Mttltikulturalizm - fəlsəfi lüğət
-
Multikulturalizm mədəniyyətlərin assimilyasiya (birləşmə)
olmadan inteqrasiyasım (qovuşma) təklif edir.
-
Ötən əsr boyunca assimilyasiya Avropanın bir çox
dövlətləri
tərəfindən
gəlmə
(imiqrant)
mədəniyyətlərə
münasibətdə istifadə edilən strategiya kimi bir çox hallarda özünü
doğrultmadı.
-
Multikulturalizmi gücləndirmək, dəstəkləmək üçün həyata
keçirilməli iki əsas istiqamət var:
*
birincisi, zəngin mədəni irsi, maddi və qeyri-maddi mədəni
irsi qorumaq;
*
ikincisi, isə müasir mədəniyyətdə həmin izləri qoruyub
saxlamaqdır.
-
Multikulturalizm elə bir siyasətdir ki, o:
*
mədəni plüralizmi qəbul edir, onun inkişafına şərait
yaradır;
*
ölkə əhalisinin etnik, irqi və dini müxtəlifliyindən asılı
olmayaraq,
*
onlann hamısının hüquq və azadlıqlarına hörmətlə
əlaqədardır.
-
Multikultural cəmiyyətdə hər bir vətəndaş:
*
öz mədəniyyətini, dilini, ənənəsini, etnik və dini
dəyərlərini inkişaf etdirmək;
*
ana dilində məktəb açmaq, qəzet və jurnal dərc etdirmək
sahələrində bərabər hüquqlara malikdir.
-
Multikulturalizm siyasəti assimilyasiyanı inkar edən
inteqrasiyaya aparır, məhz buna görə də bu siyasəti təkcə siyasi
elita deyil, eyni zamanda:
*
millətin yüksək vəzifə tutmayan digər nümayəndələri,
*
milli və dini azlıqlar da dəstəkləyirlər.
-
Multikulturalizm termini çoxlarına tanış olmasa da,
əslində, hər gün qarşılaşdığımız və bəhrəsini gördüyümüz həyat
tərzidir:
Yaşar Əhmədov AzərHətəmov
*
məsələn, hər hansı bir əcnəbi vətəndaş Azərbaycan
haqqında fikir söyləyərkən ilk olaraq buradakı ideal tolerantlıq
mühitindən, qarşılıqlı anlaşma və qonaqpərvərlikdən danışır;
*
bütün bunlar hamısı multikulturalizmdir - yəni çox
mədəniyyətinik, fərqli mədəniyyətlərə hörmətdən yaranan
münasibətdir.
-
‘'The Harper Colins” sosiologiya lüğətində (1991) multi-
kulturalizmin belə bir tərifi verilir:
*
multikulturalizm - bir çox cəmiyyətlərin xüsusiyyəti kimi
plüralizmin mövcudluğunun etiraf olunması və inkişafı deməkdir;
*
multikulturalizm
-
mədəni müxtəlifliyin, məsələn
azlıqların dilinin müdafiəsi məsələsini öz qarşısına qoyur;
*
multikulturalizm - azlıqların mədəniyyəti ilə əsas
mədəniyyətin qeyri- bərabər münasibətlərini nəzərdə saxlayır.
-
Multikulturalizm liberal eqalitarian və kommunitarian
yanaşmalar vasitəsilə əsaslandırılır:
*
liberallara (Kimlika) görə, fərdin özü istədiyi dəyərləri
seçir - o, icma həyatına münasibətdə öz hüquq və azdlıqlarını
daha uca tutur;
*
liberallar muxtariyyət və bərabərlik kimi liberal dəyərlərə
əsaslanır.
-
Kimlika kommunitarianizm və millətçilik nəzəriyyələrini
tənqid edir:
*
liberalizm insanın özünə hörmət ilə onun mənsub olduğu
qrupun mədəniyyəti arasında dərin əlaqənin olduğunu göstərir.
-Kimlikaya görə, azlıqlar öz mədəniyyətlərini qorumaqda
çətinlik çəkdiklərinə görə onlara xüsusi qayğı göstərilməlidir.
-
Kommunitarianlar (Çariz Teylor) fərdin cəmiyyətə
münasibətdə əsas olduğuna dair ideyanı təkzib edirlər, atomizmin
yerinə onlar holizmi müdafiə edirlər.
-
Teylorun “tanıma siyasəti” holizmin kollektiv mədəni
dəyərlərin vacibliyini göstərir:
Multikulturaiizm - fəlsəfi lüğət
*
müxtəlif mədəniyyətlərə bərabər əhəmiyyətin verilməsi
ənənəvi liberal cəmiyyətin azlıqlara xüsusi hüquqların
verilməsini istəyən cəmiyyətlə əvəz olunmalıdır.
-
Sosial elmlər sahəsində çalışan müəlliflərin mübahisələrinə
səbəb olan elmi debatlar arasında:
*
sivilizasiyaların insan şüurunun, cəmiyyətlərin, eləcə də
dövlətlərin inkişafında rolunun mühümlüyü mövzusu xüsusi yer
tutur.
-
Samuil Hantinqtonun “Sivilizasiyaların toqquşması” adlı
məşhur məqaləsindən sonra:
*
bu nəzəriyyə təkcə alimlərin deyil, bir çox nüfuzlu
siyasətçilərin də gündəliyində prioritet məsələlərdən birinə
çevrildi.
-
Multikulturaiizm mədəniyyətlərin və sivilizasiyalann
dialoqunun zəruri alətidir.
-
Digər mədəniyyətlərin mahiyyətini, xüsusiyyətlərini,
tarixini və nailiyyətlərini öyrənmədən:
*
onlara qarşı tolerant münasibət,
*
onlann nümayəndələrinə hörmət, qarşılıqlı anlaşma,
*
mədəniyyətlərin və sivilizasiyalann dialoqonu qurmaq
mümkün deyildir.
-
Multikulturaiizm anlayışı dünya siyasətində gənc bir
anlayış olmasına baxmayaraq, bu siyasətlə bağlı müxtəlif fərqli
fikirlər və fikir aynlıqlan mövcuddur:
*
bir sıra dövlətlər bu siyasəti dövlət siyasəti kimi həyata
keçirir və onun inkişafı üçün daim islahatlar apanrlar,
*
digər qrup dövlətlər isə ümumiyyətlə multikulturaiizm
siyasətindən imtina edir və onun uğurlu gələcəyinin olmadığını
iddia edirlər;
*
başqa bir tərəfdən də aydındır ki, hər hansısa cəmiyyətin
mövcud olması üçün çox əhəmiyyətli olan bir multikulturaiizm
modeli digər bir cəmiyyət üçün uyğun model olmaya bilər.
-
Multikulturaiizm siyasətinin təməlində:
*
xalqların qarşılıqlı əməkdaşlığı, tolerantlıq ideyaları və
münaqişələrə yol verməmək prinsipləri dayanır.
Dostları ilə paylaş: |