68 /
Roman kimi hekayə
Elcan içəri girən tək onun boynunu qu-
caqladı və “Bilgə sağdır”, − dedi. Elcanın da
gözlərində, sanki qığılcım parladı. Sevinc-
dən gözləri yaşardı. Bax, insan bu idi. Əmi-
nəm ki, beş min il öncə də insan bu cür sevi-
nir, bu cür qəhərlənirdi. Və ən bəsit insan da
eyni şəkildə sevinir, ən intellektual insan da.
Fərq sadəcə onda idi ki, min illər bundan
öncə yaşamış ən bəsit insanın gözündən
axan sevinc yaşı ilə indiki insanın gözyaşı
arasında beş min illik fərq var. Sadəcə, bu
idi fərq. Bu, riyakarlıq da olsa, belə idi, hə-
qiqət də olsa belə....
“Bu, bu ola bilməz”, − deyə Elcan bo-
ğuq səslə dilləndi. – “Bunu necə öyrəndiniz,
o hardadır?”
Bu sualdan sonra, sanki Aycan xanım
da məndən bunu soruşmadığını xatırladı.
Gözlərində sual işarəsi mənə tərəf çevrildi:
“Doğrudan da, bunu sən necə bildin axı?”
Özümü az qala suçlu kimi hiss etdim.
Bütün bu düşüncələr içində nədənsə özümü
həm də mağmın adam kimi görürdüm. Ne-
Roman kimi hekayə
/ 69
cə ola bilər ki, neçə illərdir bunlar arasındakı
sevgini hiss etməmişəm? Dünyanın o biri
başında cəngəlliklərin arasında yaşayan bir
adamı tapmağıma baxmayaraq, hər addı-
mında yanında olduğum qadının Elcanla
olan sevgisindən xəbərsiz idim. Amma eyni
zamanda bir fikir də məni rahat buraxmırdı.
Əgər bu həqiqətən də belə idisə, o zaman
bunlar niyə belə sevinirdilər ki? Elcan mə-
nim hər şeyi bildiyimdən xəbərsiz olsa da,
Aycan bilirdi axı... Niyə özünü bu cür rahat
aparırdı. Zərrə qədər də utanmamışdımı
məndən? Gah Elcanın, gah da Aycan xanı-
mın gözlərinə baxa-baxa qalmışdım.
– Orxan, səninləyəm, onu necə tapdın?
Bir az da ucadan səslənən bu cümlə mə-
ni özümə qaytardı. Hadisəni təfərrüatı ilə
danışmağa həvəsim qalmamışdı. Hər şeyin
bitdiyi nöqtədə idim. Bundan sonra Aycan
o ümidsiz qocanı görsə nə olacaqdı, görmə-
sə nə olacaqdı?
Halbuki mənim Bilgəni tapmağım təsa-
düf olsa da, ağıllı-başlı bir macəra idi. Mek-
70 /
Roman kimi hekayə
sikadakı “Tanrı evi”nin açılışı zamanı bir
yerli mənə sivilizasiyaya bələd olmayan qə-
bilə haqqında danışdı. Onun sözlərinə görə,
o qəbilə bu gün də dünya sivilizasiyasından
uzaq imiş. Qəbilə insanları heç bir yeniliyi
qəbul etməmiş, min illər bundan öncə yaşa-
dıqları kimi həyat sürməyə üstünlük ver-
mişdilər. Eşitdiklərim mənə maraqlı gəldi.
Ora getmək istədiyimi bildirdim. Həmin
adam məni oraya aparmağa söz verdi. Kən-
də gedib çıxmağımız düz iki günümüzü al-
dı. Yolun yarısından çoxunu piyada yeridik.
Vertolyotla getməyimizə də razı olmadı.
Çünki onların yaşadığı əraziyə prezidentin
sərəncamı ilə heç bir elektron, mexaniki va-
sitə girə bilməzdi. Turistlərə də oraya get-
mək qadağan idi. Lakin “Tanrı evi”nin pə-
rəstişkarı olan o şəxs mənim üçün özəl izin
ala bilmişdi.
Biz kəndə çatanda bir kişinin odun yığ-
dığını gördük. O bizi görmürdü. Öz-özünə
zümzümə edirdi. Qulaqlarıma inana bilmə-
dim. O, “Apardı sellər Saranı” xalq mahnı-
Roman kimi hekayə
/ 71
sını oxuyurdu. Az qaldım ki, bağıram. Bir
anlıq bu camaatın bizim soykökümüzdən
olduğunu deyərək insanları çağırıb bura
yığmaq keçdi ürəyimdən. Bu dəm səs kəsil-
di. O, bizi gördüyü üçün dayanmışdı. Am-
ma hələ də öz işində idi.
Mən ona sarı qaçdım... Görən kimi tanı-
mışdım. Uzun illər keçməsinə, xeyli dəyiş-
məsinə, həyatda bir dəfə də olsun yaxından
görmədiyimə baxmayaraq, tanımışdım. Əs-
lində, yaxşı olardı ki, bu hadisəni oxuculara
danışanda bir az sentimentallıq edəydim.
Lakin düşünürəm ki, onu görən kimi tanıdı-
ğıma inanacaqsınız.
İndi də Aycanla Elcana bir kənddə təsa-
düfən rastlaşdığımızı və onu görən kimi ta-
nıdığımı dedim. Heyrətləndilər, amma
inandılar.
− Ucadan salam verdim öncə. O isə dö-
nüb bizə baxdı. Ona yaxınlaşıb, qucaqla-
dım. Qeyri-ixtiyari o da məni qucaqladı.
“Kimsən, nəçisən, burda nə edirsən?” – de-
mədim. Sadəcə kefini soruşdum, görüşdü-
72 /
Roman kimi hekayə
yümüzə şad olduğumu bildirdim. “Uzaq
diyarda yerlimi tapmağım mənim üçün xoş
təsadüfdür”, − dedim. Əvvəlcə Bilgə mənə
dərin-dərin baxdı. Sonra gülümsünüb əlimi
sıxdı. Məni gətirən yerli sakin mat-məəttəl
qalmışdı. Elə o andaca ondan bir-iki gün
burda qalmağıma kömək etməsini xahiş et-
dim. Nə edəcəyini bilməyən Bilgə razılaşdı.
Onun üçün də gözlənilməz və təəccüblü idi
bu görüş. Mən yerli adamla sağollaşıb ayrıl-
dım. Sonrasını isə lap əvvəllərdə danışmı-
şam. Yəqin sizə də maraqlıdır ki, onu görən
kimi necə tanıdım. Bu, qəribə bir duyğudur.
Necə ki Nizami Gəncəvinin tədqiqinə kön-
lünü vermiş bir araşdırmaçı bütün ömür-
boyu xəyallarında onun Azərbaycan dilində
yazdığı əsərlərini məhz özü tapacağını can-
landırırsa, mən də eləcə bu hadisəni dəfələr-
lə gözlərim önünə gətirmişdim. Bilgənin
yox olmasını, bu yox olmanın sirli olduğu-
nu bildiyim üçün hər yerdə gözüm onu ax-
tarırdı. Sanki bir gün görəcəyimə inanırdım.
Bu, həm ona olan rəğbətimdən, həm də
Roman kimi hekayə
/ 73
içimdə yaşayan şöhrət hissinin təsirindən
idi. Onun tapılmasında mənim rolumun ol-
ması həyatımı dəyişəcək amil olacaqdı. Am-
ma indi, sanki onunla görüşdüyümə peş-
man olmuşdum. Çünki mənim üçün mü-
qəddəs olan hər şey məhv olmuşdu.
Elcan: “axı o, niyə bunu etsin?” − deyə
öz-özünə sual verdi. Bu vaxt Aycan xanım
ona danışdığım hər şeyi təkrarən Elcan
üçün nağıl etdi. Elcanı soyuq tər basdı. Əv-
vəlcə mənə elə gəldi ki, xəcalətindəndir.
Amma sonra bildim ki, xeyr, Elcan can dos-
tuna xəyanət etməyib. Çünki Elcan da, Ay-
can da bir-birilərinə həmin an elə baxırdılar
ki, sanki sual verirdilər: “Məndən xəbərsiz
mənimlə yatağa necə girmisən ki?”
Hər ikisinin gözlərində bu sualı gör-
mək olardı. “Bu, təxribatdır, montajdır”, −
dedi Elcan. O zaman mən Bilgənin videonu
yoxladığını, montaj olmadığını müəyyən-
ləşdirdiyini bildirdim. Artıq ikinci bir sirri
açmaq lazım idi. Bunlar birgə yaşamamış-
74 /
Roman kimi hekayə
dılarsa, bu yalançı çəkilişə bu cür mütə-
xəssisi necə inandırmışdılar?
Bu sualın cavabını tapmaq o qədər də
asan deyildi. Polisə müraciət edilsəydi, bü-
tün dünya mediyası bundan yazacaq, bö-
yük qalmaqal yaranacaqdı. Gizlin araşdır-
maq isə çox çətin idi.
Qəfildən Aycan Elcandan soruşdu:
− Səndən başqa laboratoriyaya kim
müdaxilə edə bilər?
− Heç kim, mənim doğradığım və təhvil
verdiyim materialları o zamanlar sadəcə Rə-
na montaj edirdi. Rəna da artıq neçə illərdir
iflic vəziyyətində həkim nəzarətindədir.
Danışa bilmir, − deyə Elcan cavab verdi. –
Bilgənin yoxa çıxdığından bir neçə ay sonra
bu vəziyyətə düşdü.
− Təcili onu görməliyik. − Aycan bunu
deyib çantasını götürdü. O elə qaçırdı ki, biz
heç nə anlamadıq. Dalınca çıxdıq və bir neçə
dəqiqədən sonra artıq Rənanın olduğu xəs-
təxanaya çatmışdıq.
Roman kimi hekayə
/ 75
Aycan, sanki özünün kim olduğunu
unudub, dəli kimi klinikanın qapılarından
içəri girdi. Növbətçi həkimə Rəna ilə görüş-
məyin vacib olduğunu bildirdi. Gec də olsa,
həkim Aycan xanımı tanıdığı üçün razılıq
verdi. Rəna öz palatasında gözlərini tavana
zilləyib uzanmışdı. Danışa bilmirdi.
Aycan bizim palatadan çıxmağımızı is-
tədi.
Mən artıq düşünə bilmirdim. Heç bir
fikir yürüdə də bilmirdim. Heç Elcanın üzü-
nə də baxmırdım. O da mənim kimi idi...
Bir neçə dəqiqədən sonra Aycan qayıt-
dı. O, artıq hər şeyi öyrənmişdi.
Sən demə, bütün məsələ yuxularla bağ-
lı imiş. Biz hamımız yuxularda həyatda ol-
ması mümkün olmayan şeylər görürük. Bə-
zilərini özümüz belə xatırlamaq istəmirik.
Sən demə, Bilgənin qurduğu bu böyük səl-
tənət sadəcə özünü məhv etmək üçün yara-
dılıbmış. Yuxularını xatırlamayan Bilgənin
icad etdiyi, yuxusunu görüntüyə alan “Ər-
76 /
Roman kimi hekayə
gənəkon” adlı maşın sonda özünü inana bil-
mədiyi bir uçuruma atacaqmış.
Aycanın dediyinə görə, Rəna Bilgəni
sevirmiş. İçdən-içə ona olan sevgisi ilə alı-
şıb-yanırmış. Bunu heç bir zaman dilə gə-
tirə bilmədiyi üçün bu sevgi nifrətə çevril-
mişdi. O da çıxış yolunu əlinə düşən fürsət-
dən istifadə etməklə dəyərləndirmişdi. Hə-
min gecə Elcanın yuxuya daldığını görüb,
Bilgənin yuxularının xam materialına baxıb.
Elə bu zaman da Bilgənin yuxuda Elcanla
Aycanın sevişdiyini gördüyünün şahidi
olub... Heç tərəddüd belə etmədən yuxunu
ayrıca fayl kimi yadda saxlayıb sonradan isə
onu verilənlər bazasından silib.
Əvvəlcə bunu edərkən Elcanın yuxunu
görməsini istəməyib. Bu onun Bilgəyə olan
sevgisinin nəticəsi idi. Sonra isə əlində olan
sirr ona yük olub, nə edəcəyini düşünə-
düşünə onu yaddaş kartına yazaraq Bilgə-
nin masasına qoyub.
Rəna bütün bunları Aycana kağız üstə
yazaraq bildirmişdi. Etdiyi qəbahət nəticə-
Roman kimi hekayə
/ 77
sində Bilgəni itirən Rəna sonradan beynin-
də intihar etmişdi. Həm vicdan əzabı, həm
də Bilgəsizlik onun da məhvinə səbəb ol-
muşdu.
O, bir neçə dəfə bu haqda Aycana da-
nışmaq istəsə də, sonra cəsarət edə bilmə-
miş, fikrindən vaz keçmişdi. Sonrasından
qorxmuş, bu sirri özü ilə basdıracağına
qərar vermişdi. İndi isə məsələnin açıldığını
gördüyü üçün Aycana hər şeyi “danışmış-
dı”.
Aycan bütün bunları bizə elə həvəslə
danışırdı ki, sanki hansısa filmi anladırdı.
Biz Rənanı bunu ona deməyə necə razı sal-
dığını soruşmadıq. Siz də məndən soruşma-
yın. Bir onu bildik ki, Rəna bunları yazaraq
anladıb.
Aycanla mən elə həmin gecə şirkətin
təyyarəsi ilə Meksikaya uçduq. Bu neçə
saatlıq yolda bircə kəlmə də danışmadıq. O,
sadəcə susurdu. Bəlkə də, bu yuxunu Bilgə-
nin niyə gördüyü haqda düşünürdü. Doğ-
rudan da, niyə Bilgə belə bir yuxu görmüş-
78 /
Roman kimi hekayə
dü ki? Əmindim ki, Aycan xanım da bu də-
qiqə bu sualı özünə verib cavab axtarır. Bəl-
kə də “yuxudur da”, − deyib özünə təsəlli
verməyə çalışır. Amma mən onun kimi dü-
şünmürdüm. Mənə görə bu yuxu Bilgənin
vicdan əzabının təsiri idi ki, ssenarini özü,
yəni içindəki başqa mən uydurub. Axı özü
xəyanət etdiyi üçün Aycanda da bunu ax-
tardığını danışmışdı mənə. Demək ki, “in-
san özü necədirsə, qarşısındakını elə də gö-
rür” fikri bir həqiqətdir. Oğrunun hər kəs-
dən oğru kimi şübhələnməsi, yalançının
kimsəyə inanmadığı kimi, xəyanətkarın da
qarşısındakını xəyanətkar görməsi bir fakt-
dır. Əgər insanın içini, düşüncəsini göstərən
bir mexanizm olsaydı, adamlar ona baxıb
özlərini düzəldə bilərdilər. Düzdür, “vicdan
qəlbin aynasıdır” deyirlər, amma hər kəs öz
vicdanına baxa bilmir axı. Vicdanına açıq
gözlə baxa bilənlər iç dünyasını göstərən
aynanı əldə edənlərdir. Özlərini görə bilmə-
yənlər isə ətrafı da istədikləri kimi görür,
baş verənləri də istədikləri kimi yozurlar.
Roman kimi hekayə
/ 79
İndi Aycan hadisələrə saf və təmiz vicda-
nının aynasından baxırdı, lakin Bilgə olanla-
rı yalnız ləkələnmiş bir aynadan görə bilər-
di.
Biz kəndə çatdıq. Uca dağların, hündür
ağacların arasında yerləşən kəndin sakinləri
dünya sivilizasiyasından uzaqda öz istədik-
ləri kimi yaşayırdılar. Maraqlıdır ki, indiyə-
dək kənd sakinlərinin heç birində kənara
çıxıb dünyanı öyrənmək marağı yaranma-
mışdı. Qəbilə formasında yaşayan bu primi-
tiv insanlar yüksək elm və intellekt sahibləri
kimi sadəcə qarınlarını doyurur, sevir, sevi-
lir, xəyanət edir, paylaşa bilmədikləri üçün
bir-birilərini öldürür, lider olmaq üçün mü-
barizə aparır, sonra da hansısa qəzanın,
cinayətin və ya əcəl deyilən məfhumun əmri
ilə ölüb gedirdilər. Onların bizlərdən fərqi o
idi ki, bir neçə nəsildən sonra xatırlanmır,
öldükdən sonra da şöhrət əsiri olmurdular.
Bizim dünyanın insanları isə zənn edir-
lər ki, etdikləri kəşflər, yazdıqları elmi əsər-
lər, tikdirdikləri binalar bəşəriyyətə xidmət
80 /
Roman kimi hekayə
üçündür. Əslində isə bu, sadəcə yaşadıqları
müddətdə də, öldükdən sonra da özlərinə
olan sevgi hissi ilə bağlıdır. Kimsə bəşəriy-
yət üçün nə isə etdiyinə görə öyünməsin,
hamı özünə görə edir hər əməli. Bu, mənim
subyektiv fikrimdir.
Bilgə kimi bəşəriyyətə xidmət etmiş biri
belə özünü düşünərək hər şeydən əl çəkmiş-
di. Bundan sonra mən nə fikirləşə bilərəm
axı? Əgər Bilgənin idealları özündən daha
vacib olsaydı, Tanrının insanın boynuna bu-
xov kimi keçirdiyi şəhvani hissə görə xid-
mətindən vaz keçməz, bəşəriyyəti xilas
üçün düşündüyü formulları daha da geniş-
ləndirərdi. Amma o da bütün bilgələr, mü-
qəddəslər kimi sonda öz mənafeyinin tap-
dalandığını görüb, yaradılışa etiraz etmişdi.
Biz həmin kənddə onu tapa bilmədik.
Deyilənlərə görə, mən getdikdən bir neçə
gün sonra o da çıxıb getmişdi.
Aycanın əlləri əsir, gözlərindən yaş
axırdı. O, müvazinətini saxlaya bilməyib,
dizləri üstə çökdü. Üzünü Tanrıya tutdu.
Roman kimi hekayə
/ 81
Bizim hamımız elə bilirik ki, Tanrı göydə-
dir, çünki göylər sonsuz və gizəmlidir. İn-
san düşüncəsi inkişaf etdikcə, onun Tanrısı
da bir o qədər çox böyüyür. Necə ki, qədim
insanlar ilk öncə Tanrısını heyvanlarda, büt-
lərdə görürdü, lakin sonradan inkişaf edə-
rək onu ayda, günəşdə axtarmağa başladı...
Elm sübut etdikdə ki, yox, onlar da Yer kimi
bir planetdir, o zaman Tanrını daha da göy-
lərə, ənginliklərə daşıdı. Beləcə, insanlar ye-
ni qalaktikalar tapdıqca, Tanrısını daha də-
rinlərə apardı ki, ondan uzaqda olsun. Tan-
rının uzaqda olması din alverçilərinə də,
Allah alverçilərinə də sərf edirdi. Axı Tan-
rını yerə endirənlər onu tapdalaya bilər-
dilər. Onu yüksəkdə tutub ona doğru get-
mək isə insan zəkasının inkişafına xidmət
edə bilərdi. Tutalım ki, bizim alimlər Tanrı-
nın oturduğu məkanı tapdılar və onun necə
işlədiyini gördülər, onda nələr baş verdiyini
təsəvvür belə etmək mümkün deyil. Yaxşısı
budur ki, qoy cahillər Tanrının yerinin göy-
lərdə, bizlərdən uzaqlarda olduğuna inan-
82 /
Roman kimi hekayə
sınlar. Aqillər isə onsuz da onu öz vicdan-
larında tapacaq və ona öz istədikləri kimi
inanacaqlar. Cahillər də bu arada Tanrını
özləri yox, başqalarının uydurduğu kimi
qəbul edib, onların əmrləri ilə yaşamaqları-
na davam edəcəklər.
Aycanın göylərə baxışı Tanrı axtarışı
deyildi məncə, çünki insanın içi də göylər
qədər dərin və əngindir. O öz içini göylər ki-
mi görürdü. Hər şeyə qadir, hər şeyə sahib,
göründüyü qədər də görünməyən bir mə-
kan hesab edirdi. Gözləri uzaqlara, fikri isə
özünə baxırdı. İçindəki səs ona demişdi ki,
Bilgə öz evindədir. Özündədir. Ona görə də
ayağa durub sakit-sakit “O, Tanrı evində-
dir” − dedi.
Meksikanın paytaxtında − Mexikodakı
“Tanrı evi”nə getdik. Aycan bu möhtəşəm
binanın önündə durub ona tamaşa etməyə
başladı. Sanki içəri girməyə tələsmirdi. Saatı
dəqiq xatırlamıram, amma yadımdadır ki,
o, xeyli müddət beləcə durdu. Mən isə sadə-
cə ona tamaşa edirdim. Sonra iri addımlarla
Roman kimi hekayə
/ 83
içəri girdik. İnsanlar bu binanın içində hərə-
si öz işi ilə məşğul idi. Kimi elektron tab-
lolarda artıq xatirəyə və tarixə çevrilmiş dini
ayinlərə baxır, kimi öz elektron aparatı ilə
çalışır, kimi kofe içir, kimi də oturub sadəcə
dincəlirdi. Biz Bilgəni divarın küncündə
oturmuş halda tapdıq. O, sanki yatmışdı.
Aycan onu görən kimi yüyürdü və qucaq-
ladı. O isə hərəkətsiz idi. Artıq Tanrının da
başına buraxdığı bu dünyadan uçub getmiş-
di. Qalan yalnız cismi idi. O cismi ki xəya-
nətkar idi. O cismi ki Aycanı kiminləsə də-
yişmişdi. O düşünürdü ki, ruhu Ayca-
nındır, cismi yox. Amma bu gün Aycana qa-
lan onun cismi idi. Quruca bədəni.
Aycan isə nə bağışlayacaq bir günah
görürdü onda, nə də günahlandıra biləcəyi
bir qəbahət. Bəlkə də, ağlına gələn ilk gü-
nahkar, onun bəşəriyyət üçün töhfə verdiyi
“Ərgənəkon” yuxu maşını idi. Amma onu
da günahlandıra bilməzdi. Axı maşın ondan
belə yuxu görməsini tələb etməmişdi. Ona
o yuxunu görməyi vadar edən nə idisə, on-
84 /
Roman kimi hekayə
dan bu gün də, gələcəkdə də bəşəriyyət xə-
bərsiz qalacaqdı. Necə ki Aycan onun dü-
şüncələrindən xəbərsiz idi.
Aycanın nə hislər keçirdiyini təfsilatı ilə
danışmağa ehtiyac duymuram. Öz vicdanı-
nı görə bilən hər kəs onun yaşadığı hisləri
istədiyi kimi təsəvvür edə bilər. Belə daha
yaxşıdır. Xəyal gücünüzə görə bacardığınız
şəkildə də təsəvvür edin.
Bəlkə də, bu yaşadıqlarımı kimsə bil-
məməli idi. Amma mənim də içimdə olan
şöhrət hissi vadar etdi ki, bu hekayəni ya-
zım və tarixdə yaşayım. Belə bir beynəlxalq
təşkilatın qurucusunun sadə həyatı, məişəti
hamını maraqlandırar, yəqin ki.... Bestseller
olacağına dəqiq əminəm. Çünki insanları
başqalarının həyatı daha çox maraqlandırır.
Hətta öz həyatlarını yaşamaq üçün belə,
başqalarının həyatlarını öyrənirlər. Çünki
biz sadəcə özümüz üçün yaradılmamışıq.
Yalnız özümüz üçün yaradılsaydıq, Yer
üzünə təkcə elə Adəm yetərdi.
88 /
Roman kimi hekayə
Çapa imzalanıb: 05.02.2016
Formatı: 70x100 1/16. Ofset çapı
Həcmi: 5.5
Sifariş № 228
Qiyməti:
3 manat
Dostları ilə paylaş: |