ƏSMOR
ƏLIYEVA
dəqiq anlayışını verməli, digər ödəmələrdən fərqləndirən spesifik
xüsusiyyətlərini aydın şəkildə əks etdirməlidir.
9.
AR VM-nin 164.2-ei maddəsində düzünə göstəriş vardır ki,
Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti konkret sahənin inkişafını
təmin etməklə konkret dövr üçün nəzərdə tutulan, istehsal ehtiyaclarını yerli
xammal hesabına ödəmək mümkün olmadıqda, istehsal təyinatlı xammal və
müasir texnologiyanı təmin edən avadanlıqların idxalını ODV-dən azad edə
bilər. Hu müddəaya əsaslanaraq, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər
Kabinetinin 31 yanvar 2005- ci il tarixli 11 saylı qərarı ilə «Azərbaycan
Respublikası ərazisinə gətirilən, əlavə dəyər vergisindən azad olan malların
siyahısı» və «Azərbaycan Respublikası ərazisinə gətirilən əlavə dəyər
vergisindən azad olunan digər malların siyahısı» təsbit edilmişdir.
Fikrimizcə, bu məsələ ilə bağlı qanunvericilikdə ziddiyyətli məqam vardır.
Belə ki, vergi hüququna və AR VM-nə əsasən, vergilərin müəyyən
edilməsi, dəyişdirilməsi, ləğv edilməsi yalnız vergi qanunu vasitəsilə həyata
keçirilə bilər. Bundan başqa, AR VM-də ƏDV-dən azad olmalarla bağlı
xüsusi bir maddə mövcuddur. Azərbaycan Respublikası Nazirlər
Kabinetinin eyni adlı vergidən azad olmalar təkrarən yeni bir qərarının
mövcud olmağındansa, qərarda göstərilən halların da AR VM-nin 164-cü
maddəsinə daxil etmək daha məqsədəuyğun olardı. Bu, həm praktik işçilər
və vergi ödəyiciləri üçün daha asan olardı, ikili yanaşma mövcud olmazdı,
həm də elmi cəhətdən daha əsaslandırılmış olardı.
Eyni zamanda hesab edirik ki, xarici ölkələrin (Gürcüstanın,
Qazaxıstanın, Ukraynanın və s.) təcrübəsi nəzərə alınmaqla dənnan
vasitələri strateji xarakterli məhsul olduğuna görə əlavə dəyər vergisindən
azad olan mallar siyahısına daxil edilməlidir.
10.
Ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyi ilə birbaşa bağlı olan gömrük siyasəti
- dövlətin gömmk ərazisində gömrük nəzarəti və mal
178
ƏSMƏR
ƏLIYEVA
dövriyyəsinin səmərəli şəkildə tənzimlənməsi, daxili bazarın qo- mnması,
milli iqtisadiyyatın inkişafının stimullaşdırılması, dövlətin iqtisadi
siyasətindən irəli gələn vəzifələrin həyata • keçirilməsi və beynəlxalq hüquq
normalarına uyğun gömrük fəaliyyətinin həyata keçirilməsidir.
11.
Beynəlxalq gömmk hüququ kompleks hüquq institutu statusuna
malik olmaqla beynəlxalq ümumi hüququn predmetinə daxil olaraq onun
yarımsahəsi kimi çıxış edir. Beynəlxalq əməkdaşlıq gömrük orqanlarının
mühüm fəaliyyət istiqamətlərindən biri kimi xarakterizə olunur.
Qanunverieiliyin mövqeyini rəhbər tutaraq və gömrük hüququ sahəsində
tədqiqatları təhlil edərək belə bir nəticəyə gəlmək olar: «Gömrük sahəsində
beynəlxalq əməkdaşlıq dedikdə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada
həyata keçirilən, gömrük sahəsində beynəlxalq müqavilələrin hazırlanması,
cinayət və digər işlərlə bağlı qarşılıqlı hüquqi yardım alınması ilə bağlı
beynəlxalq müqavilələrin realizəsi, müxtəlif dövlətlərin gömrük orqanları
arasında hüquqi yardım haqqında müqavilələrin bağlanması və həyata
keçirilməsi, gömrük orqanlarının xarici siyasət orqanları vasitəsilə
əməkdaşlığı istiqamətində gömıiik orqanlarının fəaliyyəti başa düşülür».
Gömrük sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın aşağıdakı formaları
fərqləndirilə bilər; beynəlxalq müqavilələrin hazırlanmasında iştirak;
cinayət və digər məsələlər üzrə qarşılıqlı hüquqi yardım haqqında
beynəlxalq müqavilələrin birbaşa realizəsi; ayrı-ayrı dövlətlərin gömrük
orqanları arasında hüquqi yardım və əməkdaşlıq haqqında sazişlərin
bağlanması və həyata keçirilməsi; gömrük orqanlarının xarici siyasət
orqanları vasitəsilə əməkdaşlığı.
Gömrük fəaliyyəti elə fəaliyyətdir ki, o heç vaxt bir ölkənin
hüdudlarında qalmır, yüklərin ölkəyə gətirilmə və ya ölkədən çıxarılma
prosesində qanunvericilik mütləq başqa dövlətin qanunvericiliyi ilə üst-üstə
düşməlidir. Buna görə də bu sahədə qanunvericilik
179
OSiVlƏR
ƏLIYEVA
qobul olunarkən mülloq bcynolxalq praktikadan istifadə olunmalı, gömrük
dorocolori vo bu sahodo foaliyyotin boyata keçirilməsinin prosedur
qaydaları uyğunlaşdırılmalıdır. Lnıkin bu unifıkasiya suverenlik vo
milli-iqtisadi maraqlar çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Dövlətlər
arasında razılaşma elə həyata keçirilməlidir ki, bu zaman hər bir dövlətin
mənafeyi nəzərə alınmalı və rəhbər tutduğu iqtisadi siyasətin əsas
müddəaları pozulmamalıdır.
12.
Gömrük sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın hüquqi tənzimlənmə
prinsiplərini iki qrupa-ümumi və xüsusi prinsiplərə bölməklə
təsnifləşdinnək olar. Gömrük sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın bütün
sahələrinə şamil edilən ümumi prinsiplərə bərabərlik, ölkənin daxili işlərinə
qarışmama, güe və güe tətbiq etməklə hədələməyin yolverilməzliyi,
beynəlxalq öhdəliklərin vicdanlı icra edilməsi, ayrı- seçkiliyin
yolverilməzliyi və s. aiddir. Gömrük sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın
müxtəlif sferalarında istifadə olunan xüsusi prinsiplərə isə aşağıdakılar
aiddir: tarif güzəştləri prinsipi; daha əlverişli rejim prinsipi; az inkişaf etmiş
ölkələrə tarif preferensiyalarmm tətbiq edilməsi prinsipi.
13.
Azərbaycan Respublikasının ÜTT-na üzv olmasına dair
respublikamızın qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri kimi gömrük-tarif
tənzimlənməsi
çıxış
edir.
Tarif
qanunvericiliyi
tariflərin
əlaqələndirilməsi-səmərəli tariflə (istehsalını həvəsləndirmək məqsədi
daşıyan mallara aşağı dərəcələrin tətbiq edilməsi) tarif es- kalasiyasının
(malın emal səviyyəsindən asılı olaraq gömrük rüsumlarının artması) birgə
tətbiq olunması prinsipinə əsaslanmalıdır.
14.
Azərbaycan Respublikasında gömrük münasibətlərini tənzimləyən
sistemləşdirilmiş akt, yəni GM ilə yanaşı digər qanunlar, əsasən də
«Gömrük tarifi haqqında» Azərbaycan Respublikası qanunu da vardır. Bu
isə hüquqtətbiqetmə təcrübəsini çətinləşdirməklə
180
Dostları ilə paylaş: |