87
səpələnirdik düzlərə,doluşurduq dərələrə,güneyləri və qüzeyləri
əldən salırdıq,yemlik,quşəppəyi,qazayağı,quzuqulağı,göy lalə,
gicitkan,keşniş,qırxbuğum,nə bilim daha nələr yeyirdik. Hamı-
sını da yumamış,üstünə qaynar su tökməmiş,uşaqlıq illərinin
təbiri ilə desək,“ötürürdük içəri”.Mikrob haqqında heç bir
anlayışımız yox idi.Hər şeyi bilən müdrik babalarımız və nən-
əlrimiz bizə bu barədə,nədənsə,bir söz demirdilər.Görünür,
dünyagörmüş bu aqillər çöldə bitən pencəri yuyub yeməyə
ehtiyac duymurdular.Pencərdən “tarçığımızı götürəndən” ,yğni,
doyandan sonra keçirdik şülullara,meyvələrə.Bizi haçan
axtarsayıdılar,ya tut ağacının,ya da gilasın, “gilənarın” (albalı)
başında tapardılar.Cırcıramalar cırıldayanda vururduq meşə-
lərə,yal-yamaca.Yabanı meyvələr,böyürtkən,çiyələk,cır alma,
cır armud,alça,qora,cəviz,fındıq,zoğal,qaragilə,əzgil,yemişən
biz tərəflərdə bol olur.Olan olub,“keçənə-güzəşıt” deyiblər,
boynuma alıram:hərdən də bostanlara “hücum” edirdik.Böyük-
lər buna oğurluq deyirdilər.Biz isə buna “igidlik”, “kişilik”
kimi baxırdıq.Tağdan dərdiyimiz sütül xiyarı,alyanaq pomi-
doru,zolaqlı qarpızı,xoş ətiri bir köçlükdən adami məst eliyən
qovunu(indi belsi yoxdu!),bəmbəyaz,yupyumuşaq sulu kələmi
bostandan bir azca aralanan kimi,xəlvət bir yerdə həzmi–
rabedən keçirirdik.Yay vaxtı qışı da yaddan çıxartmırdıq,qış
tədarükünü yayın istisində görürdük:qax kəsirdik,meyvə quru-
durduq,faydalı otlardan yığıb damların milindən asırdıq.
“Hökumət çayı”nın tamını bilməzdik.Çayı yarpızdan, qantəpər-
dən,qaymaq çiçəkdən,kəklik otundan,zirədən,itburnundan, hey-
va yarpağından,daha nə bilim nələrdən dəmlərdik.Paltonun,
papağın,çəkmənin nə olduğunu bilməzdik.Çarıqlarımıza yeddi
qat yamaq vururduq.Bəzi uşaqlar,hətta,kiçik çillədə də dərsə
bir köynəkdə,ayaqyalın gələrdi.Ağır,ağır zamana idi-dünyada
qanlı müharibə gedirdi,ölkədə heç nə tapılmırdı.Amma çox
qəribə idi, ayaqlarımız dizəcən suya-palçığa batsa da, şaxta
üzümüzü qılınc kimi kəssə də,külək yeddi qatımızdan keçsə də,
azar-bezarın nə olduğunu bilmirdik.Nənələr bunu öz dərra-
88
kələri çərçivəsində izah edirdilər,deyirdilər,Allahın tifillərə
rəhmi gəlir.Əlbəttə,Allah saxlayırdı bizi.Amma təkcə rəhmi ilə
deyil,həm də səxavəti ilə saxlayırdı:məhəbbətlə bizə göndər-
diyi mer-meyvə,göy-göyərti vitaminlərlə,üzvi duzlarla və digər
elementlərlə çox zəngin imiş,onlar bədənimizdə güclü immun
sistemi yaradırmışlar.Mən yalnız indi,Nişi Sistemi ilə tanış
olduqdan sonra dəqiq başa düşmüşəm ki,biz o vaxt nə üçün
xəstələnmirdik:göy-göyərti,mer-meyvə şəkilində qəbul etdi-
yimiz vitaminlər,təmiz hava və təmiz su,Günəşlə kifayət qədər
təmasda olmağımız-bədənimizdə Təbiət tərəfindən qoyulmuş
şəfaverici qüvvələri gücləndirir,işlədir və basılmaz Müdafiə
Xətti yaradırdı.Yalnız indi,Nişi Təlimini oxuyandan sonra başa
düşdüm ki, necə olub mənim zahirən çox cılız görünən cismim
təkcə müharibə dövrünün əzablarına deyil,həm də sonralar,
bolluq və gümrahlıq dövründə yaxamdan bərk-bərk tutan və
uzun illər yaxamı buraxmaq istəməyən 8 dəhşətli xəstəliyin
hücumuna tab gətirə bilib.
İndi mənə çox şirin görünən xatirələri çözələyərkən bir
şeyi açıq-aydın dərk edirəm:mən və yaşıdlarım təkcə əti deyil,
çörəyi də az yemişik,şirniyyat üzünə həsrət qalmışıq.O vaxt
qarın dolusu çörək yemək “səadəti” tək-tək adamlara nəsib
olurdu.Sən demə,bu “şərin” içində bir gözəgörünməz xeyr
gizlənibmiş.Bu reallığı nəzərdən qaçırmayın,əziz analar.
Həzin və kövrək xatiratdan sonra yenidən ətin üstünə
qayıdaq,baxaq görək,ət mədədə necə həzm olur və nəyə çevri-
lir? Əgər düyü bir saata,çiy yumurta,vələmir yarması 1 saat 20
dəqiqəyə,təzə süd 2 saata həzm olursa,ət 3-5-6(yağlılıq dərəcə-
sindən asılı olaraq) saata həzm olunur.Məhz bu hal-ətin mədə-
də uzun müddət həzm olmadan qalması halı insanda “toxluq”
və “gümrahlıq” ovqatı yaradır.Çünki adam ət yeyəndən sonra
mədə-bağırsaq xeyli vaxt dolu qalır.Amma bizi yaşadan hücey-
rələr məhz belə vaxtlarda qidadan korluq çəkir:xeyli vaxt
lazımdır ki,mədəyə düşmüş yağlı kabab həzm olunsun,yoğun
89
bağırsağa tökülsün və qana sorulsun.Həm də bişmiş,yaxud
qurudulmuş ətdə zülaldan başqa heç nə qalmır.
İndi isə gəlin mədəyə düşmüş ətin sonrakı taleyi ilə
maraqlanaq.Mədəyə düşən kotlet,küftə-bozbaş və kababın
həzm olunması üçün böyük miqdarda mədə şirəsi tələb olunur.
Nəzərə alsaq ki, hamımız illər boyu mədəmizi korlamışıq və
zavallı mədə daha öz funksiyasını lazımi səviyyədə yerinə
yetirə bilmir,üstəlik,biz əti kifayət qədər çeynəmirik,o zaman
düşdüyümüz vəziyyəti təsəvvür etmək çətin deyil.Bizlərdən hər
birimiz “mədəm partlayır”,“mədəm daşa dönüb”,“mədəm məni
öldürür” deyə şikayət edən adamların məzlum sifətini çox
görmüşük.Onlar heç ağıllarına da gətirmirlər ki,həyat mənbəyi
olan “baş laboratoriya”nı biz özümüz,özü də ətin,yağın,
çörəyin,tortun,peraşkinin, şokaladın və sairənin köməyi ilə bu
hala salmışıq.Bir də kəskin temperatur dəyişikliyi(isti xörəyin
üstündən buz kimi suyu,arağı içmək) öz dağıdıcılıq işini görüb.
Ətin zərəri təkcə mədəyə əzab verməklə,onu tədricən
sıradan çıxarmaqla bitmir.Ət yeyəndə-qanın tərkibinə küllü
miqdarda sidik turşusu(purin maddəsi),nuklein turşusu daxil
olur, acıxmış hüceyrələr daraşıb onları yeyir və məhv olur.
Dəhşətli xəstəliklər belə yaranır.Biz də bütün həyatımız boyu
onlara qarşı dava-dərmanın köməyi ilə mübarizə aparır və
cismimzi təkrarən zəhərləyirik.Dağıdıcı proses təkrarlanır, xəs-
təliklər ilbəil artır,güclənir və insan ömürü sürətlə gödəlir.
Müdafiə gücü, müqavimət gücü zəyif olan uşaqlar məhz
“dadlı” ət xörəklərinin böyük “xidməti” sayəsində xəstələnir-
lər.Odur ki,uşaq 7-8 yaşa çatana qədər ona ət,ət suyu (bulyon),
yumurta vermək düzgün deyil.Bu yaşda uşağın orqanizmi
toksinlərə qarşı hələ yaxşı mübarizə aparmaq iktidarında deyil.
Bilmək lazımdır ki,ətin tərkibində külli miqdarda müxt-
lif ekstraktiv maddələr mövcuddur,onlar əsəb sisteminə çox pis
təsir göstərir.Həmin maddələrdən yaranan duzlar isə damar
sistemini qıcıqlandırır.Heç təsadüfi deyil ki,çox ət yeyən adam-
lar arasında nevrasteniya, cinsi pozğunluq,damarların yenidən
Dostları ilə paylaş: |