ƏSlVKOR ƏUYKVA
quqi aktlar ilo (AR-nın Konstitusiyası vo referendumla qəbul edilən aktlar
istisna olmaqla) AR-nın tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələr arasında
ziddiyyət yaranarsa, həmin beynəlxalq müqavilələr tətbiq edilir. 2. Müasir
şəraitdə beynəlxalq təşkilatların gömılik-tarif tənzimlənməsi ilə bağlı qəbul
etdiyi beynəlxalq hüquqi aktlara mühüm əhəmiyyət verilir və Azərbayean
Respublikası tərəfindən onların böyük əksəriyyəti ratifikasiya olunmuşdur.
Onların əksər müddəaları AR-nın qanunverieilik və hüquqtətbiqediei
fəaliyyətində nəzərə alınır.
Bundan başqa Azərbayean Respublikası gömrük-tarif fəaliyyətinin
hüquqi tənzimlənməsi sahəsində beynəlxalq müqavilələr kimi çıxış edən bir
sıra hökumətlərarası müqavilələr də mühüm yer tutur. Bunlara misal kimi
aşağıdakı sazişləri göstənnək olar: «Qaçaqmalçılıq və gömrük qaydalarının
pozulması ilə mübarizədə əməkdaşlıq haqqında» Azərbayean Respublikası
Hökuməti və Güreüstan Respublikası Hökuməti arasında 7 may 1995-ei il
tarixli Saziş, «Sərbəst ticarət haqqında» Azərbaycan Respublikası Hökuməti
və Moldova Respublikası Hökuməti arasında 26 may 1995-ci il tarixli Saziş,
«Gömrük işi sahəsində əməkdaşlıq haqqında» Azərbaycan Respublikası
Hökuməti və Ukrayna Hökuməti arasında 24 mart 1997-ci il tarixli Saziş,
«Malların (işlərin, xidmətlərin) idxalı və ixracı zamanı vasitəli vergilərin
tutulması prinsipləri haqqında» Azərbaycan Respublikası Hökuməti və
Özbəkistan Respublikası Hökuməti arasında 26 fevral 1998-ci il tarixli
Saziş, «Göınılik işi sahəsində qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında» Azərbaycan
Respublikası Hökuməti və Estoniya Respublikası Hökuməti arasında 2 mart
2000-ci il tarixli Saziş, «Gömrük məsələləri üzrə qarşılıqlı yardım və
əməkdaşlıq haqqında» Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Avstriya
Respublikası Hökuməti arasında 19 noyabr 2002-ci ıl tarixli Saziş və s.'
hUp//custoıns.gov.az
156
ƏSMƏR
ƏLIYEVA
Gömrük-tarif
fəaliyyətinin
hüquqi
tənzimlənməsi
sahəsində
qanunvericiliyin digər təsnifat meyarı kimi sahəvi əlamətlərinə görə həmin
qanunvericiliyə daxil olan normativ-hüquqi aktların fərqləndirilməsini
göstəmnək olar. Bu meyar əsasında bütün hüquq sahələrinə aid nonuaları
əks etdirən kompleks normativ-hüquqi aktları və ayrı-ayrı hüquq sahələrinə
aid normaların əks olunduğu (məsələn, maliyyə hüququ, inzibati hüquq və
s.) sahəvi aktları fərqləndirmək olar.
Gömrük-tarif
fəaliyyətinin
hüquqi
tənzimlənməsi
sahəsində
qanunvericiliyə daxil olan aktların-həmin aktların məzmununa görə maddi
xarakterə malik olan aktlar («Gömrük tarifi haqqında» AR- nın qanunu, AR
GM və s.) və prosessual xarakterə malik olan aktlar («Gömıiik
rəsmiləşdirilməsi üzrə mütəxəssislərə ixtisas attestatının verilməsi
Qaydaları»mn təsdiq edilməsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının
Dövlət Gömrük Komitəsinin 11 noyabr 1998-ci il tarixli 65 saylı əmri və s.)
kimi növlərim fərqləndirmək olar.
Ümumiləşdirilmə dərəcəsinə görə gömrük-tarif fəaliyyətinin hüquqi
tənzimlənməsi sahəsində qanunvericilik sisteminə daxil olan nomativ
hüquqi aktları məcəllələşdirilmiş aktlara (Azərbaycan Respublikasının
Gömıiik Məcəlləsi) və cari aktlara bölmək olar.
Tabeçilik meyarlarına görə isə haqqında bəhs edilən nomıa- tiv hüquqi
aktların ümumi anlayışları təsbit edən əsas aktlar (AR GM, «Gömrük tarifi
haqqında» AR qanunu və s.) və köməkçi aktlar (məsələn, AR Nazirlər
Kabinetinin və AR DGK-nin müxtəlif aktları) kimi növlərini fərqləndirmək
olar.
Gömrük-tarif
fəaliyyətinin
hüquqi
tənzimlənməsi
sahəsində
qanunvericiliyə daxil olan aktlar hüquqi qüvvəsinə görə Azərbaycan
Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxil olan müxtəlif hüquqi
qüvvəli normativ aktlardan ibarətdir. Onların hər birinin ayrılıqda təhlil
edilməsini məqsədəmüvafıq hesab edirik.
157
ƏSMƏR
ƏLIYEVA
Iloınin aktlar içorisindo hüquqi qüvvosino göro birinci yeri Azerbaycan
Respublikasının Konstitusiyası tutur. Konstitusiya osas qanun hesab
cdildiyindon orada oks olunan müddəalar ümumi şəkildə də olsa dövlət
fəaliyyətinin bütün münasibətlərinə təsir etmək imkanına malikdir. Öz
xarakterinə görə bu normalar deklara- tiv xarakter daşısa da, gömrük
fəaliyyətinin istiqamətlərini müəyyən etmək üçün rəhbər başlanğıcların
müəyyən edilməsində əsas rolunu oynayır.
AR Konstitusiyasında birbaşa olaraq gömrük-tarif fəaliyyəti ilə bağlı
heç bir müddəa təsbit edilməsə də, onun bir sıra maddələrində bazar
iqtisadiyyatı münasibətləri əsasında iqtisadi inkişaf yolunu seçən
respublikamızda bazar iqtisadiyyatının vacib elementlərindən biri olan
gömrük-tarif fəaliyyəti ilə bağlı dolayısı ilə mühüm müddəalar təsbit
edilmişdir. Məsələn, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 15-ci
maddəsinin 2-ci hissəsinə əsasən Azərbaycan dövləti bazar münasibətləri
əsasında iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaradır, azad sahibkarlığa təminat
verir, iqtisadi münasibətlərdə inhisarçıhğa və haqsız rəqabətə yol vcnuir.’
Bundan başqa Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının mülkiyyət
hüququna dair mühüm müddəaları təsbit edən 29-cu maddəsində, azad
sahibkarlıq hüququnu təsbit edən 59-cu maddəsində, habelə dövlət
hakimiyyətinin müxtəlif subyektlərinin səlahiyyətlərini müəyyən edən
ayrı-ayrı maddələrində də təsbit edilmiş müddəalar bilavasitə gömrük-tarif
fəaliyyətinin hüquqi tənzimlənməsinin ümumi əsaslarını müəyyən edir.
Gömrük-tarif fəaliyyətinin hüquqi tənzimlənməsi sahəsində qanunlar
əsas yer tutur. Bu sahədə məcəllələşdirilmiş akt olan AR GM-ni do xüsusi
qeyd etmək lazımdır. Müstəqillik əldə ediləndən sonra Azərbaycan
Respublikasının ilk Gömrük Məcəlləsi 10
Azərbaycan Respublikasının KonstiUısiyası. Bakı: Qanun, 2010, s. 10
158
Dostları ilə paylaş: |