214
Biyoloji Öğretmen Adaylarının Evrim…
Misconceptions of Prospective Biology…
NEF-EFMED Cilt 11, Sayı 2, Aralık 2017/
NFE-EJMSE Vol. 11, No. 2, December 2017
muhakeme yeteneğini daha iyi ölçebilmek ve daha önce belirlenen yanılgılardan farklı
alternatif kavramaların olup olmadığını tespit edebilmek amacıyla açık uçlu bir yapıda
düzenlenebilmektedir (Mann ve Treagust, 1998; Voska ve Heikkinen, 2000; Akt. Karataş,
Köse ve Coştu, 2003).
Biyoloji öğretmen adaylarının evrim teorisinin ne olduğuna dair kavram yanılgılarının
tespitinde test maddelerinin doğru-yanlış kısımları için frekans, yüzde dağılımları kullanılmış
olup cevap verme nedenlerinin yazıldığı kısım için nitel veri analiz tekniklerinden betimsel
analiz kullanılmıştır.
Bulgular: 14 sorudan 2 tanesinde biyoloji öğretmen adaylarının yaklaşık %80’i yanlış
cevap seçeneğini işaretlemişlerdir (5. ve 9. sorular). 14 sorudan 3 tanesinde ise yaklaşık %
70’i yanlış cevap seçeneğini işaretlemişlerdir (3., 7. ve 8. sorular). 14 sorudan 1 tanesinde ise
yaklaşık % 50’si yanlış cevap seçeneğini işaretlemişlerdir (1. soru). Yani 6 soruya biyoloji
öğretmen adaylarının yarısından fazlası yanlış cevap vermişlerdir. Kalan 8 soruya ise biyoloji
öğretmen adayları %50’nin altında yanlış cevap seçeneğini işaretlemişlerdir. 14 sorudan 1
soruya ise biyoloji öğretmen adaylarının yaklaşık %81’i doğru cevap vermişlerdir (10. soru).
Evrim teorisinin ne olduğuna dair kavram yanılgısı tespit testine verilen doğru-yanlış
cevapların gerekçeleri ise teker teker okunmuş ve kavram yanılgılı ifadeler
kategorileştirilmiştir.
Tartışma ve sonuç: Elde edilen sonuçlara göre kavram yanılgıları tespit testinde
biyoloji öğretmen adaylarının çok fazla yanlış cevap seçeneğini işaretledikleri ve cevap
gerekçelerinden ise birçok kavram yanılgılarına sahip oldukları gözlenmiştir.
Öğrencilerin büyük bir kısmının biyolojik evrimin dünyanın nasıl oluştuğunu açıklayan
bir teori olduğu, evrim teorisini tamamen şansa bağlı gerçekleştiği, basitten karmaşığa doğru
bir evrim olduğu, canlılarda meydana gelen değişimlerin çok eskiden beri olduğunu bu
sebepten bunların gözlemlenemeyeceği, evrim teorisini destekleyen delillerin var olmadığı,
türler arası geçiş fosillerinin bulunmadığını, evrim teorisinin deliller ile desteklenmediği veya
deliller ile çürütüldüğü, evrim teorisini kabul etmenin dinsizlik olduğu, bireylerin bazında
evrim geçirdiği, türlerin ortak bir ataya değil her türün kendi atasına sahip olduğu kavram
yanılgılarına sahip oldukları görülmüştür.
Temel evrim teorisi ve temel kavramlar ile ilgili literatürdeki çalışmalara bakıldığında
araştırma sonuçlarını destekleyen çalışmalar görülmektedir (Asghar, Wiles ve Alters, 2007;
BouJaoude ve diğerleri, 2011; Deniz, Donelly, ve Yılmaz, 2008; Fahrenwald, 1999; Graf ve
Soran, 2011; Kim ve Nehm, 2010; Pazza, Penteado ve Kavako, 2010; Smith, 2010; van Dijk
ve Reydon, 2010).
KESKİN, B. & ÖZAY KÖSE, E.
215
Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi
Necatibey Faculty of Education, Electronic Journal of Science and Mathematics Education
Evrimsel süreci açıklayan kavramlara yönelik kavram yanılgılarının olduğu dikkati
çekmektedir (Shtulman, 2006). Derslerde öğrencilere bilimsel dili kullanmaları için daha fazla
olanak sağlanması durumunda, öğrencilerin bu kavramların bilimsel içeriklerine
yoğunlaşacakları ve günlük kullanımın etkisinden kaynaklanan kavram yanılgılarının
azalacağı düşünülmektedir (Dagher, Brickhouse, Shipman ve Letts, 2004).
Bilimin doğasını detaylı ve kapsamlı bir şekilde anlamak, evrimi destekleyen gözlem ve
kanıtlar, evrim ile ilgili çalışmalarda kullanılan yöntemler, evrimin açıklayıcı ve tahmin edici
gücü evrim teorisinin bilimsel statüsünün anlaşılmasında daha etkili olacaktır (American
Association for the Advancement of Science [AAAS], 1993; NAS, 2008; NSTA, 2000).
Eğitimcilerin, kavram yanılgıları her ne kadar düzeltilmeye karşı çok dirençli olsa da, bu
kavram yanılgılarını doğru bilimsel bilgiye çevirecek yolu bulmaları gerekiyor.
Evrim öğretiminde alternatif metotlarda kullanılabilir. Örneğin evrim konulu tek bir
müze gezisinin, bilgisayar destekli simülasyon ile oluşturulan doğal seleksiyon konusu,
öğrencilerin öğrenmelerini olumlu yönde etkileyebilir. Bu tip yapısalcı alternatif öğretim
metotları günümüz klasik evrim öğretimine alternatif olabilirler (Weeks, 2013).
Wescott ve Cunningham (2005)’ın tavsiye ettiği üzere her öğretmenin elinin altında
öğrencilerin sahip olabilecekleri kavram yanılgılarını belirleyecek bir test olmalıdır. Uygun
testler kullanılarak belirlenen kavram yanılgıları öğrenciler ile paylaşılmalı ve onlara bu
kavram yanılgılarının yerine doğru bilimsel bilgileri koyma fırsatı verilmelidir ki
öğrencilerimizin evrimi anlama düzeyleri gelişebilsin.
Dobzhansky (1973)’in söylediği gibi “evrim teorisi biyoloji biliminin temelini oluşturur
ve evrimin açıklayıcı etkisi olmadan biyolojide hiç bir şey mantıksal çerçeveye oturtulamaz”
sözü düşünüldüğünde biyoloji öğretmen adaylarında görülen kavram yanılgıları daha da
önemsenmesi gereken bir hal almaktadır. Eğer öğretmen adaylarımız evrim teorisini yeterince
iyi anlamamış ise ileride öğretmen olduklarında evrim teorisini öğrencilerine etkili bir şekilde
anlatamayacakları açıktır. Hatta öğretmen adaylarımıza bu gibi araştırma sonuçlarını
göstererek onlara ilerde neler ile karşılaşabilecekleri hakkında bilgi sahibi yapmak onların
ilerde kendi öğrencileri içinde daha iyi öğrenme ortamları oluşturmalarını sağlayabilir.