Rəyçilər: Qasımov Alış Məmiş oğlu hüquq elmləri doktoru, professor Əliyev Mayis Nəbi oğlu

OSMƏR
 ƏLIYEVA
 
ğıdakı  əlamətlorini  göstorir:  gömrük  ödonişlori  ümumdövlot  ödo- 
moloridir;  malların  vo  nəqliyyat  vasitələrinin  gömrük  ərazisindən 
keçirilməsi  ilə  əlaqədar  və  keçirilmə  prosesində  alınır;  xariei  iqtisadi 
fəaliyyətdən  daxil  olan  gəlirdir;  bu  ödəmələrin  alınması  gömrük 
orqanlarının səlahiyyətindədir; gömrük sərhədindən malların keçirilməsi ilə 
əlaqədar xidmət göstərilməsi üçün dövlət orqanlarına müraeiətin zəruriliyi 
ilə bağlıdır.' 
Görkəmli ms alimi O.B.Bakayeva isə gömrük ödəmələrinin aşağıdakı 
əlamətlərini  fərqləndirir:  məeburiliyi;  tətbiq  olunmanın  xüsusi  prosedur 
formasının möveudluğu; fəaliyyət dairəsinin spesifikliyi; xüsusi subyektlər 
tərəfindən  yığılması;  büdeəyə  köçümlməsi.“  Rus  tədqiqatçısı  A.F. 
Nozdraçev  öz  dərsliyində  «gömıük  ödəmələri»  anlayışı  ilə  «gömrük 
qanunverieiliyində  nəzərdə  tutulmuş  ödəmələr»  anlayışını  fərqləndirməyi 
təklif  edir.  Müəllifin  fıkrineə,  sonuneu  gömmk  ödəmələri  ilə  yanaşı, 
gömrük  sahəsində  nəzərdə  tutulan  digər  ödəmələri-peniyaları,  eərimələri, 
gömrük  ödəmələrinin  geeikdirilməsinə  görə  faizləri  və  s.  də  özündə 
birləşdirir.^ 
Gömrük ödəmələrinin tutulmasının gömrük fəaliyyətinin digər sabələri 
kimi ümumi şərtləri möveuddur. Gömıük ödəmələrinin tutulmasının ümumi 
şərtləri  müstəqil  hüquqi  kateqoriya  olub,  özündə  gömrük  ödəmələrinin 
tutulması  üçün  məqsədəuyğun  olan  zaman,  müddət,  vasitələri  müəyyən 
edən təşkilati-hüquqi xarakterli qaydaları birləşdirir.'' 
' Mirzoyeva Л. Q. Azorbaycan Respublikasının vergi hüququ: Dərslik. Bakı: Di- gesta, 
2007, s. 279 
’ Таможенное ııpaııo: Учебник / Под ред. О.Ю.Ьакаева. M.: Норма, 2009, e. 293 ■' 
Таможенное  право:  Учебник  /  Отв.  ред.  Л.Ф.  Поздрачев.  М.:  Волтере  клувер, 
2007, с. 433 
Таможенное  право:  Учебник  /  Под  ред.  М..М.Расеолова,  П.Д.Эриашвили. 
М.:ЮПИТИ-ДАПЛ, 2007, с. 236 
68 

---

ƏSMƏR ƏLIYKVA 
Gömrük  ödomolərinin  lutulmasmın  ümumi  qaydaları  ovvolki  AR 
GM-nin  20-ci  foslindo  oks  olunmuşdur.'  01  yanvar  2012-ci  ildo  qüvvoyo 
minmiş AR yeni GM-do bclo bir fosil nozordo tutulmasa da bu qaydaların 
böyük bir hissosi ayrı-ayrı fosillordo (43-cü, 44- cü, 45-ci fəsillor) öz əksini 
tapmışdır. Nəzəri baxımdan bu şərtləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar; 
gömrük  ödəmələrinin  yığılmasının  müddətləri;  gömrük  ödəmələrini 
ödəməli  olan  şəxslər;  gömrük  ödəmələrinin  məbləğinin  mümkün  həddi; 
gömrük  ödəmələrinin  ödənilməsi  üçün  möhlət  verilməsi  və  vaxtın 
uzadılması;  gömrük  ödəmələrinin  ödənilməsinin  təmin  edilməsi;  gömrük 
ödəmələrinin  məcburi  tutnlınasmm  mümkünlüyü;  gömrük  ödəmələrinin 
geri qaytarılması. 
Gömrük  ödəmələrinin  ödəmə  müddətləri  AR  GM-nin  243-eü 
maddəsində  öz  əksini  tapmışdır.  Həmin  maddəyə  görə  gömrük  borcu 
gömrük  bəyannaməsi  qəbul  edilənə  qədər  və  ya  gömrük  bəyannaməsinin 
qəbul  edilməsi  ilə  eyni  vaxtda  ödənilir.  Kommersiya  məqsədləri  üçün 
nəzərdə  tutulmayan  mallar  Azərbaycan  Respublikasının  gömrük 
sərhədindən keçirilərkən gömrük ödənişləri gömrük bəyannaməsinin qəbul 
edilməsi  ilə  eyni  vaxtda  ödənilir.  Gömrük  bəyannaməsinin  verilməsi 
gccikdirildikdə 
gömrük 
borcunun 
ödənmə 
müddəti 
gömrük 
bəyannaməsinin verilməsi üçün müəyyən edilən müddətin keçdiyi gündən 
hesablanır. 
Gömrük borcunun ödənilmə qaydası AR GM-nin 244-cü  maddəsində 
əks  olunmuşdur.  Həmin  maddəyə  əsasən  gömrük  borcu  Azərbaycan 
Respublikasının gömilik orqanına (yalnız bank, poçt və ya plastik kart ilə), 
beynəlxalq  poçt  göndərişləri  ilə  göndərilən  mallar  üçün  isə  dövlət  rabitə 
müəssisələrinə  ödənilir.  Dövlət  rabitə  müssisələri  göstərilən  ödənişləri 
Azərbaycan Respublikasının mü- 
'  Dövlol  maliyyo.si  haqqında  normativ-hüquqi  aktlar  toplusu.  Bakı:  Qanun,  2010,  s. 
108-111 
69 

---

ƏSMƏR ƏLIYKVA 
vafıq  icra  hakimiyyot  orqanı  (Azərbaycan  Respublikasının  Maliyyə 
Nazirliyi  və  Rabitə  və  İnformasiya  Texnologiyaları Nazirliyi) ilə  birlikdə 
Azərbaycan  Respublikasının  gömrük  işini  aparan  icra  hakimiyyəti 
orqanının  (Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Gömrük  Komitəsi)  müəyyən 
etdiyi  qaydada  Azərbaycan  Respublikas  gömrük  orqanının  hesabına 
köçürür. 
AR GM-nin 246-cı maddəsinə əsasən gömrük ödənişlərinin ödənilməsi 
üçün müstəsna hallarda ödəyiciyə möhlət verilə və ya vaxtı uzadıla bilər. 
Bu, gömrük orqanını qərarı əsasında həyata keçirilir. Gömrük ödənişlərinin 
ödənilməsi üçün verilən möhlət və uzadılan vaxt gömrük bəyannaməsinin 
qəbul edildiyi gündən etibarən 14 gündən 60 günədək möhlət verilir. 
Müquq  ədəbiyyatında  gömrük  ödənişlərinin  ödənilməsinə  görə 
möhlətin verilməsinin və ya uzadılmasının aşağıdakı halları göstərilir: 
-
 
təbii  fəlakət  və  ya  digər  qarşısıalınmaz  qüvvənin  təsiri  nəticəsində 
ödəyiciyə ziyan dəydikdə; 
-
 
şəxsə  dövlət  sifarişinin  həyata  keçirilməsi  üçün  maliyyə  vəsaitinin 
verilməsi və ya dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilmə gecikdirildikdə; 
-
 
hökümətlərarası  müqavilələrə  əsasən  şəxslər  tərəfindən  sifarişlər 
həyata keçirildikdə; 
-
 
sərhəddən  keçirilən  mallar  tez  xarab  olan  mallar  siyahısına  aid 
olduqda.' 
AR GM-nin 246.2-ci maddəsinə əsasən möhlət verilməsinə və ya vaxtın 
uzadılmasına  görə  Azərbaycan  Respublikası  Mərkəzi  Bankının  verdiyi 
kreditlər üzrə həmin bankın müəyyən etdiyi dərəcələrə uyğun olaraq faizlər 
alınır və dövlət büdcəsinə kö- 
'  Таможенное  право:  Учебник  /  Под  ред.  М.М.Рассолова,  Н.Д.Эриашвили.  М.: 
ЮНИТИ-ДЛНА, 2007, с. 240 
70 

---