Rəyçilər: Qasımov Alış Məmiş oğlu hüquq elmləri doktoru, professor Əliyev Mayis Nəbi oğlu



Yüklə 1,59 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə57/59
tarix14.09.2018
ölçüsü1,59 Mb.
#68629
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   59

OSıMƏR ƏI.IYEVA 
olar: «Gömrük tarifi dedikdə, ölkə sərhədindən keçən mallara tətbiq olunan 
və həmin ölkənin Omtəə Nomenklaturasma əsasən sistemləşdirilən gömrük 
ödəmələrinin dərəcələri və həddi başa düşülür». Gömrük tarifinin üç əsas 
tipini  fərqləndinnək  olar:  ikiqat  gömrük  tarifi-hər  mala  görə  gömrük 
rüsumlarının  maksimal  və  minimal  dərəcələrindən  ibarət  tarifdir.  Bu 
dərəcələr  konlci'ct  dövlətlə  iqtisadi-siyasi  münasibətlərdən  asılı  olaraq 
seçilir; qadağanedici tarif-daxili bazarı müəyyən mallardan qorumaq üçün 
ən  yüksək  dərəcədə tətbiq edilən  gömrük  tarifi;  differensial  gömrük  tarifi 
(seçmə tarif)- müəyyən mallara üstünlük verməyə imkan verən və ya hansısa 
ölkədə  istehsal  olunduğundan  onların  ölkəyə  buraxılmasına  mane  olan 
tarifdir. Ryni adlı mallara bir neçə gömrük rüsumu dərəcələri tətbiq olunur. 
4.
 
I Icsab edirik ki, gömrük ödəmələri gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı 
gömrük orqanları tərəfindən yığılan məcburi pul ödəmələri kimi xarakterizə 
edilə  bilər.  Əsas  və  fakültativ  olmaqla  gömrük  ödəmələrinin  iki  növünü 
fərqləndirmək olar. Əsas gömrük ödəmələrinə gömrük rüsumları, fakültativ 
gömrük ödəmələrinə isə vergilər, yığımlar, dövlət rüsumu, haqlar və digər 
gömrük ödəmələri daxildir. Gömrük hüquq nəzəriyyəsi baxımından gömrük 
yığımlarına isə aşağıdakı kimi anlayış vermək olar: gömrük yığımları göm- 
mlc rəsmiləşdirilməsinə görə gömrük orqanları tərəfindən tutularaq büdcəyə 
köçürülən məcburi ödənişlərdir. 
5.
 
Aparılmış tədqiqatlar gömrük rüsumlarının üç funksiyasını - fıs- kal, 
mühafızəedici və balanslaşdırıcı funksiyalarını fərqləndirməyə imkan verir. 
Fikrimizcə, fıskal funksiya gömrük ödəmələrinin əsas funksiyası kimi çıxış 
edə bilməz. Çünki onun dövlət büdcəsində çəkisi olduqca azlıq təşkil edir. 
Əksər  inkişaf  etmiş  dövlətlər  gömrük  rüsumlarını  balanslaşdırıcı  və  ya 
proteksionist  məqsədlər  üçün  tətbiq  edirlər.  İnkişaf  etməkdə  olan 
dövlətlərdə isə əksinədir. Bu 
175 


OSİVİOR OLIYEVA 
dövlotbrin  vergi  sisteminin  şortlorino  uyğun  olaraq  dolayı  vergilər, 
həmçinin onların bir növü olan gömrük ödəmələrinin də dövlət büdcəsində 
payı kifayət qədərdir və dolayısı ilə bu dövlətlərdə onun fiskal funksiyası 
digər funksiyaları ilə paralel əhəmiyyət daşıyır. 
Gömrük  ödəmələrinin  mühafızəcdici  funksiyasının  mahiyyəti  ondan 
ibarətdir  ki,  dövlət  gömrük  ödəmələri  tətbiq  etməklə  daxili  bazarını  bəzi 
mənfi  hallardan  qoruyur.  Belə  ödəmələrə  xüsusi  növ  rüsumları  misal 
göstərmək  olar.  Balanslaşdırıcı  funksiya  daşımaqla  gömrük  ödənrələri, 
daxili bazarla xarici bazar arasında balans yaratmış olur. Məsələn, xaricdən 
gətirilən mallar eyni adlı yerli mallarla müqayisədə çox ucuz olduqda əlavə 
gömrük ödənişləri vasitəsilə bu fərq azaldılır və s. (məlumdur ki, gömrük 
ödəmələri  dolayı  vergilər  olduğu  üçün  gömrükdə  ödənilən  vergilər 
sonradan malın qiymətinin üzərinə qoyularaq alıcı vasitəsilə əvəzləşdirilir). 
6.
 
Milli  istehsalçıların  mənafelərinin  qomnması  çərçivəsində  dövlət 
idxalı məhdudlaşdıran tədbirlərlə paralel ixracı stimullaşdıran tədbirlər də 
həyata keçirməlidir. Ihkrimizcə, bu tədbirlərdən ən əhəmiyyətlisi kimi ixrac 
subsidiyalarının, yəni dövlət tərəfindən mal ixrac edən sahibkara maliyyə 
yardımının göstərilməsi çıxış edir. Bu cür maliyyə yardımları hesabına ixrac 
edən hüquqi və fiziki şəxslər istehsal etdikləri malları xarici bazarlarda ölkə 
bazarlarmdakma nisbətdə daha ucuz qiymətə sata bilərlər. 
Hesab edirik ki, ixrac subsidiyaları sahibkara iki formada təqdim edilə 
bilər:  Birincisi,  birbaşa  subsidiya  forması.  Bu  forma  istehsalçıya 
dotasiyaların verilməsi ilə bağlıdır; İkincisi, dolayı subsidiya forması. Bu 
forma  güzəştli  vcrgiqoymanm  tətbiq  olunması,  krcditləşmə,  sığortalamaq 
vasitəsilə həyata keçirilməlidir. 
7.
 
«Gömrük  tarifi  haqqında»  Azərbaycan  Respublikası  Qanununun 
33-cü  maddəsindəki  bir-biri  ilə  zidd  iki  müddəa  -  «Mallar  üzrə  tarif 
güzəştləri qanunla müəyyən olunur» və «Gömrük güzəştləri 
176 


ƏSMƏR ƏUYEVA 
Azorbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qoran ilə verilir» müddəaları 
xüsusilə diqqəti cəlb edir. Lakin burada qanunvericiliyin tarif güzəştləri və 
gömrük güzəştləri dedikdə məhz nəyi nəzərdə tutması və hansı güzəştlərin 
Azərbaycan  Respublikasının  Nazirlər  Kabineti  tərəfindən  tətbiq  edilməsi 
məlum olmur. Qeyd edək ki, «gömrük güzəştləri» tennininin qanunda yalnız 
göstərilən  maddədə  adı  çəkilir  və  onun  defmisiyası,  növləri  və  digər 
güzəştlərdən  fərqi  heç  bir  müddəada  əks  olunmur.  Fikrimizcə,  gömrük 
sahəsində  bütün  tarif  güzəştləri  qaydalarının  Azərbaycan  Respublikasının 
Nazirlər  Kabineti  tərəfindən  müəyyən  edilməsi  məqsədəmüvafiq  olardu 
Beynəlxalq tocıliboni və gömrük hüquq nəzəriyyəçilərinin fikirlərini nəzərə 
alaraq hesab edirik ki, gömmk güzəştləri qanunvericilikdə dəqiq şəkildə öz 
hüquqi  tənzimini  tapmalı,  «Gömrük  tarifi  haqqında»  qanun  gömrük 
rüsumlarından  azadetmo,  gömmk  güzəştləri,  tarif  güzəştləri  və  tarif 
prcfcrcnsiyaları  tcnuinlərinə  dəqiq  anlayış  verməli,  onları  bir-birindən 
fərqləndirən xüsusiyyətləri bu anlayışlarda aydın şəkildə göstərilməlidir. 
8.
 
Gömrük  ödəmələrinin  digər  növləri  olan  vergilər  və  sair  gömrük 
ödəmələrini  tədqiq  edərək  belə  bir  nəticəyə  gəlmək  olar  ki,  dövlət 
büdcəsində payı kifayət qədər çox olan idxalda ƏDV, aksiz və yol vergisi 
gömrük  ödəmələri içərisində  gömrük  rüsumlarından heç  də  az  əhəmiyyət 
daşımır.  Fikrimizcə,  dövlətimiz  dünyaya  və  Avropa  Birliyinə  inteqrasiya 
çərçivəsində gömrükdə ödənilən ödəmələrin unifikasiya edilməsi məqsədilə 
ƏDV-nin  dərəcəsinin  əksər  Avropa  Birliyi  ölkələrində  olduğu  kimi 
18%-dən  17%-ə  endirilməsi  daha  məqsədəmüvafiq  olardı.  Ölkəyə  idxal 
olunan  mobil  telefonların  da  aksiz  vergisinə  cəlb  edilməsi  ölkənin  fiskal 
maraqları  baxımından  kifayət  qədər  müsbət  səmərə  verə  bilər.  Digər 
gömılik ödəmələrinə gəldikdə isə fikrimizcə, qanunverici həmin ödəmələrin 
hər birinin 
177 


Yüklə 1,59 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   59




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə