RESEARCH AND EDUCATION ISSN: 2181-3191 VOLUME 1 | ISSUE 3 | 2022
https://t.me/ResearchEdu_Journal
Multidisciplinary Scientific Journal June, 2022
234
Investitsion muhit muayyanligini bu borada faoliyatning maqsadga muvofiqligi
va jozibadorligini aniqlaydigan iqtisodiy, ijtimoiy,
tashkiliy, huquqiy, siyosiy va
boshqa shart-sharoitlarni umumlashtiruvchi xususiyatlari belgilab beradi. Investitsiya
faoliyatiga ta’sir koʻrsatuvchi bu omillarning oʻzaro bog‘liq majmui u yoki bu
mamlakat iqtisodiyotidagi hal qiluvchi investitsion muhit hisoblanadi. Demak,
investitsion muhit haddan tashqari koʻp oʻlchovli, murakkab va serma’no
tushunchadir.
Amaliyotda investitsion muhitning moliyaviy jihatlari sifatida byudjet, toʻlov
balansi, davlat qarzlari,
bojxona bojlarining kattaligi, bank tizimi, konvertatsiya
muammosi, toʻlovlar, soliq va soliqqa tortishning qoniqarsizligi, soliq tizimi, soliq yuki
va undagi yig‘imlar katta muammolardan hisoblanadi. Bu esa hududlarda xorijiy
sarmoyalarni jalb etishdagi asosiy muammolardan biri hisoblanadi. Investitsiya
muhitiga ta’sir etuvchi omillardan biri bular: “investitsion salohiyat” va “investitsion
risklar”dir. Ma’lumki investitsion salohiyat deganda
iqtisodiy faoliyatda
foydalaniladigan ishlab chiqarish zaxiralari, quvvatlari, kuchlari, imkoniyatlari
kabilardan iborat resurslar yig‘indisi tushuniladi.
Investitsion salohiyat foyda olish yoki ijobiy
ijtimoiy samaraga erishish
maqsadida uzoq muddat foydalaniladigan aktivlarga mablag‘ kiritish imkoniyatlari
darajasini tavsiflaydi.
Investitsion salohiyat mamlakatda asrlar davomida shakllangan bir qancha
omillar yig‘indisini aks ettiradi. Bu omillar ishlab chiqarish, mehnat, iste’mol,
infratuzilma, innovatsiya, tabiiy resurs, moliyaviy salohiyat, institutsional salohiyat va
turizm salohiyati kabi omillarni qamrab oladi (1-rasm).
Ishlab chiqarish salohiyati mamlakatdagi mavjud ishlab chiqarish quvvatlari,
ishlab
chiqarish vositalari, iqtisodiyot tarkibi, qazib oluvchi, qayta ishlovchi sanoat
tarmoqlari, muvafaqqiyatli amalga oshirilgan investitsion loyihalar soni (qoʻshma
korxonalar tomonidan amalga oshirilgan investitsion loyihalarni ham qoʻshgan holda),
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatining rivojlanish holati va boshqalarni
ifodalaydi. Texnika-texnologiya salohiyati mamlakatdagi
mashina-mexanizmlar
miqdori, ularning tarkibi, texnologik tizim kabilardan iborat boʻlib, u fan yutuqlari va
ularni qay darajada tatbiq etilishi bilan bog‘liq.
Mehnat salohiyati iqtisodiy faol aholi soni, yoshi, aholining bilim darajasi kabi
kabilarni tavsiflaydi. Shuningdek, intellektual salohiyat ishlab chiqarishga layoqatli,
bilim, malaka, mahoratga ega boʻlgan kishilardan iborat boʻlsa u jamiyat a’zolarining
ilmiy, ma’rifiy, ma’naviy, intellektual salohiyatini koʻrsatadi. Qoida tarzida, xorijiy
investorlarni malakali ish kuchi va arzon ish haqi toʻlanadigan hududlar jalb qiladi.