Rəyçilər: Qasımov Alış Məmiş oğlu hüquq elmləri doktoru, professor Əliyev Mayis Nəbi oğlu

ƏSMƏR
 ƏLIYEVA
 
likasının  gömrük  işi  ib  olaqodar  beynəlxalq  müqavilələrinin  işlənib 
hazırlanmasında iştirak edir; xarici dövlətlərin gömrük işinə aid məsələlərlə 
məşğul  olan  gömrük  və  başqa  səlahiyyətli  orqanlar  ilə,  beynəlxalq 
təşkilatlarla əməkdaşlıq edirlər; 
-
 
gömrük  işi  sahəsində  elmi-tədqiqat  işləri  aparır  və  məsləhətlər 
verirlər; dövlət orqanları, müəssisələr, idarələr və təşkilatlar üçün bu sahədə 
mütəxəssislərin hazırlanmasını və onların ixtisaslarının artırılmasını həyata 
keçirirlər; 
-
 
müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə, 
Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinə,  başqa  dövlət  orqanlarına,  idarə, 
müəssisə və təşkilatlara, vətəndaşlara gömrük məsələləri üzrə məlumatlar 
verilməsini təmin edirlər; 
-
 
dövlətin  vahid  maliyyə-təsərrüfat  siyasətinin  həyata  keçirilməsində 
iştirak edir, gömrük orqanlarının maddi-texniki bazasım inkişaf etdirir, bu 
orqanların işçiləri üçün lazımi əmək və sosial şərait yaradırlar. 
Gömrük-tarif 
fəaliyyətinin 
hüquqi 
tənzimlənməsi 
sahəsində 
qanunvericiliyə daxil olan aktlar içərisində hüquqi qüvvəsinə görə növbəti 
yeri «Gömrük tarifi haqqında» AR Qanunu tutur. Həmin qanun Azərbaycan 
Respublikasında  daxili  bazarın  xarici  bazarla  səmərəli  əlaqəsini  təmin 
etməklə  xarici  ticarətin  dövlət  tənzimlənməsinin  mühüm  vasitəsi  olan 
gömrük  tarifinin  formalaşdırılması  və  tətbiqi,  həmçinin  Azərbaycan 
Respublikasının  gömrük  sərhədindən  keçən  mallardan  rüsum  tutulması 
qaydalarını müəyyən edir. Burada Gömrük tarifi. Gömrük rüsum dərəcələri 
və  onların  müəyyən  edilməsi  qaydaları,  Gömrük  rüsumunun  növləri, 
mövsümi  və  xüsusi  lüsumlar,  malın  gömrük  dəyəri.  Gömrük  orqanının 
hüquq  və  vəzifələri.  Gömrük  dəyərinin  müəyyən  edilməsi  üsulları,  malın 
mənşə ölkəsinin müəyyən edilməsi, tarif güzəştləri və s. məsələlərə 
162 

---

ƏSMƏR ƏLİYEVA 
dair  mühüm  müddoalan  tosbit  etmişdir.  Ilomin  Qanuna  göro  gömrük 
tarifinin 3sas məqsədləri aşağıdakılardır; 
-
 
Azərbaycan  Respublikası  üzrə  idxalın  əmtəə  strukturunu  səmə- 
rəliləşdirmək; 
-
 
Azərbaycan  Respublikası  ərazisində  malların  gətirilməsi  və 
çıxarılmasının,  valyuta  gəlirlərinin  və  xərclərinin  əlverişli  nisbətini  təmin 
etmək; 
-
 
valyuta  sərvətlərinin  Azərbaycan  Respublikasının  gömrük  ərazisinə 
gətirilməsi və bu ərazidən çıxarılması üzərində səmərəli nəzarət etmək; 
-Azərbaycan Respublikasında malların istehsal və istehlak strukturunda 
mütərəqqi dəyişikliklər üçün şərait yaratmaq; 
-
 
Azərbaycan  Respublikasının  iqtisadiyyatını  xarici  rəqabətin  mənfi 
təsirindən qorumaq; 
-
 
Azərbaycan  Respublikası  iqtisadiyyatının  dünya  təsərrüfatı  ilə 
səmərəli inteqrasiyasına şərait yaratmaq. 
Beləliklə, hesab edirik ki, AR GM-in və «Gömrük tarifi haqqında» AR 
qanununun  göstərilən  müddəalarını  təhlil  etməklə  respublikamızda 
gömrük-tarif  fəaliyyətinin  dövlət  tənzimetməsinin  əsas  metodları  kimi 
aşağıdakıları göstərmək olar: 
1)
 
bu  sahədə  dövlət  idarəçiliyini  həyata  keçirən  orqanların  nor- 
mayaradıcılıq  fəaliyyəti.  Bu  mənada  xüsusən  də  DGK-nı  xüsusi  olaraq 
göstərmək  lazımdır.  Fəaliyyət  göstərdiyi  dövrdən  başlayaraq  bu  orqan 
gömrük  fəaliyyətinin  dövlət  tənzimetməsi  çərçivəsində  çoxlu  sayda 
müxtəlif normativ hüquqi aktlar qəbul etmişdir; 
2)
 
bu  sahədə  dövlət  idarəçiliyini  həyata  keçirən  orqanlar  tərəfindən 
gömrük-tarif fəaliyyəti ilə bağlı prosedurların tənzimlənməsi. 
3)
 
dövlət orqanları tərəfindən gömrük-tarif fəaliyyəti sahəsində fasiləsiz 
nəzarətin həyata keçirilməsi. Qeyd etmək lazımdır ki, bu metod vasitəsilə 
gömrük-tarif fəaliyyəti sahəsində ayrı-ayrı subyek- 
163 

---

ƏSMƏR
 ƏLIYEVA
 
tlorin hüquqlarının pozulması hallarının qarşısının alınması üzra fbaliyyot 
hoyala keçirilir; 
4)
 
dövlət  orqanları  tərəfindən  gömrük-tarif  fəaliyyəti  sahəsində 
müxtəlif  məsuliyyət  tədbirlərinin,  xüsusən  də  inzibati  məsuliyyət 
tədbirlərinin tətbiq edilməsi metodu. 
Gömndüyü kimi Azərbayean Respublikasında gömrük münasibətlərini 
tənzimləyən sistemləşdirilmiş akt, yəni AR GM ilə yanaşı digər qanunlar, 
əsasən  də  «Gömrük  tarifi  haqqında»  AR  qanunu  da  vardır.  Bu  isə 
hüquqtətbiqetmə  təerübəsini  çətinləşdirməklə  gömrük-tarif  sahəsində 
qanunvericiliyin sistemləşdirilməsinin natamam olduğunu göstərir. 
Bu  baxımdan  hesab  edirik  ki,  Azərbaycan  Respublikasında 
gömrük-tarif  münasibətlərini  kompleks  şəkildə  tənzimləyən  AR  GM-mn 
təkmilləşdirihnəsinə ciddi ehtiyac duyulur. 
Qanunvericiliyin sistemləşdirilməsi ilə bağlı C.A.Kərimov göstərir ki, 
məeəllələşdirmə  təkrarçıhğın,  ziddiyyətlərin  aradan  qaldırılması, 
boşhıqlann 
doldurulması, 
onun 
xarakterinin 
və 
istiqamətinin 
müasirləşdirilməsi  yolu  ilə  qanunvericilik  materiallarının  qaydaya 
salınmasıdır.  Bu  yolla  müvafiq  ictimai  münasibətlərin  hüquqi 
tənzimlənməsinin  tamlığı,  sistcmliliyi,  bütövlüyü  və  daxili  uyğunluğu 
maksimum  dərəcədə  təmin  olunur.  Məeəllələşdirmə  də  qanun 
yaradıcılığıdır.  Lakin  bu  və  ya  digər  problemlər  üzrə  ayrı-ayrı 
qanunvericilik  aktları  yaradan  cari  qanun  yaradıcılığından  fərqli  olaraq, 
məeəllələşdirmə  artıq  mövcud  olan  və  qüvvədə  olan  qanunvericiliyin 
mühüm hissəsini, bir qayda olaraq, dəyişərək, yeniləşdirərək və ona əlavələr 
edərək  birləşdirir.  Məeəllələşdirmə  nəticəsində  ictimai  münasibətlərin 
mühüm  sahəsini  tənzimləyən  qanunvericilik  aktlarının  böyük  bir  toplusu 
yaradılır' 
'  Керимов  Д.Л.  Законодательная  техника.  Научно-методическое  и  учебное 
пособие. М.: Норма, 2000, с. 84 
164 

---