Sağlamlıq hür şey deyil, lakin hər şey sağlamlıqsız heç nədir

 
84 
Rubnerin  tədqiqatları  onu  da  sübut  edib  ki,karbohid-
ratlar  ən  qənaətli  qida  növüdür.Zülalların,ələlxüsus,ət,yağ,süd, 
kulinariya  məmulatlarının  80  faizi  itkiyə  məruz  qalırlar,  orqa-
nizmə  lazım  olan  miqdarda  enerji  vermək  nöqteyi-nəzərindən 
çox səmərəsiz qida növü sayılırlar.Həm də zülalın həzm olun-
ması,mənimsənilməsi,çevrilməsi  və  orqanizimdən  kənar  edil-
məsi üçün külli miqdarda enerji itirməli oluruq. Bu da ayrı-ayrı 
orqanların sıradan tez çxmasına səbəb olur:. 
 Diqqət!Orqanizmə  daxil  olan  hər  artıq  qram  zülal, 
zəhərə  çevrilib,  qanı  zəhərləyir,  qatılaşdırır,  qaraldır,  qan 
dövranını  pisləşdirir.Bunu  dönə-dönə  sinaqdan  çıxarmı- 
şam, hər dəfə də dəhşətli ağrılar dərhal baş qaldırıb, halım 
pisləşib, təcili tədbir görmək məcburiyyətində qalmışam. 
Tədqiqatların  daha  bir  maraqlı  nəticəsi  barədə.Yaşlı 
adamların  qidadan  aldığı  bütün  enerjinin  yalnız  4  faizi  yeni 
hüceyrələrin  yaradılması  üçün  istifadə  olunur,qalan  96  faizi 
enerji istehlakına sərf olunur.Bu,bir daha sübut edir ki, “canlı” 
qida-ən  gözəl  qidadır,onu  ətlə  əvəz  etməyə,yaxud  tamamla-
mağa  heç  bir  ehtiyac  yoxdur.Əksinə,sağlam  adamı,nə  qədərki 
xəstələnməyib,ət yeməkdən çəkindirmək böyük savabdır. Xəs-
tə  adama  isə,əsasən,bitki  qidası(çiy  şəkildə)  və  tərkibində  az 
miqdarda zülal olan qida vermək məsləhətdir.Belə bir məsələyə 
diqqət  yetirmək  lazımdır  ki,ana  südündə  çox  cüzi  miqdarda 
zülal vardır.Bu normanı Ana Təbiətin özü təsbit edib. 
Bəli,Ana  Təbiət  hər  şeyi  dəqiq  ölçüb-biçib  ki,biz 
həmişə  sağlam  və  gümrah  yaşayaq,uzun  ömür  sürək,xoşbəxt 
olaq.Biz  isə  onun  əbədi  və  dəyişməz    qanunlarını  müntəzəm 
pozuruq.Qəribə olsa da,guya, bunu sağlamlıq naminə edirik. 
Yaşlı  adamlar  soruşa  bilər:mənə    nə qədər  zülal lazım-
dır?Dünyanın  bir  çox  alimləri  hesab  edirlər  ki,  ümumiyyətlə, 
hər kq çəkiyə 1 qram zülal bəs edər.İnkişaf edən orqanizmə və 
xəstələrə bir qədər artıq lazımdır.Bu məsələ hələlik mübahisəli 
qalıb.  Mən  isə  öz  üzərimdə  və  xəstələrin  üzərində  apardığım 
sınaqlardan  belə  qənaətə  gəlmişəm  ki,ahıl  və  ya  xəstə  adam 

---

 
85 
zülaldan  çox  cüzi  miqdarda  istifadə  etməlidir.Ümumdünya 
Sağlamlıq  Təşkilatı  da  çox  yüksək  norma  təyin  edib:65  kq 
çəkisi olan kişi üçün 37-62 q zülal, 55 kq çəkili qadın üçün 29-
48  q  zülal.  Təbii  yeməkləri  təbliğ  edənlər  isə  hər  iki  halda 
göstərilən  aşağı  həddi  (yəni:  37-29  q)  normal  sayırlar.Bəzi 
tədqiqatçılar  belə  hesab  edirlər  ki,zehni  işlə  məşğul  olan 
adamlara 25-20,hətta, 15 q zülal kifayyət edər. Bu qədər zülalı 
almaq üçün 100 q badam,qoz,yaxud fındıq ləpəsi yemək lazım 
gələr.Bunlarla yanaşı, banan, əncir,xurma (karalyok) və bir çox 
başqa  meyvələr  karbohidratlarla  zəngindir.Günəbaxan  tumu 
özündə çox gözəl qida zülalı ilə təbii yağın,vitaminlərin,bir çox 
mikroelementlərin  və  karbohidratların  qarışığını  cəmləyib. 
Amma  onu  çiy  şəkildə  qəbul  etmək  lazımdır.Günəbaxan 
tumunu üyüdüb oradan yağı çıxartsanız, tərkibində 88 faiz çox 
qiymətli zülal qalar. 
Yada salaq ki,heyvanların yediyi otlarda kifayyət qədər 
zülal  vardır.Fikir  verin:quruda  yaşayan  heyvanların  ən  irisi,ən 
güclüsü və ən zəhmətkeşi olan fil nə ət yeyir,nə yağ yeyir,nə də 
şokalad,onun qidası çiy bitkidir.Bu ağıllı heyvan 60-70 il azar-
bezarsız  yaşayır,zəhmətkeşdir,ağıllıdır.Başqa  bir  məqam:bizə 
ət,süd,yumurta  verən  heyvanlar  da  zülalı  otdan,yarpaqdan  və 
dəndən  alır-zəngin  Bitki  Səltənətindən.Bir  neçə  yüz  il  ömür 
sürən  qarğanın  əsas  qidası  bitki,ən  sevimli  “xörəyi”  isə  - 
qozdur. Bu barədə düşünməyinə dəyər.Yarpaqlar və yaşıl kütlə 
insan  orqanizmini  zülalla  təmin  etmək  üçün  çox  perspektivli 
qida  sayılır.  Kim  bilir,bəlkə  də  elə  gün  gələcək  ki,insan  ev 
heyvanlarını  yedizdirib,onlardan  zülal  almaq  üçün  bu  qədər 
vəsait,enerji  və  vaxt  sərf  etmək,dənizləri,okeanları  ələk-vələk 
edib  balıq  ovlamaq  əvəzinə,elə  zülalı  birbaşa  Təbiətin  zəngin 
“süfrəsindən”-otlardan,yarpaqlardan,şüluldan alacaq.Əlbəttə,bu 
sabahın  işidir.Bu  gün  isə  bol-bol  meyvə,tərəvəz,göy-göyərti, 
şülul(hamısı da çiy) yemək vacibdir.İnsanın çörəksiz, makaro-
nsuz,ətsiz,yağsız,şokoladsız,mürəbbəsiz  daha  yaxşı  yaşaya 

---

 
86 
biləcəyi  fikrinə,azar-bezardan  həmişəlik  yaxa  qurtaracağı 
fikirinə  tədricən alışın. 
 
ƏT  HAQQINDA  NƏYİ  BİLMİRİK? 
 
Hamıya elə gəlir ki,ət insana güc verir,orqanizmi möh-
kəmləndirir.Əslində isə bu güclənmə araq içən sərxoşun “güc-
lənməsinə”,  “cəsarətlənməsinə”  bənzəyir.Qıraqdan  baxan  ayıq 
adamlar  sərxoşun  necə  “gücləndiyinə”  gülür,onu  ələ  salır. 
Çünki  hamı  bilir:alkoqol  adama  güc  vermir,sadəcə,orqanizmi 
qıcıqlandırıb  oyadır.Bu  təsir-toksik  təsirdir.İnsan  toksik  təsiri 
yanlış  olaraq  bədənə  güc  axması  kimi  qəbul  edir.Həqiqət 
budur.Eyni fikiri ət haqqında da söyləmək olar.Bu gün belə bir 
yanlış  təsəvvür  var  ki,ət  yemədən  güc  toplamaq,iş  qabliyətini 
saxlamaq,hətta,yaşamaq belə mümkün deyil. 
Mən  özüm  ucqar  dağ  kəndində  dünyaya  gəlmişəm. 
Cütlə yer şumlayan,qızmar Günəş altında zəmi biçən,dərz bag-
layan,  xırman  döyən,ot  çalan  kişilərin,dovşanı  qova-qova 
yorub  tutan  cavanlarımızın,kürəyində  odun  şələsi  daşıyan 
oğlanlarımızın ət-yağla,sən deyən, arası yoxudu.Uşaq vaxtı və 
yeniyetmə  çağında  ət  yediyim  günləri  barmaqla  saya  bilərəm. 
Əti,əsasən,bayramlarda,toylarda,yaslarda,bir də evə qonaq gəl-
əndə görərdik.Belə hadisələr isə çox olmur.Odur ki,ət dilimizə 
təsadüfdən-təsadüfə dəyərdi.Həm də ət yemək simvolik xarak-
ter  daşıyırdı.Yediyimiz  mer-meyvə,  göy-göyərti,şülul  olardı. 
Bu barədə 1990- cı ildə işıq üzü görmüş “Arandan gələn adam” 
adlı  povestimdə  həvəslə  söz  açmışam.Bu  əsəri  yazanda  Nişi 
təlimindən  tam  bixəbər  idim.Sadəcə  olanları-həyat  həqiqətlə- 
rini  qələmə  almışdım.Bu  gün  yenidən  həmin  mətləbin  üstünə 
qayıtmağı,o vaxt yalnız boş mədəmizi doldurmaq naminə qəbul 
etdiyimiz  çox  dəyərli  qidaların    adını  çəkmək  istəyirəm.Yaz 
gələndə(əlbəttə,göy  guruldayandan  sonra:nənələrimiz  deyirdi-
lər  ki,göy  guruldamamış  pencər  yeməyin,zəhərlənərsiniz.Bu 
hikməti hələ aça bilməmişəm) özümüzü salırdıq zəmi yerlərinə, 

---