lidhej me faktin
se si mundet një patriot italian të jetë aq dashamirës në lidhje me çështjen shqiptare, duke marrë parasysh
faktet se vetë R. Garibaldi kishte marrë pjesë në luftën greko-turke, me qëllim që të ndihmonte grekët në
pushtimin e Shqipërisë së Jugut. Replikat e Faik Konicës në lidhje me aktualitetin italo-shqiptar shfaqen në
artikujt e gazetës së tij, si dhe me polemikat me organin ―
La Nazione Albanese” te Lorekios. Sipas tij, duhej
të ekzistonin marrëdhënie me italo-shqiptarët në planin kulturor, por jo në sferën politike. Faik Konica dukej
se i trembej kësaj lëvizjeje në sferën politike, sepse ndjente që mbas italo-shqiptarëve fshihej qeveria
italiane. Ai nuk qe aq i qetë, këtë e lidhte me faktin se italo-shqiptarët ishin shtetas italianë, e ndoshta, pas
qëllimeve të tyre dashamirëse, fshiheshin qëllimet imperialiste të shtetit italian. Qeveria italiane pengoi
ardhjen e vullnetarëve italianë në ndihmë të lëvizjes shqiptare. Ky qëndrim pasqyrohet në shtypin e kohës.
―
Qeveria italiane‖ shkruante gazeta ―
Drita‖ e Manastirit, ―
ka ndaluar popullin italian të marrë pjesë në
kryengritjen e shqiptarëve‖ dhe ka vënë në lëvizje flotën ―
për të ndaluar të shkuarit vetëdashës në Shqipëri‖
duke vëzhguar e kontrolluar çdo anije nga Tivari deri në Prevezë. Një fakt të tillë e
pohon edhe shtypi italian,
si gazeta ―
Secolo‖ apo ―C
orriere della Puglia‖. Gazeta ―
Secolo‖ e Milanos pohonte se ―
nuk mund të hyjnë
garibaldinë në Shqipëri, se flota italiane e ruan mirë detin‖, gazeta ―C
orriere della Puglia‖ deklaronte se
qeveria italiane harxhonte shuma të mëdha për të vëzhguar Adriatikun, me qëllim që të ndalonte dërgimin e
vullnetarëve në Shqipëri.
623
Ishte vetë shtypi i kohës, si ai shqiptar dhe ai italian, që demaskoi politikën
italiane, duke pasqyruar qëndrimin e saj jo aq dashamirës ndaj ekspeditës vullnetare të R. Garibaldit.
Qeveria
622
AQSH, F.77 ,D.29, f.51
623
Skëndi,
Zgjimi Kombëtar Shqiptar 1878 - 1912 , 213.