Rəyçilər: Qasımov Alış Məmiş oğlu hüquq elmləri doktoru, professor Əliyev Mayis Nəbi oğlu



Yüklə 1,59 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/59
tarix14.09.2018
ölçüsü1,59 Mb.
#68629
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   59

ƏSiVIvlR ƏLİYKVA 
-
 
gömrük-tarif  tonzimlonmosinin  metodlarının  dünya  bazarına 
çıxarılması üçün zəruri şərtlərin yaradılması. 
Gömrük  tarif  tənzimlənməsi  metodlarını  təhlil  etməzdən  öneə 
gömrük-tarif  münasibətlərinin tənzimlənməsində  mühüm  rol  oynayan,  bu 
sahədə  beynəlxalq  və  dövlətdaxili  hüququn  qarşılıqlı  münasibətləri 
məsələsinə  qısaca  nəzər  yetirək.  Bununla  bağlı  hüquq  ədəbiyyatında 
göstərilir  ki,  gömrük  tarifləri  gömrük  ödəmələri  sistemi,  gömrük 
rüsumlarının alınma qaydası hər bir suveren dövlətin qanunları ilə müəyyən 
edilməsinə baxmayaraq beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemi ilə bağlıdır 
və  dövlətin  daxili  qanunvericiliyinin  bu  sahəsi  xarici  ticarət  sahəsində 
münasibətlər  sisteminə  toxunur  və  buna  görə  də  beynəlxalq  ticarət 
hüququna  aiddir.'  Bütövlükdə  isə,  gömrük-tarif  münasibətlərinin 
tənzimlənməsində beynəlxalq müqavilə müddəalarının dövlətdaxili hüquq 
normalarına implemcn- tasiyasmda əks olunur. 
Hazırkı dövrdə respublikamızda gömrük-tarif tənzimlənməsi aşağıdakı 
normativ hüquqi aktlarla həyata keçirilir: 
-
 
Azərbaycan Respublikasının IConstitusiyası; 
-
 
24  iyun  2011-ci  il  tarixli  qanunla  təsdiq  edilmiş  Azərbaycan 
Respublikasının Gömrük Məcəlləsi
-
 
«Gömrük  tarifi  haqqında»  Azərbaycan  Respublikasının  20  iyun 
1995-ci il tarixli qanunu, 
-
 
Azərbaycan  Respublikasının  Dövlət  Gömrük  Komitəsi,  Azərbaycan 
Respublikasının İqtisadi İnkişaf Nazirliyi və digər mərkəzi icra hakimiyyəti 
orqanlarının qanun qüvvəli aktları. 
Gömrük-tarif  siyasətinin  məzmununu  anlamaq  üçün  ilk  növbədə 
gömrük tarifi, gömrük-tarif tənzimlənməsi anlayışının məzmununu 
' Лисовский 
и.и. 
Международное торговое право. М.: Московский финансовой 
институт, 1964, с. 20 
26 


vlSMOR ƏUYKVA 
İzah ctmok todqiqatın obyekti baxımından daha moqsodomüvafiq olardı. 
Bütövlükdo gömrük-tarif tonzimlonmosi dünya tocrübosindo dövlotin 
xarici  ticarot  olaqolorinin  tonzimlonmosinin  on  geniş  yayılmış 
metodlarından  biridir.  Gömrük  hüququnda  gömrük-tarif  tonzimlonmosi 
dedikdo  daxili  bazarda  milli  istehsalçıların  mona-  fclorini  qorumaq, 
malların  ixrac  vo  idxal  proseslərinin  somoroli  tonzimlonmosi  moqsodilo 
həyata keçirilən iqtisadi-toşkilati (tarif) vo inzibati (qeyri-tarif) tədbirlərinin 
məcmusu başa düşülür. 
Hüquq  ədəbiyyatında  xarici  iqtisadi  dövlət  tənzimlənməsinin  həyata 
keçirilmə  metodları  iqtisadi  tənzimlənmə  üsulu,  inzibati  üsul,  tarif  üsulu, 
qeyri-tarif üsulu kimi dörd qrupa bölünür.' Lakin iqtisadi ədəbiyyatlarda bu 
təsnifatın kifayət qədor yetərli olmadığı göstərilir. Bu onunla əsaslandırılır 
ki,  iqtisadi  vo  tarif  metodu  ilə  müəyyən  edilən  məsələlər  bir-birini 
tamamladığından bunların ayrı-ayrılıqda tədqiqi düzgün deyil. Bu, inzibati 
və  qeyri-tarif  metodlarına  da  aid  edilə  bilər.  Digər  ədəbiyyatlarda  xarici 
iqtisadi fəaliyyətin qeyri-tarif tənzimlənməsi tədbirləri dövlotlərarası azad 
ticarəti  çətinləşdirən  və  ya  məhdudlaşdıran  iqtisadi,  inzibati  və  texniki 
xarakterli kompleks tədbirlər (gömrük tarifindən başqa) kimi göstərilir. Bu 
tədbirlər  gömrük  tariflərindən  başqa,  malların  idxalı  və  ixracına 
münasibətdə mövcud olan tədbirlər kompleksi kimi xarakterizə olunur.- 
Xarici  ticarət  əlaqələri  üzrə  gömrük-tarif  münasibətlərinin  dövlət 
tənzimlənməsinin  iki  metodu  fərqləndirilir;  tarif  və  qeyri-tarif  metodları. 
Xarici ticarot əlaqələrinin dövlət tənzimlənməsi tədbirlərinin bu cür bölgüsü 
ilk  dəfə  QA'IT-ın  (General  Agrccment  on  'fariffs  and  Tradc-Tariflər  və 
'ficarət üzrə Baş Saziş) katibliyi tərəfindən 
' Nuriyev C.Q. Gömrük hüququ: Darslik. Bakı: Tofokkür NPM, 2002, s. 119 - Əliyev 
V.İ. Azərbaycan Respublikasının xarici iqtisadi fəaliyyolinin lən/.im- lənmosindo 
gömrük tariflərinin tətbiqi problemləri. Bakı: Şirvannəşr, 2006, s. 67 
27 


ƏSMƏR Əl.İYKVA 
XX osrin 60-cı illorinin sonlarında verilmişdir. Tarif metodları xarici ticarot 
olaqolorinin  dövlot  tonzimlonmosindo  on  çox  istifado  olunan  metoddur, 
larif metodu dövlotin gömrük fəaliyyətində tətbiq edilən tarif tədbirlərini 
özündə əks etdirir. Tarif tədbirləri isə göm- ılik ödəmələrinin və onların tarif 
dərəcələrinin müəyyən edilməsidir. Dövlət tənzimlənməsi zamanı bu metod 
iki formada-idxal və ixrac rüsumlarının tutulması formasında tətbiq olunur. 
Gömrük ödəmələri və tarifləri haqqında növbəti paraqraflarda daha ətraflı 
məlumat verildiyi üçün hazırkı paraqrafda bu məsələyə geniş yer verilmir. 
Bimi  ədəbiyyatlarda  qeyri-tarif  metodları  dedikdə  dövlət  və  yerli 
özünüidarə orqanlarının malların idxal və ixracı, xarici ticarətin həcmi və 
əmtəə strukturu, malların qiyməti və rəqabətə davamlılığına təsir edən və 
xaricdən gətirilən mallara münasibətdə fərqli rejim müəyyən edən istənilən 
göstərişləri (tarif tədbirlərindən başqa) başa düşülür.' 
Şübhəsiz ki, belə tərifi tam ideal və mübahisəsiz tərif kimi qəbul etmək 
düzgün olmaz, çünki dünya ölkələrinin təcrübəsində qeyri- tarif tədbirinin 
leqal anlayışının qanunvericilik səviyyəsində təsbiti mövcud deyildir. 
Eyni  zamanda  xarici  ticarət  əlaqələrinin  dövlət  tənzimlənməsinin 
qeyri-tarif  vasitələrinin  vahid  təsnifatı  yoxdur.  Bu  sahədə  yalnız 
Ümumdünya Ticarot Təşkilatının (bundan sonra (ÜTT), Beynəlxalq ticarot 
palatasının,  UNCTAD  (United  Nations  Committee  of  Tra-  de  and 
Development-Birləşmiş  Millətlər  Təşkilatının  Ticarət  və  İnkişaf 
Komitəsi)-ın, ABŞ-ın tarif komissiyasının, bu sahədə araşdırmalar aparan 
mütəxəssislərin  fərqli  siyahıları  mövcuddur.  Məsələn,  tədqiqatçı  alim 
l'.N.'froşkina ümumiyyətlə bu tədbirləri aşağıdakı kimi təsnifləşdirir: 
- gömrük-tarif tədbirləri (idxal və ixrac tarifləri); 
'  Дюмулеи  И.И.  Международная  торговля.  Тарифное  и  нетарифное 
регулирование: Учебник. М.: ВЛВТ, 2009, с. 335 
28 


Yüklə 1,59 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   59




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə