«s a m. S t r a t e j I tə h lil». № S.4 7
Yüklə 218,61 Kb. Pdf görüntüsü
|
Y aşadığım ız dövrdə m üasir cəm iyyətə keçid prosesləri daha da çətin olub, gecikm ələrlə üzləşir. M odernləşm ənin gecikm ə xüsusiyyəti tarixi inkişafın ayrı-ayrı m ərhələlərindən m iras qalm ış problem lərin həllini də nəzərdə tutur. Bu isə öz növbəsində bütün resursların cəm lənm əsini, cəm iyyətin siyasi lider və üm um i m əqsəd ətrafında səfərbərliyini tələb edir. B una isə ancaq dövlətin siyasi iradəsi ilə nail olm aq olur. "Q lobal transform asiyaların m ürəkkəb şəraitində A zərbaycan daxili və xarici siyasətin gündəliyini sabit şəkildə form alaşdıran dövlət kim i m odernləşdirilm iş iqtisadiyyatı, vətəndaş cəm iyyəti və liberal ənənələri olan suveren ölkə qurm aq yolunu tutm uşdur.. B u yol postindustrial cəm iyyətə, inform asiya cəm iyyətinə doğru aparan yoldur. Şərq ilə Q ərb arasında körpü olan A zərbaycan həm sivilizasiyaların qovşağı, həm də m ühüm geosiyasi və geoiqtisadi am ildir. B ütün bunlar istər regionda, istərsə də onun hüdudlarından kənarda A zərbaycana olan m ünasibəti m üəyyənləşdirir".(1) M odernləşm ə sadəcə şüar, yaxud yalnız elitanın işi deyil, bütün cəm iyyətin m issiyasıdır. Ekspert cəm iyyətinin, siyasi partiyaların, ictim ai-siyasi proses iştirakçılarının ham ısının səylərini tələb edir. D em okratik konsensus m əhz bununla əldə edilir. 20 ilin başa çatm ası ilə A zərbaycan inkişafın yeni m ərhələsinə postm odern m ərhələyə qədəm qoym uşdur. B eləliklə, m odernləşm ənin ilkin m ərhələsi qət edilm işdir. İnkişafın yeni m ərhələsindən, 2003-cü ildən növbəti-kreativ m odernləşm ə m ərhələsində seçilm iş in k işaf yoluna qədəm qoyulm uşdur. A zərbaycanda siyasi m odernləşm ənin səciyyəvi cəhəti kim i onun həm qabaqcıl təcrübədən bəhrələnm əsini, həm də öz in k işaf yolunu m üəyyən edərək m ütərəqqi xüsusiyyətlərin, eyni zam anda tarixi ənənələrin qorunm ası sintezi kim i form alaşm asını göstərm ək olar. R eallaşan m odernləşm ə həm endogen, həm də ekzogen tiplərə aid edilə bilər. Y əni, qabaqcıl təcrübədən bəhrlənm əklə yanaşı, onun m exaniki tətbiqi baş verm əm işdir. D em okratik cəm iyyət, hüquqi dövlət və vətəndaş cəm iyyəti kim i təsisatların eyni zam anda form alaşm ası səbəbindən A zərbaycanda m odernləşm ənin əsas subyekti və təşəbbüskarı qism ində siyasi elita, lider çıxış etm işdir. B una görədir ki, m odernləşm ə proseslərindən söz düşəndə başlıca olaraq dövlətin, iqtisadiyyatın, siyasi sistem in, hərbi gücün, idarəetm ə sistem inin m odernləşm əsi başa düşülür. Q eyd edildiyi kim i ictim ai-siyasi elm Q ərbdə m eydana gəlm işdir və Q ərb rasionallığının m əqsədlərinə xidm ət etm işdir. O nun olduğu kim i - m illi dövlətlərin siyasi-tarixi in k işaf xüsusiyyətlərini nəzər alm adan tətbiqi nəticəsində, ictim ai elm və ictim ai şüur b ir sıra postulatların dəyişm əz olduğu qənaətinin təsiri altına düşmüşdür. H albuki, dəqiq elm lərdən fərqli olaraq, ictim ai-siyasi elm h ə r b ir ölkənin tarixi kim i fərqli m üddəalarla izah edilə bilər və edilm əlidir. M odernləşm ə m ütləq olaraq dövlətçiliyin yalnız m öhkəm ləndirilm əsinə xidm ət edən dem okratik siyasi praktikaların tətbiqi deməkdir. Təsadüfi deyildir ki, m odernləşm ənin son, yetkin fazası bütün ölkələrdə m illi-m ənəvi dəyərlərin inkişafı və qorunm ası, m illi ideya və ideoloji əsasların həssaslıqla m ühafizəsini gündəmə gətirm işdir (Sinqapurda vətəndaşların "düşünülm üş m ədəni davranış norm alarının" geniş təbliği, bu m əqsədlə ictim ai asayişin pozulm asına qarşı kəskin, sərt qanunvericilik tədbirlərinin tətbiq edilm əsi və s.). M ənəvi və m ədəni kapitalın inkişafına yönəlm iş ictim ai hərəkatların geniş yayılm ası da m odernləşm ənin son fazası üçün səciyyəvidir. B u hərəkatlar ictim ai şüurun transform asiyasında m ühüm rol oynayırlar. A zərbaycançılıq ideyası da m illi-m ənəvi dəyərlər sistemi kim i m odernləşm ənin təm əlini təşkil edir. Prezident İlham Əliyev bu m əsələ ilə bağlı olaraq dem işdir: "A zərbaycan dem okratiya yolunu öz xalqının iradəsi ilə seçm iş b ir ölkədir. Biz bu yola qədəm qoym aqla, bütün dem okratik norm alara riayət etm əklə, özüm üzün tarixi, geosiyasi və başqa xüsusiyyətlərim izi nəzərə alm aqla azadlıq və dem okratiya, m odernləşm ə prinsiplərinin reallaşdırılm asını təm in edəcəyik. Biz bilirik ki, nə istəyirik, haraya gedirik və bunun nəticəsi nə olacaqdır. N əticə güclü ölkə olacaq, güclü A zərbaycan olacaq." B ütün bunlar A zərbaycan da daxil olm aqla, m odernləşən ölkələrdə siyasi in k işa f problem lərinə yeni yanaşm anı şərtləndirir. M övcud olan nəzəriyyələr bu ölkələr qarşısında duran vəzifələrin bütün m ürəkkəbliyini və xüsusiyyətlərini, dəyişikliklər prosesini izah etm ək potensialına m alik deyil. A zərbaycanda m üasir dövrün m odernləşm ə proseslərinin izahına postm odern yanaşm a b ir sıra m əqam lara aydınlıq gətirir. Belə ki, m üstəqil A zərbaycanda siyasi in k işaf prosesləri və m odernləşm ə tarixi-siyasi xüsusiyyətlər və m illi-m ənəvi təm əllər üzərində qərar tutur. B u o dem ək deyil ki, in k işaf proseslərinə m övcud nəzəri yanaşm alar inkar edilir. Əksinə, onların m əzm unu yaşanılan zam anın m ahiyyətini daha dərin əks etdirən qloballaşm a proseslərinin zəruri etdiyi postm odern nəzəri paradiqm a aspektində daha da zənginləşir. Təbii ki, siyasi m əkanda b ir qisim tam am ilə Q ərb m odelinin m exaniki tətbiqinin tərəfdarıdır və onun təsiri altındadır. Bu baxım dan, A zərbaycanın in k işaf yoluna dair tədqiqatlar, onun dünyaya çatdırılm ası yönündə işlər hələlik qənaətbəxş deyildir. A zərbaycanda m odernləşm ənin yeni fazasına keçid prosesləri onillikləri əhatə edəcək. B unun üçün ən azı iki-üç nəslin səyləri lazım gələcəkdir. M əhz b una görə, m odernləşm əni həyata keçirən "subyekt-vətəndaş" amili fundam ental m əsələdir. Bu da öz növbəsində cəm iyyətin sosial strukturunun əsas m odernləşm ə subyektlərinin əks olunduğu sahə kim i keyfiyyəti m əsələsini gündəm ə gətirir. Postmodern baxış M odernləşm ənin tarixi, klassik və m üasir təcrübələri m övcuddur. M üasir təcrübə artıq çoxsaylı dəyişikliklərə uğrayan postm odern cəm iyyətlərin inkişafında qanunauyğun m ərhələ kim i tədqiq edilir. Ə slində m üasirləşm ə əbədi b ir prosesdir. Postm odern siyasi paradiqm a kim i qloballaşm a və postindustrial m ərhələdə cəm iyyətin
Yüklə 218,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|