«s a m. S t r a t e j I tə h lil». № S.4 7

transform asiyasının  dərk  edilm əsində  m ühüm   yerə  m alikdir.2  M odem   nəzəri  yanaşm ası  -  sekulyarlaşm a, 

dünyagörüşdə  rasionallıq,  bütün  dövrlər  və  bütün  dövlətlər  üçün  eyni  (m ütləq)  ideologiya,  siyasi  m if  və 

utopiyaların  m üm künlüyünü  irəli  sürürdü.  Postm odern  siyasi  baxış  üm um ilikdə  m əhz  m odernin  bu  yanaşm asını 

alt-üst  edir.  Postm odern  siyasi  m əkanda  hətta  m odernə  qədər  olan  M aarifçilik,  İntibah,  D irçəliş,  hətta  A ntik 

paradiqm aların da qism ən qayıdışı m əqbul hal hesab  edilir.

Postm odern  siyasi  paradiqm a  -  özünə  qədərki  bütün  siyasi  baxışları  əhatə  etm əklə  yanaşı  ona  yeni  çalar  da 

əlavə  edir.  Çünki,  bu  baxışlar  yaşanılan  reallığı,  m illi  transform asiya  və  in k işaf  proseslərini  tam   dolğunluğu  ilə 

adekvat əks etdirm irdi.

Postm odern m ərhələdə  iqtisadi  yüksəlişin m üqəddəm   şərt  olm ası  danılm az m üddəa kim i  təsdiq  edilir.  B ütün 

m odernləşən ölkələrin m ərkəzi problem i  insan kapitalının form alaşm ası prosesini  sürətləndirm ək olm uşdur.  İqtisadi 

rifah  təhlükəsizliyin  və  plyuralizm in  m ühüm   təm əlini  təşkil  edir.  Bu  dem ək  olar ki,  qanuunauyğunluq  şəklini  alan 

belə  b ir m üddəada  əksini  tapm ışdır:  "iqtisadi  in k işaf və  rifahın  yüksək  olduğu  cəm iyyətlər  yoxsul  cəm iyyətlərdən 

daha  dem okratikdir".  İlk  dəfə  S.Lipset  tərəfindən  irəli  sürülən  bu  m üddəa  B erkhart  və  Lyuis-B ek,  tərəfindən  bir 

daha təsdiq  edilm işdir.  Ə slində  isə  h ər üç  am illər kom pleksinin  vəhdətindən  çıxış  edilm əsi  daha  düzgün  ola  bilər. 

E.G iddensə görə,  "postm odern"  - m üasirliyə  doğru dörd istiqam ətdə:  dem okratik iştirak,  insan  am ilinin m ərkəzi  yer 

tutm ası,  m üstəsna  olaraq  dəyərlər  sistem ində  fundam ental  dəyişikliklərin  baş  verm əsi,  nəhayət,  hazırda  ən  ali 

prioritet  -  iqtisadi  nailiyyətlər  və  həyat  keyfiyyətinin  artırılm ası  yönündə  hərəkət  etm ək  deməkdır.  Postm odern 

insanının  dəyərlərinin  təm əlində  "eksiztensial  təhlükəsizlik  hissi  (existential  security),  m üdafiə  altnda  olmaq, 

sabahkı  günə  inam   və  əm inlik  durur.  Bu  kom pleksi  "insan  inkişafı  sindrom u"  (hum an  developm ent  syndrom e) 

adlandırılır.  B u term in  S.A nand və A .S en tərəfindən elm ə gətirilm işdir.

W orld  V alues  Survey-in  m əlum atları  belə  bir  fikri  təsdiq  edir  ki,  ozünü  reallaşdrm a  üsullarının  və 

im kanlarının  çoxluğu  həyatdan  fərdi  razılıq  dərəcəsini  artırır.  D əyişikliklərin  bu  nüm unəsini  H .K lingem an  və

R .İnqlhart  da  verir.  (14)  O nlar  baş  verənləri  ifadə  etm ək  üçün  "insan  inkişafı  sindrom u"anlayışını  tətbiq  edirlər. 

K lassik  m odernləşm ə  nəzəriyyələri  prosesləri  başa  düşm əyə  im kan  verm əyərək  tərəqqini  vesternləşm ə  ilə 

eyniləşdirir.  Lakin  insanın  seçim   im kanlarının  artm ası  m eyli  yalnız  in k işaf  etm iş  ölkələrdə  baş  verm ir.  "W orld 

V alues  Survey"in  son  tədqiqatları  bunu  m üasir  dünya  inkişafının  m illi  sərhədlərlə  m əhdudlaşm ayan  universal 

sindrom u  kim i  təqdim   edir.  Bu  da  klassik  m odernləşm ə  nəzəriyyələrinin  m ühüm   m üddəalarından  birinin  yanlış 

olduğunu dem əyə  əsas verir.

Q eyd  edilm əlidir  ki,  dünyanın  tərkib  hissəsi  olduğum uz  üçün  iqtisadi  cəhətdən  postm odern  ölkəyə  keçid 

alınm ası m üəyyən zam an tələb  etsə  də,  sosio-m ədəni və  siyasi aspektlərdə postm odern m eyllər hiss  olunm aqdadır.

M odernləşm ə 

və 

dem okratiya  bir-birindən 

ayrı  təsəvvür 

edilm əyən 

anlayışlardır. 

Çünki 

tarix 

m odernləşm ənin  başqa  form alarını  inkar  etm işdir.  M üasir  dünyanın  in k işaf  m eyli  kim i  dem okratikləşm ə, 

m akroiqtisadi param etrlər və  əhalisinin  rifah göstəricilərinin  qarşılıqlı  asılılığına dair təh lillər bu baxım dan  m araqlı 

paralellərin  aparılm asına im kan verir.  (M odernization  and Dem ocracy:  Theories  and  Evidence  R evisited;  Changing 

M ass  Priorities:  The  Link  betw een  M odernization  and  D em ocracy  R onald  Inglehart  and  C hristian  W elzel 

http://w w w .w orldvaluessurvey.org/w vs/articles/folder_published/ publication_587/)

İqtisadi  yüksəliş,  konkret  olaraq  adam -başına  düşən  Ü m um   D axili  M əhsulun  (ÜDM )  artm ası-m odernləşm ə 

və  dem okratiyanın təm in edən,  m öhkəm ləndirən m ühüm   am illərdəndir.  İngilis  alim i və  iqtisadçısı,  Çarlz  Robertson 

dünyanın  1959-2009-cu  illər  arasındakı  (60  illik  zam an  kəsiyində),  150  m ilyon  əhalinin  yaşadığı  60  ölkəsinin 

Ü D M -ni  təhlil  etm işdir.  O,  belə  nəticəyə  gəlm işdir  ki,  Ü D M -in  artm ası  və  dem okratik  in k işaf  arasında  asılılıq 

m övcuddur.  D em okratiyanın  zəngin  ölkələrdə  təkam ülü  və  geridönm əz  xarakteri  m əhz  siyasi  sistem lə  bərabər, 

iqtisadi  rifahın  artm ası  ilə  də  şərtlənir.  Tədqiqatın  nəticələrinə  görə,  o  ölkələrdə  ki,  adam -başına  düşən  ÜD M -in 

səviyyəsi  3000  A B Ş  dolları  həddindədir,  orada  dem okratiyanın  yalnız  ayrı-ayrı  elem entlərinin  ilkin

form alaşm asından 

danışm aq  olar.  A dam başına  düşən  Ü D M   6000  dollar  təşkil  edərsə,  həm in  ölkədə

dem okratikləşm ə  üçün  yaxşı  im kanlar  m övcud  olur.  N əhayət,  Ü D M   adam başına  10  000  dollar  təşkil  edirsə  belə 

ölkələrdə  dem okratik  in k işaf dönm əz  olur.  H azırda  Türkiyə,  B raziliya,  M eksika,  A vropa  B irliyinin  bütün  ölkələri 

və  C ənubi K oreya daxil  olm aqla 45  ölkə bu tələblərə  cavab verir.  (16)

P o stm o d e rn lə ş m ə   m illi  x ü su siy y ə tlə r  və  m ən ə v i-m ə d ən i  tə m ə llə r  ə sa sın d a   m ü a s irlə şm ə n in   yeni 

d a lğ a sıd ır.  P o stm o d e rn lə şm ə   Q ə rb in   tə c rü b ə s in i  m ex a n ik i  tə tb iq   etm əm əy ə,  b ir  

s ıra   m ü rə k k ə b  

p ro b le m lə rd ə n   y a n   k eçm əy ə  im k a n   v e rir ,  xü su silə  də  b u   m ü a s ir  q ə rb d ə   y a ş a n a n   id e n tilk lik   b ö h r a n ın a  

a id d ir.  Ə g ər m o d e rn  tə şə b b ü s A v ro p a d a n   -  Q ə rb d ə n   g əlird isə, p o s tm o d e rn   tə şə b b ü s  d ig ə r tə rə fd ə n  A siy a d an  

g əlir.  B u  gün  əz  azı  D ü n y a   B a n k ın ın ,  iq tis a d i  in k iş a f   m ə rk ə z lə rin in   Q ə rb d ə n   cən u b -  Ş ə rq i  A siy ay a 

y erd əy işm əsi  ilə b a ğ lı p ro q n o z la rı tə s d iq lə n ir.

A zərbaycanda 2000-ci  ildə  adam başına düşən Ü D M -in həcm i  600 A B Ş  dolları idisə,  indi 2011-ci ilin yanvarı 

üçün  bu  rəqəm   7003,4  A B Ş  dollarından  artıqdır.  2003-2010-cu  illərdə  A zərbaycanda  ÜDM -3  dəfə,  o  cüm lədən 

qeyri- n eft sektorunda- 2 dəfə  artmışdır.

M illi  iqtisadiyyatın  bu  dinam ik  in k işaf tem plərini  nəzərə  alsaq,  A zərbaycanda  adam başına  düşən  Ü D M -nin

2 Postmodernizm-  XX əsrin sonlarının geniş  yayılmış ideya cərəyanlarından  biri  olub,  Qərb  sivilizasiyasının,  elmi  ənənələrinin və  ictimai 

paradiqmasının  böhranı  ilə  bağlı 

olmuşdur.  "Post"  sözönü 

başa 

çatmaqda  olan  modern  dövrünün  varisi 

və 

onu 

əvəzləyən mərhələ  olduğunu

göstərir.

---

10000  dollara  çatm ası  qısa  zam anın  işidir.  Ərazi  baxım ında  nəhəng  olan  R usiyanın  adam başına  neft  em alı 

göstəriciləri  A zərbaycandan  1,5  dəfə  aşağıdır.  (http://w w w .ziw a.  org/C luster.aspx)  Dem əli,  m əntiqi  olaraq 

m odernləşm ənin tem plərinin  də  bu  göstəricilərə  uyğun  sürətlənm əsi,  ən  vacibi  dem okratiyanın  daha  da  inkişafı  və 

dönm əzliyinin təm in olunm ası persektivləri realdır.

N əticə

M odernləşm ə m odellərinin təhlili bir sıra nəticələrə gəlm əyə  im kan verir:

D övlətin  inkişafında  irəliləyişlərə  m aneə  kim i  görünən  xüsusiyyətlərdən  im tina  edilm əyərək  m üasirliyə, 

m odernləşm əyə  qədəm   qoym aq  olar.  Y alnız  m illi  xüsusiyyətlər  nəzərə  alınm aqla  reallaşan  m odernləşm ə  uğurlu 

hesab edilə və  rəqabətədavam lı ola bilər.

Öz  m illi  və  dövlət  identikliyini  qoruyaraq  saxlayan  vətəndaş  m illi  birliyi  təm in  etm əyə  və  dəyişikliklərin 

istənilən çətinliyini aradan qaldırm ağa qadirdir.

M odernləşm ənin  m ü x təlif m odelləri  əvvəlcədən  hazırlanan  form ul  ilə  həyata  keçm ir,  h ər  b ir  dövlət  özünün 

unikal,  bənzər potensialından  istifadə  edir,  ölkənin  unikal  xüsusyyətlərinə,  lider  faktoruna  və  onun  siyasi  fəhm inə 

əsaslanır.

T ərəqqi h ər b ir dövlətdə inkişafın resursu ola biləcək potensialın və hədəflərin m üəyyən edilm əsi ilə m üm kün 

olur.  D əyişikliklərin  planlaşdırılm ası  əvəzinə,  strateji  idarəetm ə,  hum anitar  m enecm ent  və  siyasi  texnologiyalar 

davam lı inkişafı təm in edir və öz  səm ərəli nəticəsini verir.

H ər  b ir  dövrdə  m odenləşm ənin  m üvafiq  fazasının  bitm əsi  və  yeni  m ərhələsinin  başlanm asından  danışm aq 

olar.  Siyasi  in k işaf və  transform asiyaların təhlili  yalnız  m akrom odellərdə  deyil,  həm   də  m ikrom odellərdə  təhlil  və 

yanaşm a tələb edir.

İnkişafa  m ane  olan  ənənələrdən  im tina  edilm əsi,  identikliyin  qorunm ası  m üvafiq  olaraq  m odernləşm ə 

nəzəriyyəsi çərçivəsində  izah edilə bilm ir və buna görə  də nəzəriyyə çərçivəsindən  çıxır.

A zərbaycan  üçün  m ənəvi  və  m üasir  cəm iyyətin  xüsusiyyətlərinin  sintezi  üstünlük  təşkil  etm işdir. 

M illi-m ənəvi  dəyərlərin  potensialından  istifadə,  dünyagörüşü  və  rasional  dəyərlərin  uzlaşm ası;  hakim iyyətin 

dem okratik  xarakteri,  siyasi  liderin  m issiyası,  vətəndaşın  ənənəvi  cəm iyyətin  və  m üasir  dövrün  sosial-  psixoloji 

obrazını özündə birləşdirilm əsi;  qlobal və  lokal olanın ahənginə həssaslıq.

P ostm üasirlik  yalnız  m ədəni  deyil,  həm   yeni  institutsional,  həm   də  yaxın  gələcəkdə  reallaşacaq  nizam dır. 

Postm üasir  cəm iyyətlər  qlobal  səviyyədə  bir-  biri  ilə  sıx  bağlıdır.  B u  cəm iyyətlər  çoxçalarlı  dem okratik  iştirak, 

dem ilitarizasiya, hum anitar texnologiyalar və  ehtiyacların d ə f edilm əsi  sistem i ilə  səciyyələnir.

Postm odernə keçid iki m ənada başa düşülür:

1. H əm  Qərb, həm  də qeyri-Q ərb ölkələrini  (hələlik b ir qism ini) əhatə edən m eqatrend kim i;

2 .  Ənənəvi cəm iyyətdən m üasirliyə  "yumşaq,  rəvan"  keçid kimi.

M odernləşm ə-son nəticədə  daha yüksək keyfiyyətə  əsaslanana inkişafa postm odernləşm əyə keçid alm aq üçün 

şərait yaratm alıdır.  Əks təqdirdə,  o m ənasını itirir,  ölkə  qarşısında duran heç b ir vəzifəni yerinə yetirə bilm ir.

M odernləşm ə  tarixin  son  m ərhələsi  deyildir.  Sənaye  baxım ından  in k işaf  etm iş  cəm iyyətin  form alaşm ası 

növbəti,  daha keyfiyyətli m ərhələyə keçid üçün əsas yaradır.

M odernləşm ə  nəzəriyyələrinə postm odern  baxış  həm   klassik,  həm   də  m üasir  yanaşm aların,  eləcə  də

m odernləşm ənin  yeni  form ası  kim i  tranzitologiyanın  z ə if  yerlərini  aşkarlanm ası  da  m araqlıdır.  M odernləşm ə 

əvəzinə  tranzitoloji  nəzəriyyənin  işlənm əsini  daha m əqsədəuyğun  olm ası  qeyd  edilir.  Son  dövrdə  m odernləşm ənin 

real  gedişi  bu  prosesin  elm,  texnologiya,  təhsil  sistem inin  inkişafı  və  rasionallıq  vasitəsi  ilə  həyata  keçdiyini 

nəzərdə  tutan  liberal-rasionalist universalizm i  təkzib  etdi.  B ununla  belə,  onun  əvəzinə  partikulyarizm   (hər  ölkənin 

öz  yoluna  inam ı)  özünəm əxsusluq  deyil,  universalizm lə  partikulyarizm in  sintezi  gəlir.  B u  cü r  sintez  axtarışları  bir 

çox  ölkələrin  in k işaf strategiyasının başlıca  problem idir,  çünki  m üasirlik və  ənənələr  arasında tarazlığın pozulm ası 

dəyişikliklərdə uğursuzluqlara səbəb olur və  son nəticədə kəskin sosial m ünaqişələrə yol  açır.

M üəyyən  təcrübənin  m ənim sənilm əsi  kim i  başa  düşülən  "Qərbləşm ə"  səviyyəsinin  keçilm əsi  gərəklidir, 

bununla  belə,  m odernləşm ənin  m illi  m odelinə  və  ya  m illi  ehtiyacların  diktə  etdiyi,  yaxud  m övcud  cəm iyyətin 

tələbatlarına  uyğun  in k işaf  tipinə  keçm əlidirlər.  B urada  "milli"  dedikdə,  etnosentrik  deyil,  m üasir  dövrün  əsas 

coğrafi-siyasi vahidinin m araqlarına uyğun gələn m illi dövlət nəzərdə tutulur.  Belə  dem ək olar ki,  Qərb təcrübəsinin 

zəruri və  lazım i m ənim sənilm əsi  səviyyəsi m illi in k işaf m odelinə,  dem əli bugünkü in k işaf m ərhələsinə  uyğun gələn 

çoxşaxəli m odernləşm ə tiplərinə gətirir.

K lassik m odernləşm ə  A vropa qeyri-Q ərb  ölkələrinə  öz  dəyərlər  sistem inin və  həyat tərzinin  bilavasitə  qəbul 

etdirilm əsini  nəzərdə  tutur.  B urada  Qərb  özü  m odernləşm ə  subyekti  kim i  çıxış  edir.  Postm odern  yanaşm ada 

m odernləşm ənin  subyekti  rolunu  öz  m illi  dövlət  m üstəqilliyini  qoruyub  saxlayaraq m odernləşən  ölkə  özü  oynayır. 

B u  m üstəqillik  dərəcəsi  m odernləşm ə  prosesində  qərbləşm ə  və  yaxud  "öz  yolunu  seçm ək"  arasındakı  nisbəti 

m üəyyən edir.

H am ı  üçün  eyni  olan  m üasirlik  (m əsələn,  Q ərbin  başa  düşdüyü  m üasirlik)  problem i  yoxdur,  h ə r  bir 

m ədəniyyət  bu problem i  özünəm əxsus  şəkildə  yaşayır və  həll  edir,  bu m ədəniyyətlərdən heç  biri  bu  problem in tam  

həlli  yolunu bilm ir.  H əm in  andan  etibarən  Qərb  onlar üçün m üasirlik  sinonim inə,  m üasirlik  isə  onlardan  uzaq  olan 

ideala çevrilir.

---

H azırda  m üasirliyə  keçid  (m odernləşm ə)  üm um i  taleyə,  bütün  ölkələrin  və  xalqların  üm um i  işinə  çevrildiyi 

üçün  bu  keçidi  m odernləşm ə  deyil,  qlobal  in k işaf  adlandırm aq  lazım   olduğuna  dair  fikirlər  çoxluq  təşkil  edir. 

Lakin,  öz  m araqlarını başqalarının,  bütün  dünyanın m araqlarına uyğunlaşdıran  siyasət  daha çox bəzilərini  diktə  ilə 

yaşam ağa  m əcbur  edən  "qlobalizm"  siyasətinə  m üqavim ət  yaradır.  Çoxqütblü  dünyada  dialoq  və  əm əkdaşlıq 

şəraitində  yaşam aq m üasir m odernləşm ə  siyasətinin  əsas  üstünlüyüdür.  M odernləşm ədən  fərqli  olaraq  qloballaşm a 

m üasirliyin və  ona keçidin fərqli  anlam ını daşıyır.

Siyasi  m odernləşm ə  problem inin  geniş  beynəlxalq  kontekstdə  tədqiqi  belə  b ir  üm um i  qənaət 

form alaşdırm ışdır:  Siyasi  m ünasibətlərdə  bir  ölkəni  digərindən  fərqləndirən  ən  əsas  m əsələ  hakim iyyət  form ası 

deyil,  idarəetm ə  səviyyəsidir.  İdarəçilik  m ühüm   dövlət  qərarlarının  qəbul  edilm əsi  və  icrasında m üəyyən  nizam ın 

olm ası kim  başa düşülür və  bu gün uğurlu m odernləşm ənin  əsas  şərtlərindən biri kim i nəzərdən keçirilir.  Bu,  dəqiq 

m əqsədlərin  qoyulm asını,  h ər  cür dem oqoqiyadan  im tina edilm əsini;  qoyulan m əqsədlərin  həlli  vasitələrinin  dəqiq 

təhlilini;  m əsrəflərin  m inim um a  endirilm əsini  və  nəticə  kim i  öz  yararsızlığını  sübut  edən  institutlar  sistem inin  və 

şəxslərin şərtsiz uzaqlaş dırılm asını nəzərdə tutur.

M əqaləni isə fundam ental, taleyüklü hesab etdiyim iz b ir sualla bitirm ək istərdik:

Belə  ki,  qlobal  və  regional  geosiyasi  strukturların  qeyri-sabitliyinin  atm ası yeni-yeni  qarşıdurm alara yol  aça 

bilər.  Son  illər  dünyada  gedən  proseslərin,  qeyri-sabitliyin  ixraci,  idarə  edilən  xaos  texnologiyaları  bu  cəhdlərin 

getdikcə  artdığını  və  m odernləşm ənin  qeyri-qərb  yolunun  olduğunun  e tiraf  edilm ədiyini  sübut  edir.  M övcud 

vəziyyət  siyasi  m odernləşm ə  problem inin  yalnız tədqiqatçılar tərəfindən  deyil,  bütün  dünya birliyinin  birgə  səyləri 

ilə  həll  edilən  m əsələ  olduğunu  göstərir.  D ünyanın  gələcək  taleyi  m əhz  m üasirliklə  xalqların  m illi-m ədəni 

identikliyi,  universal m əqsəd kim i  inkişafla m ədəni  dəyərlər seçim i,  iqtisadi tərəqqi  ilə  sosial  dəyişikliklər  arasında 

körpü salm aqdan  asılı olacaqdır.

P o s tm o d e rn  

d ü n y a n ın  

reallığ ı, 

geosiyasi 

sta tu s-k v o  

q lo b al 

g ü c lə rin  

k la s sik  

m o d ern ləşm ə  

n ə z əriy y ə lə rin i h ələ də tə tb iq  e tm ə k  c ə h d lə rin ə   d a v a m   g ə tirə  b iləcək m i?

İstifa d ə  edilm iş  əd ə b iy y a t:

1. R.M ehdiyev.  G ələcəyin  strategiyasını  m üəyyənləşdirərkən:  m odernləşm ə  xətti.-Bakı.  "Şərq-Q ərb",  2008,

214  s

2 . 

Conference  on  Political  M odernization  in  Japan  and  Turkey,  G ould  H ouse,  1962  1964  Political 

M odernization  in  Japan  and  Turkey.  Edited  by  R obert  E.  W ard  and  D ankw art  A.  Rustow.  Princeton  Univ. 

Press.Eisenstadt,  Shmuel N.  1964  C hantal M ouffe,  "Radical Dem ocracy:  M odern or Postm odern?"  in Ross, p.  48.

3. 

Edw in  O.  R eischauer.  Japan:  The  Story  o f   a  N ation,  4th  edition,  1991;  East  Asia:  T radition  and 

Transform ation.  R evised E dition by Edw in R eischauer and A lbert Craig,  1989.

4.  E isenstadt S. N.  M ultiple  M odernities // Daedalus. W inter 2000.  Vol.  29, N   1.  P.  3— 29.

5.  G ary H em el The  Future  o f  M anagem ent, 2008

6.  H untington  S.  The  Clash o f  Civilization and the R em aking o f  W orld  Order. N. Y ., P.  75.

7.In  Search  o f  an  East  A sian  D evelopm ent  M odel  /Ed.  By  P.L.B erger  and  H .-H .M .H siao.  N ew   B runsw ick,

1988.

8. 

M odern,  A nti,  Post,  and  Neo:  H ow   Intellectuals  have  Coded,  N arrated,  and  E xplained  the  N ew   W orld  o f  

O ur  Tim e  by  Jeffrey  C.  A lexander,  in  Fin  de  Siecle  Social  Theory:  R elativism ,  R eduction  and  the  Problem   o f  

Reason.  [by]  Jeffrey  C.  A lexander.  (V erso, N ew  Y ork, NY ,  1995).  pp.  6-64.

9.  M uller K.  M odernisation and  Social Transform ation in the  Eastern Europe.  1996.

10.O'Connel, Jam es  .  The  concept o f  m odernization,1986.

11. 

Politics  and  the  Lim its  o f  M odernity,  in  A ndrew   Ross,  U niversal  A bandon.  M inneapolis:  U niversity  o f  

M innesota Press,  1988.  P.  33.

12. 

Postm odern  Politics  and  the  Battle  fo r  the  Future//B y  Steven  B est  and  D ouglas  K ellner  Hom epage: 

http://w w w .gseis.ucla.edu/faculty/kellner/kellner.htm l

13. 

Political  M odernization:  Some  C om parative  Notes.  International  Journal  o f   C om parative  Sociology 

5:3-24.

14. 

R onald  Inglehart.  M odernization  and  Postm odernization:C ultural,  Econom ic,  and  Political  Change  in  43 

Societies.  1997

15. 

The  C hanging N ature  o f  Dem ocracy.  Ed.  B y Inoguchi  T., N ew m an E.,  R tane  J.  Tikio, N.  Y.-Paris:  U nited 

N a-tions U niversity Press.  1998.

16. W ealth 

A nd 

D em ocracy 

Go 

H and 

In 

H and.// 

http://w w w .gfm ag.com /archives/140- 

july-august-2011/11303-w ealth-a

17. 

Гидденс  Э.  П оследствия  м одернити // Н овая  постиндустриальная  волна на Западе.  А нтология.  П од 

ред.  В.Л.  Иноземцева.  М.:  A cadem ia,  1999.  с.  101-122

18.  У льрих Бек.  О бщ ество  риска:  на пути к другому модерну.  М.:  П рогресс-Т радиция, 2000.  384 с.

19. 

Ту  Вэймин.  М нож ественность  модернизаций  и  последствия  этого  явления  для  В осточной  Азии.-В 

кн.:  К ультура  им еет  значение.  Каким  образом  ценности  способствую т  общ ественном у  прогрессу.  М ,  2002.

---

С .236 250

20.П.  Ш томпка.  С оциология  социальны х изменений.  М.:  А спект-П ресс,  1996

2 L http://w w w .w orldvaluessurvey.org/w vs/articles/folder_published/publication_587/)

E ln u r  A slan o v

P o litic a l m o d e rn iz a tio n :  in te rn a tio n a l th e o ry   a n d  n a tio n a l  p ra c tic e

The  article  notes  that  though  according  to  the  classical  m odernization  theory  o f   the  W est  countries  was 

considered  the  only  exam ple  o f  m odernization,  the  new   conceptions  accept  specific  developm ent w ays  o f  various 

countries  as  natural.  The  potential  o f  the  classical  m odernization  theory  to  explain  the  current  political  reality  is 

depleted.  The  national  m odel  o f  m odernization  is  considered  the  optim al  variant,  thus,  a   state  benefiting  from 

W estern experience considers the needs  for national developm ent, developm ent issues  o f  its ow n society as priority. 

A ctive  discussion  o f  globalization and postm odern topics  shows the  ending  o f  the  approaches  o f  the  m odern period 

to the political transform ation.

A s the m ost im portant conclusion w e can  show that postm odern view  on existing theories w as  able to  declare 

th at turning  the  states  and  societies  into  the  places  fo r "social  experience"  is  very  dangerous  and  there  is  need  fo r 

preventing  it  in  the  future  as  an  unacceptable  attem pt.  The  one  o f  the  findings  is  th at  the  w estern  m odel  o f  the 

m odernization  cannot  be  considered  the  etalon  for  the  rest  o f  the  W orld.  Every  state  has  a  choice  o f  the  w ay 

appropriate to  its  own historical and political developm ent characteristics, m oral and cultural traditions.

Э л ь н у р  А с л а н о в

П о л и т и ч е с к а я   м о д е р н и за ц и я :  м еж д у н ар о д н ая т е о р и я   и  н а ц и о   н а л ь н а я   п р а к т и к а

В  статье  отм ечается,  что  если  классическая  теория  модернизации  рас  см атривала  опы т  западны х 

стран  как  единственны й  универсальны й  обра  зец,  то  согласно  новы м  концепциям,  законом ерны м   является 

своеобраз  ны й путь развития каж дой страны.  К лассическая теория  модернизации  исчерпала свой  потенциал 

для  объяснения  соврем енны х  политических  реалий.  О птимальны м  считается  реализация  национальной 

м одели  мо  дернизации,  так  как,  государство,  на  основе  опы та Запада  определяет  стратегию   национального 

развития,  приоритетом   которого  считает  вопро  сы  общ ественно-политического  развития.  А ктуальны е 

обсуж дения  глоба  лизации  и  постм одернизм а  свидетельствую т  о  конце  подходов  эпохи  мо  д ернизм а  для 

исследования  и анализа политических трансформаций.

К ак  наиболее  важ ны м   итогом   можно  указать,  что  постм одернистский  взгляд  на  сущ ествую щ ие 

теории  дал  возмож ность  заявить  о  крайней  опасности  превращ ения  государств  и  общ ества  в  арену 

политических  и   социальны х  экспериментов,  необходим ости  предотвращ ения  подобного.  Одним  из 

основны х  вы водов заклю чается в  том , что западная м одель  модернизации не  м ож ет быть  эталоном  для  всех 

остальны х  стран.  К аж  дое  государство  им еет  право  вы бора  своего  пути,  соответствую щ его  осо  бенностям 

политико-исторического развития  и  национально-культурны х традиций.