II
FƏSIL
GÖiMRÜK ÖDƏMƏLƏRİNİN MALİYYƏ-HÜQUQİ
TƏNZİMİ VƏ DÖVLƏTİN XARİCİ TİCARƏT
FƏALİYYƏTİNİN HƏYATA KEÇİRİLMƏSİNDƏ ROLU
2.1.
Gömrük ödəmələrinin anlayışı, növləri və prinsipləri
Gömrük hüquq nəzəriyyəsində gömrük ödəmələrinin yeri və təsnifatı
haqqında məsələ bu günədək mübahisə predmeti olaraq qalır. Gömrük
ödəmələri institutunun hansı hüquq sahəsi çərçivəsində öyrənilməsi, yəni
gömrük ödəmələrinin tətbiqi, yığılması ilə bağlı münasibətlərin hansı
hüquq sahəsi (maliyyə hüququ, vergi hüququ, büdcə hüququ, gömrük
hüququ və ya kompleks hüquq institutunun), yaxud hüquq institutunun
tərkibinə daxil olması barədə vahid fikir formalaşmamışdır. Bu isə həmin
münasibətlərin mürəkkəb xarakterli olması və sahəvi mənsubiyyətinin
müəyyən olunmaması ilə əlaqədardır.
Gömrük ödənişlərinin dövlət büdcəsində payı az olduğu üçün onun
fiskal əhəmiyyəti dövlət üçün o qədər də çox deyil. Bununla əlaqədar
ədəbiyyatlarda müxtəlif yanaşmalar vardır. Belə ki, bəzi müəlliflərin
fikrincə, inkişaf etmiş dövlətlərdə gömrük-tarif tənzimləmnəsinin fiskal
funksiyası müəyyən dərəcədə öz əhəmiyyətini itirmişdir. Dövlət
büdcəsində gömi'ük ödəmələrinin payı 5-8 % təşkil edir və belə ödəməlrin
payı QATT çərçivəsində
63