3
Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır:
1. Məzmunun işlənməsi baxımından;
2. Dil və yazı üslubu baxımından;
3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından;
4. Tapşırıqların elmi-
metodiki uyğunluğu baxımından.
1. Məzmunun işlənməsi baxımından
Dərslik 134 səhifə və on fəsildən ibarətdir. Dərsliyin məzmunu “Giriş” də daxil
olmaqla, 30 mövzudan və “
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası” fənninin
proqramından ibarət olub, Respublikanın ümumtəhsil məktəblərində tətbiq olunan
proqram əsasında hazırlanmışdır. Dərslik struktur baxımından sovet dövrünün ənənəvi
dərsliklərindən fərqlənmir.
Dərslik məzmun baxımından digər fənlərdən tamamilə fərqlənməsinə baxmayaraq,
dərsliyə bu barədə heç bir məlumat (“Giriş” nəzərdə tutulur) daxil edilməmişdir.
Səhifə 7-
11. Dərsliyin (rus dilində olan variantında: səh.7
-10) “
Giriş” adlanan 1
-ci
paraqrafında fənnin məqsəd və məzmunu, onun şagirdlər tərəfindən öyrənilməsi
əhəmiyyəti barədə heç bir məlumat verilmir. Həmin paraqrafda Azərbaycanda
Konstitusiya yaradıcılığı tarixi, inkişafı və müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk
Konstitusiyası haqqında verilən məlumatların xronoloji baxımdan sistemləşdirilməsi
məqsədəuyğundur.
Səhifə 11. Mövzu ilə əlaqədar verilən suallar məzmunu tam əhatə etmir.
Səhifə 12. “Hakimiyyətin mənbəyi” yarımbaşlığında (dərsliyin rus dilində olan
variantında: səh.11) xalqın hakimiyyətin mənbəyi kimi çıxış etməsi ideyasının
yaranması tarixi ilə əlaqədar ABŞ-da 1776-cı il 4 iyul tarixli “İstiqlal bəyannaməsi” və
Fransada 1789-cu il 26 avqust tarixli “İnsan və vətəndaşların hüquqları bəyannaməsi”
nümunə kimi verilmişdir. Buraya həmçinin 1918-ci il 28 may tarixdə Milli Şura
tərəfindən elan edilmiş “İstiqlal bəyannaməsi” haqqında məlumatın da daxil edilməsi
məqsədəuyğundur.
Səhifə 14. 5-ci abzasda (dərsliyin rus dilində olan variantında: səhifə 13, 4-cü
abzas) 1-ci cümlənin “Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin, yaxud Azərbaycan
4
Respublikası Prezidentinin referendumu təyin etmək haqqında qərarı səsverməyə azı 60
gün qalmış elan edilir”
kimi verilməsi məqsədəuyğundur.
Səhifə 19-
20. Unitar dövlət anlayışı ilə əlaqədar birinci abzasda verilən izahatın bir
qədər sadə dildə verilməsi məsləhətdir.
Səhifə 35. “İnsan və vətəndaş hüquqları və azadlıqlarının əsas prinsipləri”
yarımbaşlığının axırdan 2-ci abzasında fikir dərsliyin rus dilində olan variantında
(səh.34) fərqli verilmişdir. Həmin abzas aşağıdakı kimi redaktə olunmalıdır: “10 dekabr
1948-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qəbul etdiyi “İnsan hüquqları haqqında
ümumi bəyannaməsinin” 1-ci maddəsində göstərilir ki, bütün insanlar azad və
bərabərhüquqlu doğulurlar. Onların şüur və vicdana malik olması bir-birlərinə
qardaşcasına münasibət bəsləmələrinə əsas verir”. Həmin abzasda verilmiş 2-ci cümlə
isə dərsliyin rus dilində olan variantında yoxdur.
Həmin yarımbaşlığın 3-cü abzası məzmun baxımından dərsliyin rus dilində olan
variantından çox fərqli verilmişdir.
Səhifə 47. “Sosial təminat hüququ” yarımbaşlığında yaşa görə əmək pensiyası ilə
əlaqədar qanunvericilikdə edilən dəyişikliklər əlavə edilməlidir: “Əmək pensiyaları
haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun normalarına uyğun olaraq,
Azərbaycanda kişilər 63 yaşına çatdıqda və ən azı 12 il sığorta stajı olduqda yaşa görə
əmək pensiyası almaq hüququ var. Qadınlar isə 12 il əmək (sosial sığorta) stajına malik
olmaq şərtilə pensiyaya çıxma yaşı 2016-cı ilə kimi mərhələlərlə 57 yaşdan 60-a
çatdırılacaqdır.
Qadınlar üçün isə bu yaş həddi 1 yanvar 2013-cü il tarixdən il üzrə 59
yaş təşkil edir”.
Səhifə 85. “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi çağırışının səlahiyyət
müddəti” yarımbaşlığının 2
-ci abzasında
“75 gün” əvəzinə “
60 gün” yazılmalıdır.
Ümumiyyətlə, dərslikdə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına daxil olan
bütün bölmə və maddələrin ardıcıllığına əməl edilmişdir. Lakin gələcək nəşrlərdə
şagirdlərin hüquqi biliklərə daha asan yiyələnməsi, onlarda fənnə qarşı marağı artırmaq
məqsədilə mövzuların cəmiyyətin siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni həyatına uyğun
qruplaşdırılması və bu zaman sadədən mürəkkəbə və məntiqi ardıcıllıq prinsiplərinin
gözlənilməsi məqsədəuyğun hesab edilir.
5
2. Dil və yazı üslubu baxımından
Dərsliyin dil baxımından bir qədər sadələşdirilməsi, fikirlərin daha aydın ifadə
olunması vacibdir. Dərsliyin rus dilində olan variantının dili daha anlaşıqlı və elmi
cəhətdən qənaətbəxşdir.
Bəzi söz və anlayışlarla 9-cu sinif şagirdlərinin əvvəlki illərdə tanış olmadığını,
bəzi yeni siyasi, iqtisadi və sosial terminlərlə ilk dəfə rastlaşdıqlarını nəzərə alınarsa,
dərslikdə onların izahlı lüğətinin verilməsi məqsədəuyğun hesab edilir.
Səhifə 47. Aşağıdan 2-ci abzasda “doğub” sözünün “dünyaya gətirib” ifadəsi ilə
əvəz edilməsi məqsədəuyğundur.
3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından
Dərsliyi bədii tərtibat baxımından qənaətbəxş hesab etmək olar. Mövzuları
şagirdlərin daha tez mənimsəməsi və uzun müddət yadda saxlaması üçün müvafiq
qrafik, cədvəl və sxemlərin əlavə edilməsi məqsədəuyğundur.
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından
Dərslikdə verilmiş sual və tapşırıqlar mövzunun möhkəmləndirilməsinə yönəlmiş
və elmi-metodiki baxımdan məzmuna uyğundur. Burada, düşündürücü suallara,
müqayisəli təhlil üzərində qurulmuş tapşırıqlara üstünlük verilmişdir.
Nəticə
1. Dərslikdə tədris proqramındakı mövzular tam əhatə olunub.
2. Dərslik fənn üzrə biliklərin formalaşdırılmasına əsasən imkan verir.
3. Dərslikdə müəyyən mövzular üzrə bir sıra qeyri-dəqiq izahlara, habelə dərsliyin
rus dilində olan variantı ilə uyğunsuzluq hallarına da rast gəlinir.