VİVO
Rəşid bəy və Səadət xanım
27
cavanların bütün hissiyyatını nə dərəcədə qaplamasını təsəvvürünüzə gətirə
bilməzsiniz!
Bu halları anlamaq və hiss etmək üçün bu ölkələrdə doğulmaq və ya bir
neçə il bu ölkələrdə həyat sürmək lazımdır. Bu hekayəni oxumağa etina edən
lütfkar xanımlar! Əgər siz, gənc Səadətin ata-anasının əmrindən boyun qaçırıb
bir zəngin və nəcib xana ərə getməyi rədd etdiyinə və Rəşid bəyin uzaqdan
tərifini eşidib özünü də yalnız bir dəfə görməklə ona qoşulub qaçmasına təəc-
cüblənirsinizsə, o zaman, xanımlar, mən cürətlə söyləyə bilərəm ki, siz Şərq
aləmindən bixəbərsiniz.
Sizə xoş görünməyə var qüvvəsilə çalışan dəstə-dəstə gənclər daim
sizin ətrafınızı bürüməkdədirlər. Onlar sizin külək vurmuş rübəndləriniz kimi
ətrafınızda qalxıb-düşürlər, məclislərdə sizə pərəstiş edənlərdən başqa kimsə
görmürsünüz.
Müsamirələrdə şəninizə minlərlə mədhlər söyləyirlər. Şərq qadını isə,
öz ata və qardaşlanndan başqa heç kəsi görmür. Əlbəttə, belə bir şəraitdə
yaşayan qadının bu qədər asanlıqla atəşli bir sevgiyə düşməsi sizin
təsəvvürünüzə sığmaz. Ah! Əgər siz bu qadınların yerində olsaydınız, onlar
kimi daim dörd divar arasında, pərdə altında yaşasaydınız, o zaman Səadətin
bizim qəhrəmana qoşulub qaçmasını, ümidvaram ki, bağışlar və bu hekayənin
dalını lütf il oxuyardınız.
Şəhərdən çıxdıqda Rəşid bəy üçüncü bir atı haradan tapacağını
düşünürkən birdən qulağına bir at tappıltısı gəldi. Rəşid bəy tez atdan sıçrayıb
düşdü, tüfəngini əlinə alıb tappıltı gələn tərəfə yönəldi. Bir atlı gəldiyini
gördülər. Rəşid bəy tüfəngin lüləsini onun sinəsinə dayayıb qışqırdı:
- Sal silahını, burax atını, yoxsa bu dəqiqə səni ayağımın altına
döşərəm! Atlı onun əmrlərini tez yerinə yetirdi. Rəşid bəy onun atını alıb
içində otuz qızılı olan öz kisəsini ona bağışladı. Atlı yalvardı ki, onun bütün
silahlarını alsın, lakin atına dəyməsin, çünki Kazımxan onu mühüm bir işdən
ötrü şəhərə göndərmişdir.
Rəşid Kazımxan adını eşitcək, qasidi tutub bir ağaca sarıdı və ondan
şəhərə nə üçün göndərilməsini soruşdu. Qasid dedi ki, Kazımxan Rəşid bəyin
VİVO
Rəşid bəy və Səadət xanım
28
Səadət xanımı istədiyini və hazırda Qəbələ şəhərində olduğunu öz qardaşına
xəbər vermək üçün məni göndərmişdir.
Rəşid bəy özünü ona tanıdıb, sıçrayaraq atına mindi və öz yoldaşı ilə
bərabər qalın meşəli bir dağa tərəf getməyə üz qoydu. Onlar meşəyə yeni
girmişdilər ki, birdən-birə hava dəyişildi, göydə gurultu-nərilti qopdu, yağış
şırhaşır tökülməyə başladı.
Şimşəklər çaxır, ildırımlar şaqqıldayırdı. Guya bütün təbiət Səadətin
huşsuzluqdan ayılması üçün və Rəşid bəyin yol çətinliklərini artırmaq üçün
toplanmışdı. Rəşid bəy yerli əhaliyə özünü göstərməmək üçün meşənin qalın
yerinə çəkilməyə tələsirdi. Bir az getdikdən sonra yolu itirdi və meşənin
içərisində azdı. Səadət artıq ayılmışdı. Rəşid bəy ondan üzr istəyərək:
- Ey ruhum, - dedi, - mənim yolumda çəkdiyin bütün zəhmətləri, bütün
ürək sıxıntılarını etdiyin bütün fədakarlıqları gözəlcə düşünü-rəm və dərindən
hiss edirəm. Mən səni ailə qucağından, ana nəvazişindən ayıraraq gecənin bu
vaxtında belə bir pis havada, bu vəhşi yerlərə gətirdim. Bu uzun yollarda səni
yordum. Bu qədər xəcalət içərisində yalnız bir şeylə təsəlli tapıram ki, o da
səninlə bir yerdə olmağımdır, sənin məni sevdiyinə əmin olmağımdır və sənin
məni bağışlayacağına ümid etməyimdir, çünki bütün bu işləri səndən
ayrılmamaq məqsədilə etdim. Mən bu vəhşi yerlərin əhli olmaq, bu yağış kimi
çölləri göz yaşımla suvarmaq, küləyin şiddətindən ağaclardan qopub dağa,
daşa, qayaya toxunan bu yarpaqlar kimi dağlarda, meşələrdə sərgərdan gəz-
mək istəmədim.
- Ah, əzizim, Rəşid! - deyə Səadət onun sözünü kəsdi, - Ata-anamın
adını çəkmə, çünki onların adı çəkiləndə o qədər məyus oluram ki, huşum
başımdan çıxır. Sıxıntı və zəhmət məsələsinə gəldikdə, sən heç fikirləşmə!
Bilsən bu zəhmətlər mənə nə qədər xoşdur! Sənin vucudun bütun bu
çətinlikləri nəinki unutdurur, hətta bu qorxulu yerlərdə mənə cəsarət verir.
Hər ikisi bir-birinə olan dərin məhəbbətlərindən danışaraq yolu
büsbütün azdılar. Nəhayət, səhər açılanda onlar özlərini bir qayanın altında
dərin bir dərənin dibində gördülər. Oradan çıxılacaq yol görünmürdü. Hər iki
sevgili ağaclar, kollar arasında dolaşaraq yorğun düşmüşdü, paltarları
yağışdan tamamilə islanmışdı. Ona görə atdan enib qayanın böyük daşlarının
VİVO
Rəşid bəy və Səadət xanım
29
altına pənah gətirməyi qət etdilər ki, ta od qalayıb paltarlarını qurutsunlar və
günəşin çıxmasını gözləsinlər, çünki günəş çıxanda dağlarda bəzən hava
dəyişir.
Onlar yenicə daldalanmışdılar ki, şiddətli bir külək qopub bütün
dumanları buludları qovdu. Bunu görən Rəşid bəy, qarşısındakı bütün çətinlik-
lərin aradan qaldırılacığını düşündü. Göy təmizləndi, hava açıldı, günəş sanki
paltarları və Səadətin göz yaşlarını qurutmaq üçün parladı. Rəşid havanın
dəyişməsindən çox şad olub harada olduqlarını düşünməklə və bir yol izi
axtarmaqla məşğul oldu. Bu məqsədlə bir təpənin üstünə çıxdı. Orada gözünə
bir ceyran sataşdı, vurmaq istədi, birdən bir güllə səsi eşitdi, ceyran yıxıldı, bir
ovçu ağacın dalından çıxıb ceyrana tərəf yüyürdü.
Rəşid yol sorağı üçün ona yaxınlaşdı. Böyük bir sevinclə Rəşid Tikanlı
kəndinin kəndxudası Mərdanı tanıdı! Mərdan da, bir vaxt onu quldurların
əlindən xilas edən Rəşid bəyi tanıdı. Yüyürüb onun əllərini duz kimi yaladı və
onun hər bir xidmətinə can-başla hazır olduğunu söylədi. Rəşid onun bu qədər
qədrşünaslığından mütəəssir olub, ona bu yerə gəlməsinin səbəbini və başına
gələn sərgüzəşti nağıl etdi. Sonra Səadətə bir neçə gün dincəlib istirahət
vermək üçün kənar yerdə xəlvət ev tapmaq istədiyini söylədi. Bu sözləri
eşitcək Mərdan tez öz evini ona təklif etdi. Rəşid ona min təşəkkür edib,
Səadətə və Əzizə xəbər verdi.
Onlar atlarına minib Mərdanın kəndinə yola düşdülər. Mərdan da
qabaqda gedib bələdçilik edirdi. Günəş batdıqdan sonra onlar kəndə daxil
olub, Mərdanın evinə yetişdilər. Vəfalı Mərdan elə bir ehtiyat göstərdi ki,
kənddə heç kəs bu əziz qonaqların gəlməsini bilmədi. Arvadı canla-başla
qonaqlara xidmət edirdi.
Əziz atları yaxşıca rahatladı və onları, gəldiklərindən də uzun bir səfərə
hazırladı. Rəşid bir neçə saat istirahət etdikdən sonra Səadətin yanına gəlib iki
günlüyə evə getmək niyyətində olduğunu ona xəbər verdi. Evə getməkdə
məqsədi atasından icazə alıb Səadəti onun evinə gətirmək olduğunu söylədi.
Bu sözlərdən sonra Rəşid Səadəti qucaqlayıb, üzünü atəşli busələrlə öpdü və
vidalaşıb öz evinə tərəf yola düşdü.
VİVO
Rəşid bəy və Səadət xanım
30
İndi mən sizin diqqətinizi bir az da Qəbələ şəhərinə cəlb etməliyəm.
Şamah Səadətin qoşulub qaçmasına kömək etdikdən sonra, ağalarının gözünə
görünməkdən qorxub, xəlvət şəhərdən çıxdı və ailəsi yaşayan Tikanlı kəndinə
getdi. Sübh tezdən Tutu xanım Səadətin və dayəsinin evdə olmadıqlarından
təşvişə düşüb, şəhərdə yaşayan bütün qohumlarına adam göndərdi ki, bəlkə
Səadət onların evinə getmiş ola. Səadəti heç bir yerdə tapa bilmədilər. Tutu
xanımın bütün təşəbbüsləri nəticəsiz qaldıqda qorxusu daha da artdı.
Günorta vaxtı Rəşid bəyin gecə ağaca bağladığı şəxs Tutu xanıma
qızının igid Rəşid bəy ilə qaçdığını xəbər verdi. Tutu xanım bu əhvalatdan
məyus olsa da, bir az təskinlik tapdı, çünki Rəşid bəyin tərifini o, hər yerdə
eşitmişdi və bilirdi ki, qızı onunla xoşbəxt yaşaya bilər.
Əsgər ağanın əmisinə gəldikdə, o işin müvəffəqiyyətsizliyini görüb,
hiddətindən partlamaq dərəcəsinə gəldi və Rəşid bəyin onun saqqalına gülmə-
sinə yol verməyəcəyinə and içdi. Atlılarını bir neçə hissəyə bölüb Rəşid bəyin
dalınca göndərdi və harada tapsalar, onu tutub gətirmələrini əmr etdi. Atlılar
çox axtarışdan sonra gecə heç bir müvəffəqiyyət əldə etməyərək geri döndülər.
Ertəsi günü onların ağası ürəyi kin və kədər dolu ikən öz dəstəsilə
şəhərdən çıxıb, axşama qədər yol gedib Ərəşə yetişdi və bütün əhvalatı qardaşı
Kazımxana xəbər verdi. Kazımxan isə həmin saat bütün qoşunun toplanmasını
əmr etdi.
Ertəsi günü sübh tezdən Kazımxan öz qoşunu ilə bərabər İsmayıl bəyin
mülk və mahalının sərhədinə yeridi.
Həmin sərhəddə Rəşid çoxdan bəri öz müttəfiqlərindən yardım qüvvəsi
gözləyirdi. Atası onu bağışlamışdı və düşmənə qarşı göndərdiyi əsgəri qüv-
vənin sərkərdəliyini də ona tapşırmışdı. Hər iki düşmənin məmləkətində
müharibəyə hazırlığı gedirdi.
Rəşid bəy qoşunun bir hissəsilə Kazımxana yaxın yerdə gözəl bir səngər
tutmuşdu. Bir neçə güllə mənzili qabaqda atlılarından bir neçəsini uca ağaclara
çıxarıb gözətçi qoyduqdan sonra, qoşununa meşənin bir qalın yerində
kölgələnməyi əmr etdi. Rəşid bəy özü oturdu, əsgərləri də onun ətrafında diz
üstə oturub istirahətə məşğul oldularsa da, tüfənglərini əllərində hazır tutdular.
Əsgərlər müharibələrdən və qələbələrdən bəhs edirdilər.
VİVO
Rəşid bəy və Səadət xanım
31
Söhbət çox şirin idisə də, Rəşid bəy fikirli görünürdü. O, öz xəyalında
Kazımxana qan tökməmiş qələbə çalmaq üçün bir yol axtarırdı. Birdən onun
başına bir fikir gəldi və tez bu fikri həyata keçirməyə qərar verdi. Rəşid bəy
yerindən qalxıb ən igid nökərlərindən dörd nəfərini seçdi və özü ilə bərabər
getmələrinə əmr verdi. Gün batar-batmaz onlar kimsəsiz bir cığır ilə Ərəş
şəhəri tərəfə yola düşdülər.
Sübh açılan zaman şəhərin kənarına yetişdilər. Rəşid bəy atlarını və
adamlarından ikisini şəhərin darvazası yanında qoydu və özü adamların ikisi
ilə şəhərə daxil oldu. Onun niyyəti öz rəqibi Əsgər ağanı qaçırtmaq idi və
bilirdi ki, sübh vaxtı Əsgər ağa bir mürəbbi ilə bərabər şəhərin darvazasına və
Kazımxanın evinə yaxın bir bağa gəzməyə çıxır.
Qəhrəmanımız öz adamları ilə bərabər həmin bağa yaxınlaşıb, çəpər
arasından Əsgər ağanı bağda gəzən gördü. Əsgər ağa bir kolun dalına keçib,
mürəbbisindən ayrı düşmüşdü. Rəşid bəy cəld uşağa yaxınlaşdı və ona
Kazımxanın geri döndüyünü və mürəbbinin onu qarşılamağa getdiyini xəbər
verdi.
Uşağı da aldatdı ki, mürəbbi məni sənin dalınca göndərdi və səni
yapıncının altına alıb birdən-birə Kazımxana göstərməyi mənə tapşırdı. Uşaq
sevinərək özünü Rəşidin qucağına atdı.
Rəşid onu yapıncının altına alıb atları saxlanan yerə gətirdi, o öz
adamları ilə atlara sıçrayıb, dağlardan əsən yel kimi gəldiyi yerə üz qoydu.
Rəşid bəyin qoşunu həmin qoyub getdiyi yerdə idi, ancaq yeni gələn kömək
onların sayını artırmışdı.
Onlar səbirsizliklə çarpışmağa müntəzir idilər. Lakin sevimli
başçılarının gecikməsindən çox təşvişə düşmüşdülər. Onun haraya getdiyini
heç kəs bilmirdi. Yalnız Rəşid bəyin öz yerində naib qoyduğu Hacı İbrahim
adlı hörmətli bir nökər öz ağasının getdiyi yeri və niyyətini bilirdi.
O da bütün günü Rəşid bəy gedən yollara gözlərini dikib ağasına rast
gələcək təhlükə ehtimallarını düşünürdü. Artıq günəş batmışdı. Sərkərdəsiz
qalmış qoşun qəmgin oldu.
Hacı İbrahimin gözləri bir nöqtəyə baxmaqdan yaş ilə dolmuşdu.
Birdən-birə qoşundan qopan bir sevinc qışqınğı Hacının gözlərini işıqlandırdı.
VİVO
Rəşid bəy və Səadət xanım
32
O, yenidən gözünü yol tərəfə dolandırıb beş nəfər atlının sürətlə gəlməsini
gördü.
Onların ayaqlarının altından qopan toz, sütun kimi göyə qalxırdı. Ağ
köpüyün içində qan-tərə batmış atların ağızlarından çıxan buğ, topdan da qalın
idi.
Nəhayət, Hacı İbrahim Rəşid bəyi tanıdı. Onun qabağına yüyürdü,
bütün əsgərlər də onun dalınca yüyürdülər. Rəşid bəy atdan enib nökərlərindən
neçəsini öpdü, sonra Hacı İbrahimə Əsgər ağanı təqdim edərək dedi:
- Bu, Kazımxanın oğludur, indi arada bir damcı qan tökülmədən o, artıq
məğlub olub və mənim bütün şərtimi qəbul etməyə məcburdur.
Bu xoş, şadlıq xəbəri tez bütün əsgərlərin arasına yayıldı. Əsgər ağaya
layiqincə böyük hörmət göstərməyi adamlarına tapşırdıqdan sonra, Rəşid bəy
ertəsi günə qədər istirahət və keflə məşğul oldu. Sübh tezdən Rəşid bəy
Kazımxana bir sülh təklifi yazıb məktubu Hacı İbrahimlə göndərdi. Zavallı ata
bircə oğlunun qaçırılması xəbərini yenicə almışdı ki, Rəşid bəy tərəfdən elçi
gəlməsini ona ərz etdilər. Xan elçinin hüzura daxil olmasını əmr etdi. Məktubu
təlaş ilə oxuyub oğlunun halından xəbərdar oldu. Sonra üzünü Hacıya çevirib
dedi:
- Mən Rəşid bəyin, Səadət xanımın və hətta öz oğlumun yanında
günahkaram. Çünki mən oğlumu özündən iki qat artıq yaşlı bir qız il evləndir-
mək niyyətinə düşdüm. Bunu fikirləşmədim ki, həmin qız bir başqasını sevir
və onun tərəfindən sevilmişdir. Bu saat gedib ağana söyləyərsən ki, mən
onunla barışıram, çünki göz dikdiyim bir oğlumdan məni məhrum etmək
ixtiyarında ikən, onu mənə qaytarmağı təklif edir. Həmin gün hər iki hökmdar
sülh etdi: Kazımxan da oğlunu alıb Ərəşə, öz sarayına getdi.
Rəşid bəy qoşunlarını azad edib Mağal tərəfə yola düşdü. Evə
yetişdikdə atasından xeyir-dua və toya icazə alıb bir böyük seçmə atlı topladı
və qohumlarından bir neçə xanım götürüb Səadəti gətirməyə getdi. Səadətin
halı çox pərişan olmuşdu. O, bir tərəfdən ata-anasından və o biri tərəfdən
gələcək ərindən ayrı düşmüşdü. Rəşidin geri dönməyə vəd etdiyi gün
keçmişdi. Onun gecikməsi Səadətin iztirabını artırırdı və onu get-gedə qəm
dəryasına qərq edirdi.
VİVO
Rəşid bəy və Səadət xanım
33
Bir gün qəflətən qapı açıldı, sevdiyi Rəşid içəri daxil oldu və tez özünü
Səadətin qucağına atdı. İki sevgili yarın belə görüşündən doğan təəssüratı
yazmaq üçün mən acizəm, çünki bir şəxsin sözlərini eşitmədən onun üzündə
görünən hissiyyatı yazmaq üçün təcrübəli bir qələm və insanın ruh aləminə
dərin bir aşinalığı lazımdır.
Sevgi mütəqabil olarsa, o zaman dilsiz və bitkin bir hiss meydana çıxar.
Belə bir halda sevgililər bir-birilə çox az danışırlar. Mən də bu iki aşiqi
dinməz-söyləməz bir sevincə qərq olmuş buraxıram.
Nəhayət, mən deməliyəm ki, Rəşid Səadətə bütün başına gələn macəra-
nı nağıl etdi. Səadət də onu böyük şadlıqla dinlədi. Sonra Səadət anasına bir
məktub yazıb Əziz ilə göndərdi və öz sirdaşı Şamahı gətirməsini ona əmr etdi.
Şamah isə kimsənin xəbəri olmadan həmin kənddə öz qohumlarının
evində yaşayırmış. O, Rəşid bəyin gəldiyini eşidib onu görmək üçün Mərdanın
evinə gəldi. Ah! Şamah burada Səadətlə görüşməklə nə qədər şad oldu!
Rəşid bəy və Səadət xanım həmin günü çox şad keçirtdilər.
Ertəsi günü ev sahiblərinə çox-çox təşəkkür edib onları toya çağırdılar,
özləri isə İsmayıl bəyin yanına gəlməyə tələsdilər.
SON
Dostları ilə paylaş: |