Cədvəl 2-dən göründüyü kimi yaşayış sahələrinin müxtəli istilik vasitələri ilə qızdırılması zamanı
ayrılan karbon qazının miqdarında kəskin fərqlər əmələ gəlir. Təbii ki, bu vasitələrdən ən
səmərələsini seçməklə istixana qazlarının emissiyasında kəskin azalmalara nail olmaq olardı.
Məsələn, Azərbaycanda evlərin 66%-nin həyət evi olduğunu nəzərə alsaq və qəbul etsək ki, bu
evlərin 90%-də kustar qaz sobalarından istifadə olunur, onda həmin evlərdə “kombilər” quraşdırmaq
vasitəsilə illik 17914 min ton karbon tullantısına “qənaət” etmək mümkündür.
Bina evlərində də elektrik sobalarını və kondisionerləri MİS-lərin xidməti ilə əvəz etsək, illik 7348
min ton karbon tullantısını azaltmaq olar. Beləliklə, həm həyət, həm də bina evlərində daha effektiv
istilik sistemlərindən istifadə etməklə, illik 18693 min ton karbon tullantısı azaltmaq olar. Bu isə,
2007 ildə atmosferə atılmış istixana azalrının ümumi miqdarının 26%-i deməkdir. Kyoto
protokoluna görə Azərbaycan artıq 2012-ci ildə istixana qazlarının miqdarını 1990-cı il səviyyəsi ilə
(57261 min ton) müqayisədə 5,2% azaltmalı və 54283 min tona çatdırmalıdır. Nəzərə alsaq ki,
2007-ci ildə Azərbaycanda istixana qazlarının emissiyası 69516 min ton olmuşdur, onda ancaq
effektiv isitmə sistemləri qurmaqla emissiyanı 49823 min tona qədər azalda bilər ki, bu da Kyoto
öhdəliklərinin tamailə ödənilməsi və əlavə olaraq 4460 min ton karbon qazına “qənaət” deməkdir.
Nəzərə alsaq ki, beynəlxalq karbon bazarında hər ton karbonun indiki qiyməti 15 AZN-dir, bu
zaman ancaq effektiv isitmə sistemlərinin istifadəsindən illik 67 milyon manat gəlir əldə etmək
olardı. Nəqliyyat sektorunda da mümkün olan islahatları nəzərə alsaq, Azərbaycan özünün karbon
istehsalını 29000 tona qədər azalda bilər.
Cədvəl 2. Müxtəlif qızdırma üsullarının tətbiqi zamanı 1 m
2
yaşayış
sahəsi üçün illik yanacaq miqdarı və müvafiq karbon qazı ekvivalenti
Qızdırma
üsulu
1 m
2
-mənzil
üçün ödənilən
orta illik pul
miqdarı
(manatla)
Qızdırma
zamanı
sərf
olunan
illik
yanacaq
miqdarı (1 m
2
üçün)
İstixana
qazının illik
miqdarı
(karbon qazı
ekvivalenti
ilə, kg)
Ölkə
üzrə
yaşayış
sahəsinin
miqdarı
(milyon m
2
)
İstixana
qazının illik
ümumi
miqdarı
(karbon qazı
ekvivalenti
ilə, min ton)
Kustar
qaz
sobası
4,8
129 m
3
232
162,9
37792
Elektrik
sobası
24,6
246 kv.saat
177
28833
Kondisioner
18,5
185 kv.saat
133
21665
“Kombi”
1,2
68 m
3
122
19873
Mərkəzi
İstilik Sistemi
0,10
8,6 m
3
15
2443
Təbii ki, qısa müddət ərzində yuxarıda qoyulan vəzifələri tam həyata keçirmək mümkün deyil,
ancaq bu istiqamətdə əhəmiyyətli addımların atılması xeyli irəliləyişlərə səbəb olardı. Məsələn,
dövlət MİS-lərin qurulmasını tamamilə özəl sektorun ixtiyarına buraxaraq bu vəzifənin öhdəsindən
uğurla gələ bilərdi. Kənd rayonlarında isə “kombi” sistemlərinin qurulması üçün vətəndaşlara xırda
kreditlərin təkilif olunması da çox səmərəli addım hesab oluna bilərdi. Qeydə edək ki, kənd
yerlərində müxtəlif məqsədlər üçün xırda kreditlərin verilməsi bu vaxta qədər uğurla həyata
keçirilən işlərdən hesab olunur və kənd əhalisində kredit alma və ödəmə təcrübəsi çoxdan
formalaşmışdır. Buna görə də bu sahədə kiçik kreditlərin verilməsinin özəl banklar tərəfindən
aparılması daha məqsədəuyğun hesab etmək olar.
İri şəhərlərdə və şəhər ətraflarında elektrik enerjisi ilə işləyən nəqliyyat vasitələrindən istifadənin
artırılması
Bütün dünyada elektrik enerjisi ilə işləyən nəqliyyat vasitələrindən istifadə atmosferin
çirklənməsinin qarşısını almaq üçün mövcud olan əsas yollardan biri hesab olunur. Doğrudur,
elektrik enerjisi istehsalı zamanı da atmosferə külli miqdarda qaz atılır, amma bunun miqdarı benzin
və dizel yanacağı ilə müqayisədə kəskin azdır.
Təbii ki, Bakı və onun ətrafında, habelə digər iri şəhərlərdə yaradılmalı olan yeni nəqliyyat
infrastrükturunda elektriklə işləyən nəqliyyat vasitələrinin də sayının artıtılması problemin həlli kimi
nəzərdən keçirilməlidir. Bu isə iri şəhərlərdə mövcud olan nəqliyyat sistemlərində köklü
dəyişikliklərin aparılmasını tələb edir.
Son illərin misalı onu göstərir ki, respublika daxilində və eləcə də iri şəhərlərdə elektriklə işləyən
nəqliyyat vasitələrindən istifadə kəskin surətdə azalmışdır. Bakı şəhərində tramvay və trolleybus
nəqliyyatlarından tam imtina edilməsi, şəhərətrafı elektrik qatarlarının hərəkətinin yarıtmaz təşkili
adı çəkilən problemi daha da dərinləşdirir. Qəribədir ki, Nəqliyyat Nazirliyi nəinki bu problemi həll
etmək üçün addımlar atmış, hətta şəhərətrafı dəmiryollarının sökülməsi istiqamətində müəyyən işlər
də görmüşdür.
EPA-nın məlumatına ətraf mühitə atılan istixana qazlarının miqdarı 1 km yol üçün avtomobildə 0,25
kg, avtobusda 0,08 kg, tramvay və ya qatarda isə 0,04 kg təşkil edir. Göründüyü kimi, avtombil və
avtobusla hərəkət zamanı ayrılan istixana qazlarının miqdarı tramvaya nisbətən müvafiq olaraq 6 və
2 dəfə çoxdur.
Yuxarıda deyilənlkəri nəzərə alaraq, avtomobil nəqliyyatından atmosferə atılan istixana qazlarının
azaldılması, tıxac rpobleminin həlli və iri şəhərlərdə havanın təmizliyini bərpa etmək məqsədilə
aşağıdakı təklifləri edirik:
İri şəhərlərdə elekriklə işləyən ictimai nəqliyyat vasitələrinə keçid. Bu təklif Bakı, Gəncə,
Sumqayıt kimi iri şəhərlərdə effektiv tramvay nəqliyyatı sisteminin yaradılmasını, yerüstü metro
xətlərinin çəkilməsini, habelə metro tipli şəhərətrafı dəmiryol sisteminin yaradılmasını tələb edir.
Müəllifin fikrincə, ayrı-ayrı yeraltı metro stansiyalarına külli miqdarda xərc qoymaq əvəzinə
çoxsaylı yerüstü metro stansiyalarının və xətlərinin istifadəyə verilməsi daha məqsədəuyğun olaradı.
Bu baxımdan, Azərbaycan şəhərlərində yeraltı metro nəqliyyatını tez bir zamanda inkişaf etdirmək
çətin olsa da yerüstu və express tramvay nəqliyyatı şəbəkəsini tez bir zamanda yaratmaq olar. Bu
sahədə Budapeşt, Tokyo və Vyana kimi şəhərlərin təcrübəsindən yararlanmaq çox fayda verərdi.
Müasir şəhərətrafı qatar şəbəkəsinin yaradılması isə mövcud xətlərdən daha effektiv istifadə etməklə
daha da asanlaşardı. Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, hələ 20 il bundan qabaq Bakı şəhərində
xeyli effektiv olan şəhərətrafı elektrik qatarları şəbəkəsi fəaliyyət göstərirdi. Bu elektrik qatarlarının
fəaliyyətinin metrotipli gediş haqqı ödənilməklə təşkil edilməsi iqtisadi baxımdan da çox səmərəli
olardı. Etibarlı nəqliyyat sistemlərinin yaradılması həm də əhalinin böyük bir hissəsinin şəxsi
avtomobillərdən istifadəsini xeyli azalda bilər. Məlum olduğu kimi dünyanın ən çox əhali yaşayan
şəhəri olan Tokyoda avtobus nəqliyyatından tam imtina edilmişdir və şəhərdaxili və şəhərətrafı
daşınmalar əsaəsən metro və elektrik qatarları vasitəsilə həyata keçirilir. Rəsmi statistikaya görə
2008-ci ildə ölkədə avtomobil nəqliyyatı ilə daşınma 14041 milyon sərnişin/km təşkil edib ki, bunun
da 68%-i, yəni 9548 milyon sərnişin/km-i Bakı şəhərinin payına düşür. EPA-nın avtobus nəqliyyatı
üçün hesablama metoduna əsasən bu ümumilikdə 11232 min ton, tək Bakı şəhəri üçün isə 7638 min
ton karbon qazı deməkdir. Əgər biz avtomobillə daşınmanı iki dəfə azaltmağa nail ola bilsək, onda
ölkə üçün 5616 min ton (Bakı üçün 3819 min ton) karbon qazına “qənaət” edə bilərdik.
İctimai nəqliyyatı inkişaf etdiməklə şəxsi avtomobillərdən istifadənin azaldılması. Bu tədbirin
həyata keçirilməsi də çox effektiv hesab oluna bilər. Təssüf ki, şəxsi avtomobillərlə daşınma
haqqında rəsmi məlumat yoxdur. Lakin, ölkədə olan şəxsi avtomobillərin sayı haqqında dəqiq
məlumatın olması bizə bəzi təqribi hesablamalar aparmaq imkanı vermişdir. Məsələn, 2008-ci ildə
Bakı şəhərində 431046 ədəd avtomobil olmuşdur və hər avtomobilin gündə ən azı 2 litr benzin sərf
etdiyini təxmin etsək, bu illik 28320 min ton karbon qazı deməkdir. Bu da Bakı şəhərində şəxsi
avtomobillərdən istifadəni iki dəfə azaltmaqla ildə 14000 min ton karbon qazına “qənaət” etməyə
imkan verir. Ümimiyyətlə isə hesablamalar göstərir ki, nəqliyyat sektorunda aparılan islahatlar orta
hesabla hər il 20000 min tona qədər karbon qazı azaltmağa imkan verərdi.
Ölkəyə köhnə avtomobillərin gətirilməsinə qadağa qoyulması və yeni avtomobillərə qoyulan
gömrük tariflərinin azaldılması. Son dövrlərdə hökumət ölkəmiziə gətirilən köhnə avtomobillərin
sayının azaldılması üçün bir neçə konkret addımlar atmışdır. Lakin, Azərbaycana idxal olunan
avtomobillər üçün gömrük tariflərinin qonşu ölkələrə nisbətən xeyli dərəcədə yüksək olması
əhalinin köhnə nəqliyyat vasitələrindən daha uzun müddətə istifadə etməyə məcbur edir. Belə ki,
yeni avtomobillərin qiymətinin baha olması köhnə avtomobillərdən istifadəni uzadır və məlumdur
ki, köhnə avtomobillər atmosferi çirkləndirən əsas mənbələrdən biri hesab olunurlar. Təssüflər
olsun ki, ölkədə olan avtomobillərin hansı ildə buraxıldığı haqda əlimizdə etibarlı statistika yoxdur
və buna görə də yeni avtomobillərin tətbiqi ilə hansı miqdarda istixana qazlarının azlacağını
hesablamağa imkan yoxdur.
Alternativ enerji mənbələri haqqındaı
Tükənməyən enerji mənbələrinə əsasən su, külək və günəş enerjisi aiddir və yuxarıda qeyd
olunduğu kimi, bu mənbələrdən istifadə istiqamətində artıq dövlət səviyyəsində bir çox addımlar
atılmışdır. Araşdırmalar göstərir ki, Azərbaycanda bu enerji mənbələrinin potensialı kifayət qədər
çoxdur.
Respublikamızın kiçik çaylarının hidroenerji potensialı çoxdur. Yüksək meyllilk və axın sürətinin
çox olması belə bir nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, kiçik çaylar kifayət qədər böyük enerji
ehtiyatlarına malikdir.
Azərbaycan Respublikasının texniki baxımdan əlverişli hidroenerji potensialı
16 mlrd. kvt.s olduğu müəyyən edilmişdir ki, bunun da 5 mlrd kvt.saatı kiçik çayların payına düşür.
Bu isə onu göstərir ki, dağ çaylarında kiçik SES-lərin tikilməsi də məqsədəuyğun olardı (Aliyev and
Aliyev, 2007). Lakin əsas problem bu enerji ehtiyatını elektrik enerjisinə çevirə bilməkdədir. Belə
ki, Azərbaycann kiçik çaylarında tez-tez təhlükəli sellərin müşahidə olunması bu çayların
ehtiyatlarından elektrik enerjisi istehsal edilməsini çətinləşdirir. Əlavə olaraq onu da demək lazımdır
ki, bu çaylar çox da boyük olmayan axıma malikdirlər və yayda uzunmüddətli qurumaya məruz
qalırlar. Bu da təbii ki, onlardan bütün il ərzində davamlı olaraq enerji istehsalını mümkünsüz edir.
Əlbəttə, bu çaylar üzərində su anbarları tikmək yolu ilə müəyyən uğurlara nail olmaq olardı, amma,
gətirmələr axımı şox böyük olan çaylarda su anbarlarının tikilməsi bir qədər perspektivsizdir. Onu
da demək yerinə düşərdi ki, Böyük Qafqazda relyef şəraiti çayların çoxunun üstundə su anbarlarının
tikilməsini mümkünsüz edir.
Respublikamızda külək enerjisinin ən bol ehtiyatları Abşeron yarımadasında və Kür-Araz
ovalığındadır. Abşeron-dəniz bölgəsində küləkli günlərin sayı ildə 245-280 gündür. Küləyin enerji
хüsusiyyəti isə Avropa və digər bölgələrə nisbətən 2-3 dəfə üstün göstəricilərə malikdir.
“Bakhidrolayihə” birliyinin məlumatına görə Abşeron yarımdadasının istifadə oluna bilən külək
enerjisi ehtiyatları təqribən 33 milyon kv.saat, bütövlükdə Azərbaycanda isə 90 milyon kv.saat-dır.
Ölkəmizdə günəş enerjisi ehtiyatları da çoxdur. Azərbaycanda günəşli saatların illik miqdarı 2400-
3200 saat olmaqla, il ərzində 1m
2
yer səthinə düşən orta günəş enerjisinin miqdarı 1500-2000
kVt.saat təşkil edir. Ən çox günəş enerjisi Naxçıvan və Kür-Araz ovalıqlarına məxsusdur.
Həm külək, həm də günəş enerjisindən istifadə bütün dünyada istixana qazlarının atmosferdəki
emissiyalarının azaldılmasında mühüm istiqamətlərdən biri hesab olunur. Eyni zamanda etiraf etmək
lazımdır ki, texnikanın indiki səviyyəsi ənənəvi enerji növləri ilə müqayisədə günəş və külək
enerjisindən elektrik enerjisi istehsalını bir o qədər də cazibədar etmir. Təkcə onu demək kifayət
olardı ki, külək enerjisinin hər kv.saatı qaz və ya mazutla alınan enerji ilə müqayisədə iki dəfə baha
başa gəlir. Təəssüf ki, bütün bunlara baxmayaraq hətta çox vaxt elmi səviyyələrdə belə
Azərbaycanın günəş və külək enerjisi mənbələrinin neft və qaza alternativ təşkil edə biləcəyi
haqqında qeyri-ciddi fikirlər səsləndirilməkdədir. Artıq son 30 ilin təcrübəsi bunun həqiqətdə belə
olmadığını göstərir və mövcud texnologiyaların gələcəkdə daha müasir və effektiv texnologiyalarla
əvəzlənməsi zərurətini ortaya çıxarır. Məsələn, Yaponiyada aparılan hərtərəfli sınaq işləri
nəticəsində məlum olmuşdur ki, tükənməz enerji mənbələrinin ənənəvi enerji mənbələrinə rəqabət
təşkil etməsi hələ tezdir. Digər tərəfdən, ənənəvi enerji ehtiyatlarının bu cür israfçılıqla istifadə
olunduğu bir ölkədə külək və digər enerji mənbələrinin axtarılması bir qədər təəccüb də doğurur.
Başqa sözlə desək, bu dəryanın suyunu israf edə-edə xırda bulaq axtarmağa bənzəyir.
Hal-hazırda dünyanın aparıcı ölkələrində həm külək, həm də günəş enerjisi texnologiyalarının
təkimlləşdirilməsi üçün ciddi işlər aparılır və bunun yaxın gələcəkdə müsbət nəticələr verə
biləcəyini ehtimal etmək olar.
Buna görə də, bunu qeyd etmək tamamilə düzgün olardı ki, Azərbaycanda bu gün alternativ enerji
mənbələrinə qoyulan xərclər gələcəkdə o qədər də özünü döğrutmayacaq və hökumət bu sahədə iri
layihələrə pul xərcləməkdən bir qədər çəkinməlidir. Bunun əvəzində, ölkəmizdə mövcud olan enerji
ejtiyatlarından daha səmərəli bir şəkildə istiafə olunması üçün geniş tədbirlər planı həyata
keçirilməlidir.
Bu sahədə görülməli olan yeganə iş günəş su qızdırıcılarından istifadənin genişləndirilməsidir.
Elektrik enerjisi istehsalından fərqli olaraq, günəş su qızdırıcılarından bütün dünyada geniş istifadə
olunur. Günəşin istilik enerjisinin ölkəmizdə kifayət qədər çox olması günəş su qızdırıcılarından
istifadənin perspektivlərinin çox böyük olduğunu göstərir. Hal-hazırda, iqlimi Azərbaycanın iqlimə
yaxın olan Türkiyə və İspaniyada günəş su qızdırıcılarından geniş istifadə olunur. Gələcəkdə həm
həm də dövlət, həm də özəl sektorda bu sahəyə ciddi fikir verilməli və bu qırğuların əhali və
müəssisələr arasında geniş tətbiqinə nail olunmalıdır.
ƏSAS NƏTICƏLƏR
Kyoto protokolu Azərbaycan qarşısında konkret öhdəliklər qoymasa da bu protokola qoşulmaqla
Azərbaycan atmosferə atılan istixana qazlarının azaldılmaq məramını nümayiş etdirmişdir.
Dünyanın və Avropanın müxtəlif donor təşklatları vasitəsilə ayrılan qrantlar hesabına həm dövlət,
həm də qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən həyata keçirilən layihələr, iqlim dəyişmələrinin
təsirinin qiymətləndirilməsi üçün yaradılan komissiyalar və alternativ enerji mənbələrindən
istifadənin artırılması haqqında olan prezident fərmanı bu məramın daha da ciddi olduğunu nümayiş
etdirir. Bu səbəbdən də təqdim olunan bu məqalədə müəllif müxtəlif istiqamətli araşdırmalar
aparmış və bu sahədə görülən işlər, həm də həyata keçirilməsi vacib olan bir sıra tədbirlər haqqında
təkliflərini vermişdir.
Araşdırmalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, istixana qazlarının emissiyasını artıran əsas mənbələr
elektroenergetika və nəqliyyat sektorları, habelə əhali və müəssisələr tərəfindən təbii qazın
israfçılıqla istifadə olunmasıdır və buna görə də istixana qazlarının emissiyasının azaldılması
istiqamətində aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi çox vacib olardı:
1.
Nəqliyyat sektorunda köklü islahatlar. Bu islahatlar ictimai nəqliyyatda və əhalidə olan
avtomobillərdən mümkün qədər səmərəli istifadəni tələb edir. İri şəhərlərdə elektriklə işləyən
ekspress marşrutların (tramvay) istifadəyə verilməsi, metro şəbəkəsinin sürətlə genişləndirilməsi,
şəhərətrafı dəmiryolu nəqliyyatının modernləşdirilməsi, etibarlı nəqliyyat sisteminin yaradılması
nəticəsində şəxsi avtomibillərdən istifadənin azaldılması həyata keçirilməli olan ən vacib
tədbirlərdəndir.
2.
Əhali və müəssisələr tərəfindən qaz israfçılığının azaldılması. Əhali və müəssisələr tərəfindən
işlədilən təbii qazın böyük əksəriyyəti yaşayış evlərinin və müəssisələrin qızdırılmasına sərf olunur.
Lakin müasir isitmə sistemlərinin olmaması və kustar qaz sobalarından geniş istifadə çoxlu yanacaq
itkisinə səbəb olur ki, bu da istixana qazlarının atmosferə tullantılarının artmasında böyük rol
oynayır. Buna görə də yaşayış evlərinin müasir və qabaqcıl isitmə sistemləri ilə təmin olunması
həyata keçirilməli olan əsas vəzifələrdən biri olmalıdır. Bu isə ilk növbədə iri şəhərlərdə
mərkəzləşdirilmiş isitmə sistemlərinin yaradılmasınə tələb edir. Mərkəzləşdirilmiş isitmə
sistemlərinin yaradılmasının özəl sektoraetibar olunması həm ölkə iqtisadiyyatında yeni bir bazarın
əmələ gəlməsinə səbəb olar, həm də büdcəyə daxil olan vergiləri artırardı. Kənd yerlərində yaşayan
əhalinin isə müasir tipli modul isitmə sistemləri ilə təchiz olunması vacibdir. Əhalinin belə isitmə
sistemlərini almağa imkanı olmasa da bu sahədə kreditlərin verilməsi yolu ilə ciddi irəliləyişlərə nail
olmaq olar.
3.
Elekroenergetika sahəsində əsas məqsədlərin müəyyən olunması. Bir sıra müəliflər hesab edirlər
ki, Azərbaycan bərpa olunan enerji mənbələrindən geniş istifadə etməklə özünün ənənəvi enerji
sektoruna ciddi alternativ qoya bilər. Doğrudur, bütün dünyada bərpa olunan enerji mənbələrinin
gələcəkdə ən mühüm enerji mənbəyi olacağı qəbul olunmuşdur. Lakin, bunun çox tezliklə baş
verəcəyini söyləmək hələ tezdir. Ölkəmizin hidroenerji potensialı böyük olsa da bu potensial əsasən
kiçik çaylardadır və həmin çaylar üzərində də enerji qurğuları tikmək bir qədər çətindir.
Azərbaycanda bir sıra külək enerjisi qurğuları qurulsa da, gələcəkdə dövlət bu sahəyə iri
investisiyalar qoymaqdan bir qədər çəkinməli, əsas diqqətini ölkənin malik olduğu enerji
ehtiyatlarından daha səmərəli istifadəyə yönəltməlidir. Eyni zamanda, Azərbaycanın Aran və
Naxçıvan bölgələrində və günəş su qızdırıcılarından geniş istifadəyə nail olmaq mümkündür.
Mənbələr:
1.
IPCC: Climate change (2007) http: //www.ipcc.ch/ last assessed in April 15, 2010
2.
Abbasov R.X. Regional iqlim dəyişmələrinin çay axımına təsirinin proqnozlaşdırılması. İqlim
dəyişmələri üzrə bülleten, # 4, Bakı, 1999. səh. 92-96
3.
Mahmudov R.N. Hidrometeorologiya, iqlim dəyişmələri, təbii fəlakətlər və həyat. Bakı, 2006.
75 s.
4.
Country report: Investment climate in Azerbaijan. United Nations Economic and Social
Commission for Asia and the Pacific. Regional round table on foreign direct investment for Central
Asia 3-4 april 2003 Dushanbe, Tajikistan
5.
Behbudov I, Aliyev I. Country Report: Azerbaijan Energy Efficiency and Climate Change
Policy, National Center on Climate Change of Azerbaijan, 1999
6.
www.azstat.gov.az
Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin Rəsmi web-saytı
7.
UNFCCC: Emissions summary, Azerbaijan. Framework Convention On Climate Change –
Secretariat Convention 1999
8.
Aliyev F.G., F.F.Aliyev The latest activities of International Ecoenergy Academy on renewable
energy development in Azerbaijan. İn: Assessment of Hydrogen Energy for Sustainable
Development, 257–268. Springer, 2007
Dostları ilə paylaş: |