«s a m. S t r a t e j I tə h lil». № S.4 7
Yüklə 218,61 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Piter Berger
konsensusa nail olmaqdır. M odernləşən siyasi sistem lər çərçivəsində gələcəyin alternativ layihələri uğranda, yenilik təm silçiləri olan qüvvələrlə status-kvonu saxlam aq m əqsədi ilə onlara qarşı duran qüvvələr arasında m übarizə gedir "dem okratik konsensus" dedikdə, dövlətin inkişafı üçün m üstəsna əhəm iyyət daşıyan taleyüklü sahələr -m odernləşm ənin, m illi m araqların, ictim ai sabitliyin və m illi təhlükəsizliyin, ərazi bütövlüyünün təm in edilm əsi kim i üm um m illi m əsələlər nəzərdə tutulur. K onsensus elitaların bütün növləri - siyasi, intellektual və iqtisadi elitalar, dövlət və cəm iyyət, əsas sosial qruplar arasında bərqərar olmalıdır. K onsensusun əsas göstəricilərindən biri seçkilərlə xalqın etim adını qazanm ış legitim siyasi elitadır. K onsensus dövlət-cəm iyyət m ünasibətlərində əks əlaqəni və strateji m odernləşm ə kursunun dönm əzliyini təm in edir. D övlətçiliyə təhdid yaradan h ər hansı siyasi baxışlardan, ölkəni qlobal güclərin savaş m eydanına və sosial eksperim entlərin keçirildiyi m əkana çevirm əkdən im tina edən ideya konsensusunun yaranm ası prioritet m əsələdir. K ənar siyasi-ideoloji doktrinaların m exaniki tətbiqinin qeyri-m üm künlüyü m illi m odelin m ütərəqqi istiqam əti və qlobal m aliyyə böhranından uğurla sınaqdan çıxm ası ilə konsensus m öhkəm lənir. M odernləşm ənin ideoloji təm inatı da konsensusun m ahiyyətində özünəm əxsus yerə m alikdir. Siyasi lider və dem okratik konsensus am ilindən asılı olaraq m odernləşm ə ən m ü x təlif sonuclara səbəb ola, hətta antim odernizm ə də çevrilə, ölkənin keçm işdə ilişib qalm ası ilə nəticələnə bilər. Erm ənistan dövlətinin siyasəti buna m isaldır. A z ə rb a y c a n . Siyasi m o d e rn lə ş m ə n in yeni m odeli
H ər b ir yeniləşən cəm iyyət in k işaf yolunu m üəyyən edir və seçim inin uğurlu olduğunu nailiyyətlər əldə edilm əsi ilə sübut yetirir. Bu proses gedişində bir tərəfdən dəyişikliklərə dair nəzəriyyənin m əqalələri sınaqdan çıxırsa, digər tərəfdən, özünəm əxsus in k işaf m odeli, irəliləyişə dair yeni nüm unə yaranır və dünyaya təqdim edilir. B eləliklə, uğurlu alındığı halda konkret təcrübə və onun təhlili siyasi elm in m araq dairəsinə daxil olur. Bu siyasi tarixin bütün m ərhələlərində m üşahidə edilən b ir m eyldir. N əzəriyyələr b ir tərəfdən tarixi inkişafın fazalarının bir-birini əvəzləm əsi zam anı labüd dəyişikliklərə m əruz qalır. D igər tərəfdən, m üəyyən m ərhələni yaşayan ölkələrin uğurlu yaxud uğursuz təcrübəsi düşünm əyə vadar edir. Əsas sual isə belə səslənir: İnkişafı uğurlu edən və başqa ölkələrdən m exaniki olaraq təqlid edilm əyən səbəblər hansılardır? A zərbaycan reallığı dünyaya inkişafın yeni tipini, m üvafiq olaraq, yeni nəzəri yanaşm a tipini təqdim edən m əkandır. M əsələ obyektiv olaraq yeni, həm də uğurlu təcrübənin bu gün Q ərb elm ində m övcud olan ictim ai elm lərin nəticələrinə necə
təsir etm əsindədir. K lassik nəzəriyyələrə yenidən baxılm asını zəruri edən ölkələrin sırasında A zərbaycan təcrübəsi siyasi m odernləşm ə nəzəriyyələrinə yenidən baxılm asına, bir-birini əvəzləm əsinə nə kim i təsir göstərə bilər? A zərbaycan qlobal dünya sistem inin ayrılm az hissəsidir. B una görə də dünyanın in k işaf etm iş ölkələrində baş verən proseslər, o cüm lədən m odernləşm ə kim i siyasi nəzəriyyələr burada baş verən proseslərin izahında da tətbiq edilə bilər. M övcud siyasi nəzəriyyələr kom pleksinin sadalanm asına ehtiyac olm adığını vurğulam aqla yanaşı, qeyd etm ək vacibdir ki, h ər b ir nəzəri yanaşm a yalnız m illi spesifikanın özəlliklərindən çıxış edilm əklə təhlil və tətbiq edilə bilər. Ö lkələrin yaranm a tarixi m ü x təlif olduğu kim i onların in k işaf yolları da eyni ola bilm əz. A zərbaycanın in k işaf yolunu təhlil edərkən bu yanaşm aların h ər ikisindən istifadə etm ək lazım gəlir. Elə isə A zərbaycan üçün hansı siyasi transform asiya nəzəriyyəsini tətbiq etm ək olar? Belə ki, hətta, Q ərbə daha yaxın hesab edilən postkom m unist sovet və Şərqi A vropa ölkələri (Estoniya, Ç exiya və s.) üm um i b ir nəzəriyyədə izah edilə bilm əz. Siyasi elm Qərbdə yaranm ışdır və Q ərbin rasionallıq səviyyəsinə cavab verm əklə həm nəzəri, həm də təcrübi baxım dan Qərb m odernləşm əsinin m əqsədlərinə xidm ət etm işdir. H azırkı reallıqda m övcud nəzəriyyələrin təqdim i baxım ından siyasi elm, eyni zam anda həm də Qərb təcrübəsinin yayılm asının və tətbiqinin tərkib hissəsi kim i başa düşülm əlidir. Lakin cəm iyyətlər fərqli olduğu kim i, təbiəti deyil cəm iyyəti izah edən siyasi elm in təhlil m üddəaları ölkədən- ölkəyə özünəm əxsus şəkildə yeniləşir və dəyişir. B ütün bunların nəticəsi kim i ictim ai-siyasi nəzəriyyələr həm də onları təqdim edən m üəlliflərin dünyagörüş və aşkar ideoloji-siyasi m əzm unu ilə yüklənm iş olur. Son on ildə m üasir A zərbaycanda baş verən dəyişikliklər b ir sıra in k işaf etm iş ölkələrin çox zaman "postindustrial", yaxud "inform asiya cəm iyyəti" kim i m üəyyənləşdirilən yeni in k işaf m ərhələsinə qədəm qoyduğu, prinsipcə başqa b ir tarixi şəraitdə həyata keçirilən növbəti m odernləşm ə kim i qəbul edilə bilər. M odernləşm ənin əsas am illərini: dəyişikliklərin xüsusiyyəti (ya eyni vaxtda cəm iyyətin bütün sahələri dəyişir, ya da m üəyyən sahələrdə struktur dəyişikliklər baş verir), sürəti (qısa, yaxud uzun m üddətli islahatlar), m odernləşm ə prosesinin strategiyası və taktikası ("yuxarıdan" güclü hakim iyyət tərəfindən keçirilən, və y a aşağıdan cəm iyyətin təzyiqi ilə baş tutan, y a da qarışıq dəyişikliklər) m üəyyənləşdirir. Bu m eyarlardan çıxış edərək m odernləşm ə m odelləri də fərqlənir.
Yüklə 218,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|