Residivə görə cəza təyin edilməsi barədə Vəkillərin İxtisas Komissiyasının üzvü
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ V nömrə 8 9
Etiraf etmək lazımdır ki, cinayət işlərinə baxan məhkəmələr üçün cəza təyini məsələsi əvvəlki qanunvericiliyin qüvvədə olduğu vaxt ən mürəkkəb və ən problematik məsələlərdən biri olduğu kimi, yeni qanunların qəbulundan sonra da bu məsələ eyni dərəcədə mürəkkəb və problematik olaraq qalmaqdadır. Yeni qanunların qəbulundan sonrakı Ali Məhkəmənin Plenumu tərəfindən ilk qəbul olunmuş qərarlardan birinin də məhz bu məsələ‐ cəza təyini məsələsi ilə bağlı olması da cəza təyini məsələsinin nə dərəcədə aktual və əhəmiyyətli olduğunu göstərir. Qərarın özünə gəldikdə isə, qeyd etmək lazımdır ki, həmin Qərarın cəza təyini ilə bağlı bütün məsələləri əhatə etməsi, nəzərdə tutulmuş izahların konkret, əhatəli və dolğun olması və praktiki əhəmiyyəti baxımından məhkəmələr üçün olduqca zəruri olan və gündəlik iş fəaliyyətlərində istifadə edilən ən vacib qərarlardan biridir. Həmin qərarda cəza təyininin bir çox başqa məsələləri ilə yanaşı, CM‐nini 62‐ci maddəsinin (cinayətə görə müəyyən edilmiş cəzadan daha yüngül cəza təyin edilməsi), eləcə də CM‐nin 65‐ci maddəsinin (residivə görə cəzanın təyin edilməsi) tətbiqi ilə bağlı olan məsələlərə dair də vacib və zəruri izahlar verilmişdir. Bizim hazırkı yazımız residivə görə cəza təyini məsələsi ilə bağlı olduğundan və cinayətin residivi zamanı residivi nəzərə almadan cəza təyin edilərkən hökümdə həm də CM‐nin 62‐ci maddəsinə istinad edilməsinin zəruri olduğunu iddia edənlərin də mövqeylərini əsasladırarkən məhz Plenumun həmin qərarına istinad etdiklərindən, qeyd edilən qərarın cinayətlərin residivi zamanı cəza təyini məsələri ilə bağlı olan hissəsinin daha diqqətlə nəzərdən keçirilməsini əhəmiyyətli hesab edirik. Həmin Qərardan görünür ki, qərarın 11 və 12‐ci hissələri cinayətlərin residivi zamanı cəza təyini, habelə residivi nəzərə almadan cəza təyini məsələlərinə izahı ilə bağlıdır. Qərarın 11‐ci hissəsinin 2ci abzasında isə konkret olaraq CM‐nin 65.3‐cü maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydalarına uyğun, yəni cinayətin residivi nəzərə alınmadan cəza təyini məsələsindən bəhs edir. Cinayətlərin residivi halında residivi nəzərə almadan cəzanın təyin edilməsi şərtləriniqaydasını tənzimləyən CM‐nin 65.3‐cü maddəsinini izahını verən həmin hissəni diqqətlə nəzərdən keçirdikdə müəyyən olunur ki, Plenum həmin qərarında bəzi həmkarlarımızın mövqeyini, yəni CM‐nin 65.3‐cü maddəsinin tətbiqi(cinayətin residivi zamanı residivi nəzərə almadan cəza təyini) zamanı hökümün nəticə hissəsində həm də CM‐nin 62‐ci maddəsinə istinad edilməli olmasını əsaslandıra biləcək hər hansı göstəriş nəzərdə tutulmamışdır. Plenum qərarının 11‐ci hissəsindən görünür ki, həqiqətən də orada hökümün nəticə hissəsinədə CM‐nin 62‐ci maddəsinə istinad edilməsinə dair göstəriş nəzərdə tutulmuşdur, lakin həmin abzası daha diqqətlə öyrənərkən açıq aşkar aydın olur ki, bu göstəriş heç də CM‐nin 65.3‐cü maddəsinin deyil, yalnız CM‐nin 65.2‐ci maddəsinin tətbiqi ilə əlaqələndirilmişdir. Bununla bağlı iki vacib məsələnin qeyd olunmasını zəruri hesab edirik. Birincisi, cinayətlərin residivi zamanı AR CMnin 65.3cü maddəsinə əsasən residivi nəzərə almadan cəza təyin edərkən hökümün nəticə hissəsində həm də CM‐nin 62‐ci maddəsinə istinad eldilməsi ilə bağlı mövqeyin cinayət qanunvericiliyinin tələbləri baxımından əsassız olduğu kimi, Ali Məhkəmənin Plenumunun 25.07.2004‐cü il tarixli 4¹li Qərarı baxımından da əsassız odmasının müəyyən edilməsi ilə bağlıdır. İkincisi, Plenumun həmin qərarının istinad olunan 11‐ci hissəsinin, daha doğrusu onun 2ci abzasının mətni ilə bağlıdır. Belə ki, hazırkı yazımızda müzakirə olunan məsələnin araşdırılması zamanı diqqət çəkən maraqlı bir məqam da otaya çıxmışdır. Məlum olmuşdur ki, bəzi həmkarlarımızın müzakirə olunan məsələdə fərqli mövqeydə olmaları bir tərfdən həmin qərarın tam təhlil edilmədən öyrənilməsi ilə bağlı olsa da, digər tərəfdən isə həm də həmin qərarın 11‐ci hisəsinin 2‐ci abzasının mətni ilə bağlıdır. Həmin abzası diqqətlə təhlil etdikdə məlum olur ki, həmin abzasın mətni işlənərkən orada AR CMnin 65.2, 65.3 və 62‐ci maddələrinin yazılışının ardıcıllığında, çox güman ki, texniki səbəbdən yanlışlığa yol verilmişdir ki, bu da öz növbəsində həmin abzasda nəzərdə tutulmuş göstərişlə bağlı müəyyən sualların yaranmasına səbəb olmuşdur. A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ V nömrə 8 9 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ V nömrə Cinayətin residivi və residivə görə cəza təyin edilməsi ilə bağlı qanunvericiliyinin tətbiqi zamanı prakikada ortaya çıxan bəzi problemli məsələlərə dair hazırkı yazımızı tamamlayaraq, sonda bu problemlərin həllinə xidmət edə biləcəyi qənatində olduğumuz bəzi təkliflərimizi də bölüşmək istərdim. Birincisi: fikrimizcə Ali Məhkəmənin Plenumunun 25.07.2004‐cü il tarixli 4¹li Qərarının 11ci hissəsinin 2‐ci abzasındakı yanlışlıq aradan qaldırılmaqla, onun düzəldilməsi və həmin abzasın yenidən işlənməsinə ehtiyac vardır. İkincisi isə qanunvericilik qaydasında Cinayət Məcəlləsinin cinayətlərinin residivi və onun növlərini tənzimləyən 18‐ci və residivə görə cəzanın təyin edilməsini tənzimləyən 65‐ci maddələrində onların bir qədər «yumşaldılması» istiqamətində müvafiq dəyişiklik edilməsini zəruri hesab edirik. Cinayət Məcəlləsinin 18‐ci maddəsində təsbit edilmiş residivin müəyyən olunması zamanı nəzərə alınmayan hallarn dairəsinə CM‐nin 15‐ci maddəsinin təsnifatına əsasən böyük ictimai təhlükə törətməyən cinayətlərə görə məhkulluqlaın da daxil edilməsini, eləcə də CM‐nin 65.2‐ci maddəsində təsbit edilmiş residivə görə daha ciddi cəza növünün son həddinin yarısından, üçdə birinə, təhlükəli residivə görə nəzərdə tutulmuş üçdə ikidən, xüsusilə təhlükəli residivə görə nəzərdə tutulmuş dörddə üçdən isə daha ciddi cəza növünün son həddinin yarısından az olmayan həddə edirilməsini məqsədəmüvafiq hesab edirik. Fikrimmizcə, cinayətin residivini və onun növlərini, eləcə də residivə görə cəzanın təyin edilməsini tənzimləyən normalara təklif edilən dəyişikliklər (yuxarıda da qeyd edilmişdir ki, Rusiya Federasiyasının CM müvafiq (Maddə 18 və 68) normalarında da bu məsələ məhz təklif olunan qaydada təsbit olunmuşdur) cinayət qanunun əsas prinsiplərini müəyyən edən CM‐nin 8‐ci (Maddə 8. Ədalət prinsipi) və 9‐cu (Maddə 9. Ədalət prinsipi) maddələrinin tələbləri baxımından zəruri olmaqla yanaşı, həm də residivə görə cəza təyin edilməsi zamanı cinayət əməlinin törədilməsi şəraiti, tərəflərin münasibəti (həm cinayət hadisəsinə qədər, həm də ondan sonrakı) təqsirləndirilən şəxsin şəxsiyyətini səciyyələndirən hallar, o cümlədən onun ailə vəziyyəti, təhsili, yaşı, təhsilni davam etdirməsi, işləyibişləməməsi, zərərçəkmiş şəxsin cinayət hadisəsinin baş verməsindəki «rolu», təqsirləndirilən şəxsin məhkəmə iclasındakı davranışı və sair bu kimi hər bir cinayət işi üçün fərdi xarakter daşıyan xüsusiyyətlərin nəzərə alınması və nəticə etibarı ilə qanuni və əsaslı olmaqla yanaşı, həm də konkret işə baxan məhkəmənin mülahizə sərbəstliyinə, başqa sözlə isə məhkəmənin həm də «görünən» ədalətli qərar qəbul etməsinə əlavə təminat vermiş olardı. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|