Rəyçilər: Qasımov Alış Məmiş oğlu hüquq elmləri doktoru, professor Əliyev Mayis Nəbi oğlu

ƏSMƏR
 ƏLIYEVA
 
-
 
1947-ci il Cenevrə raundu; 
-
 
1949-cu il Annesi (Fransa) raundu; 
-
 
1950-51-ci il Torki (İngiltərə) raundu. 
Bu 3 raundun əsas məqsədi vahid tarif siyasətinin prosedurlarının işlənib 
hazırlanması, gömrük rüsumlarının aşağı sahnmasmdn ibarət olmuşdur. 
-
 
1960-62-ci il Dillon raundu; 
-
 
1963-67-ci  il  Kennedi  raundu.  Ən  əhəmiyyətli  mərhələlərdən  biri 
kimi qiymətləndirilir. Həmin raundda inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün tarif 
məhdudlaşdırılması planı hazırlandı, Antidempinq Maeəlləsi qəbul olundu 
və  5  il  ərzində  sənaye  əmtəələrinə  qoyulan  gömrük  rüsumları  35%  aşağı 
salındı; 
-
 
1973-79-eu  il  Tokio  raundu.  Çoxtərəfli  danışıqlar  prosesinin  bu 
mərhələsi  1973-79-eu  illər  enerji  böhranı  dövrünə  təsadüf  etməsinə 
baxmayaraq, bir çox sahələrdə, xüsusən də gömrük tənzimlənməsi sahəsində 
yeni hüquq qaydalarının yaradılması ilə nətieələndı. Gömrük tənzimlənməsi 
sahəsində əldə olunmuş yenilikləri aşağıdakı kimi qruplaşdınnaq olar; 
1.
 
Gömrük  rüsumlarının  40 %-dək  aşağı  salınması  (bu,  əsasən  sənaye 
mallarına  aid  idi.  Bu  dəyişikləri  əsasən  gömrük  dərəeələri  kifayət  qədər 
yuxarı olan ABŞ və Yaponiya kimi dövlətlər istifadə etdilər). 
2.
 
Qeyri-tarif maneələrinin ləğvi. 
3.
 
Gömrük Qiymətləndirilməsi Məeəlləsinin qəbulu. 
4.
 
Antidempinq Məeəlləsinin qəbulu. 
-
 
1986-94-cü  il  Uruqvay  raundu.  Danışıqların  bu  mərhələsi  haqqında 
daha  sonra  ətraflı  məlumat  veriləeəkdir.  Burada  əldə  olunan  ən  böyük 
yenilik  Yekun  aktında  təsbit  edilən  və  16  maddədən  ibarət  olan  Mərakeş 
sazişinin  əsasında  Ümumdünya  Tiearət  Təşkilatının  yaradılması  barədə 
qərar olur və razılaşmaya əsasən ÜTT 1995-ei il 
141 

---

OSMOR ƏLİYEVA 
yanvarın  birindon  rəsmi  olaraq  fəaliyyətə  başlayır.  Bütövlükdə  ÜTT-  nın 
hüquqi bazasını 50-yə yaxın sənəddən ibarət Uruqvay raundunun sazişlər 
paketi təşkil edir. Məhz bu səbəbdən QATT ij'FT-mn sələfi hesab olunur. 
Ümumdünya 'fiearət Təşkilatına üzv olmaq Azərbayean üçün nə kimi 
müsbət nəticələr verə bilər: 
-
 
milli istehsalın xarici bazarlara çıxması şərtlərinin yüngülləşdirilməsi 
(ayrı-seçkilik xarakteri daşıyan şərtlərin aradan qaldırılması); 
-
 
ticarət mübahisələrinin həlli üçün beynəlxalq instansiyalara müraciət 
emək hüququnun əldə olunması; 
-
 
milli  qanunvericiliyin  Ü'f'f-nin  normalarına  uyğunlaşdırılınası 
nəticəsində  xarici  investorlara  münasibətdə  daha  liberal  şəraitin  tətbiq 
olunması; 
-
 
milli  investorların  ÜTT-na  üzv  olan  ölkələrin  ərazisində  fəaliyyət 
göstərməsi üçün daha əlverişli şərtlərin tətbiq olunması; 
-
 
xarici  malların,  iş  və  xidmətlərin  ölkəyə  axını  nəticəsində  milli 
istehsalçıların  istehsal  etdikləri  mal,  iş  və  xidmətlərin  onlarla  rəqabətə 
davam gətirə bilməsi üçün daha yüksək keyfiyyətlə təqdim olunması; 
-
 
beynəlxalq  ticarət  normalarının  yaradılmasında  milli  maraqları 
müdafiə etmək məqsədilə iştirak etmək hüququ qazanmaq; 
-
 
ölkənin dünya ticarətində tam hüquqlu tərəf kimi nüfuzunun artması. 
Bəzi  tədqiqatçıların  fikrincə,  ÜTf-na  üzvlük  milli  idxalçı  və 
ixracatçıların  maraqlarının  müdafiəsinin  hüquqi  şərtlərini  yaratmağa, 
dövlətin dünya dövlətlərinin xarici ticarət əlaqələrini həyata keçirdiyi çətin, 
amma etibarlı yolla xarici ticarət əlaqələrini qurmağa kömək edəcək.' 
'  Керимов  Л.М.  Междуиародио-ирамовые  аспекты  вступления  стран  с  пере- 
.ходиой  экономикой  в  Псемириую  Торговую  Оргаиинацию  (ВТО).  Автореф. 
дисс... каид. юр.наук. Баку, 2006, с. 16 
142 

---

ƏSMƏR
 ƏMYF
;
VA
 
UNCTAD  -  BMT-nin  Ticarət  və  İnkişaf  üzrə  Komitəsi  1964-  cü  ildə 
təsis  olunmuşdur.  Əsas  məqsədi  beynəlxalq  ticarətə,  xüsusilə  xammal, 
sənaye malları ilə ticarətə, habelə tiearətlə bağlı maliyyələşdirmə sahəsində 
əməkdaşlığa dəstək venuəkdir.' İqamətgahı Cenevrədə yerləşən bu təşkilatın 
191 üzvü vardır. 
Tiearət  və  İnkişaf  üzrə  Konfransın  fəaliyyətini  üç  istiqamət  üzrə 
qruplaşdırmaq olar: 
-
 
üzv-dövlətlər  arasında  aktual  mosololərə  dair  danışıqlar  və 
müzakirələr apa'rmaq; 
-
 
informasiya xidməti göstərmək; 
-
 
inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün, son illərdə isə keçid iqtisadiyyatı 
ölkələri üçün texniki köməklik proqramları işləyib hazırlamaq.^ 
Ümumdünya Gömrük Təşkilatı 15 dekabr 1950-ei ildə QAlT-ın sorğusu 
ilə  qəbul  olunan  və  4  noyabr  1952-ci  ildən  qüvvəyə  minən  Gömrük 
sahəsində 
əməkdaşlıq 
şurasının 
yaradılması 
haqqında 
Brüssel 
Konvensiyasının qəbul edilməsi ilə yaradılmışdır. Yaradıldığı ilk dövrlərdə 
o, «Gömrük sahəsində əməkdaşlıq şurası» adı altında fəaliyyət göstəmıişdir. 
Bu gün Ümumdünya Gömrük 'fəşkilatı gömrük sahəsində əsas beynəlxalq 
təşkilat  olub,  bu  sahədə  beynəlxalq  müqavilələrin  hazırlanması  və 
dəyişdirilməsində  və  digər  mühüm  istiqamətlərdə  fəaliyyət  göstərən 
beynəlxalq təşkilatdır. ÜGT-nın 170-dən çox üzvü vardır. 
Ümumdünya Gömrük Təşkilatının məqsədləri aşağıdakılardır: 
-
 
Gömrük işi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafı; 
-
 
Gömrük sistemlərinin harmonizasiyası və unifıkasiyası səviyyəsinin 
yüksəldilməsinin təmin edilməsi; 
' Hüseynov L.H. Beynəlxalq hüquq. Dərslik. Bakı: Hüquq ədəbiyyatı, 2004, s. 249-251 
^ Kərimov C., Orucov A., Kərimova T. Beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar. Bakı, 
2008, s. 50-54 
143 

---