Sağlamlıq hür şey deyil, lakin hər şey sağlamlıqsız heç nədir

 
99 
istifadə  olunur.Boranı  əsasən,ürək,böyrək,piylənmə,hipertoni- 
ya,qəbzlik  xəstəliklərinə qarşı səmərəli vasitədir. 
Qarpız:Tərkibində  S,  PP,  B
1
,  B
2
  vitaminləri,karotin, 
pektin,kalium,karbohidrat  zəngindir.Böyrək,ürək-damar(o  cüm 
-lədən,hipertoniya)  xəstəlikləri  vaxtı  istifadə  olunur,orqaniz-
mdən zəhərli maddələri çıxaran gözəl vasitədir. 
Yemiş:Tərkibində  13  faiz  şəkər,bolluca  S,PP  vitamin-
ləri,karotin,dəmir  var.Qəbzlik,ateroskleroz,babasil,ürək-damar 
və  qan  xəstəliklərinin  müalicəsində  istifadə  olunur.Xatırla-
dırıq:yemişi  bütün  hallarda  ayrıca  qida  kimi  qəbul  etmək 
lazımdır. O, bir saatdan tez həzmə getmir. 
 
 QİDALANMAĞIN  20  ŞƏRTİ 
 
Sağlam  qidalanmaq  qaydalarının  ən  ümdə  tələbi-papi-
rosu  və  spirtli  içkiləri  rasiondan  çıxartmaqdır.Yalnız  bundan 
sonra  digər  qaydalar  haqqında  danışmağına  dəyər.Onlar 
aşağıdakılardır. 
1.Hər gün 2-3 litr çiy su içməyə vərdiş edin.Diqqət! Bir 
ay yarım  müddətində hər  yarım saatdan bir 30 q çiy su  içmək 
gözəl müalicə metodu sayılır . 
2.Heç  vaxt  canınız  ağrıyarkən,zehni  və  fiziki  halsızlıq 
şəraitində,yorğun  və  hirsli  halda,təlatüm  içində  və  qızdırma 
yüksək  olanda  qida  qəbul  etməyin.Bundansa  qidadan  imtina 
etmək  faydalıdır.Xatırladırıq:  şüursuz    saydığımız  heyvanlar 
halsız olanda,xəstələnəndə qidadan imtina edirlər. 
3.Yalnız aclıq hiss edəndə yeyin.Yeməyə 10-15 dəqiqə 
qalmış  200  q  çiy  suyu  ilıq  şəkildə  qurtum-qurtum  için.Bunu 
həyat normasına çevirin.. 
   
4.Yemək  vaxtı  və  yeməkdən  dərhal  sonra  su  içməyin. 
Çünki  su  10-15  dəqiqədən  sonra  mədəni  tərk  edir,özü  ilə 
bərabər  mədə  şirəsini  də  yuyub  aparır.Bu  da  həzmolmanı 
pozur.Suyu  və  şirəni  tüpürcəklə  islatmaq  üçün  onları  qurtum-
qurtum,  ağızda  saxlaya-saxlaya  için.Suyu  meyvələrdən  30 

---

 
100 
dəqiqə,nişastalı qidalardan 2 saat,zülallı qidalardan 4 saat sonra 
içmək faydalıdır. 
  
5.Soyuq  maye  içmək  və  soyuq  xörək  yemək  mədədə 
enzimlərin(həzmedici  şirələrin)  fəaliyyətini  dondurur.Mədə 
normal  hərarətə  çatana  qədər  enzim  ifraz  etmir  və  nəticədə 
mədə  divarı  zədələnir.Dondurma  yemək-mədənin  zərif  toxu-
ması üzərinə buz parçası qoymaq kimi bir şeydir. 
  
6.Çox isti çay içmək və çox isti xörək yemək də enzim-
lərin ifrazını dayandırır  və mədənin zədələnməsinə səbəb olur. 
7.Purin  maddələri  və  kofe,çay,şokolad,kakao,ekstraktiv 
ət  bulyonları,hisə  verilmiş  ətlər  toksik  təsirə  malikdir,mədədə 
yüksək dərəcədə sidik turşusu  yaradırlar.Rafinadlaşdırılmış şə-
kərdən  imtina  edin.Pulunuzu  bala,qurudulmuş  meyvələrə,şirin 
meyvələrə verin. 
8.Əsasən,çiy və təbii qidaları(meyvə,tərəvəz,şülul, tum-
lar,qoz,fındıq, püstə,badam və s.) yeyin. 
   
9.Xörəkləri  qarışdırmayın.Bir  neçə  növ  xörəyin  eyni 
vaxtda  qəbul  edilməsi-həzmolmanı  çətinləşdirir  və  qidaların 
çürüməsinə gətirib çıxarır.Müxtəlif qidaları eyni vaxtda yemək 
həm  orqanizmə  ziyandır,həm  də  cibə.Çünki  mədə  hər  qida 
növü  üçün  ayrıca  şirə  ayırır.Qidalar  qarışanda-bir  qida  növü  
həzm olunursa,digər növlər həzm olunmur,çürüyür,o biri qida-
ları da çürüdür.Yaxşı olar ki,səhər turş meyvə,günorta-nişasta, 
axşam zülal yeyəsiniz. 
10.Səhər yeməyini şirəli meyvələrdən başlayın. 2-3 qoz, 
yaxud 5-6 fındıq(badam) əlavə etmək də yerinə düşər.Meyvəni 
çiy,qabıqlı  və  tumları  ilə  bərabər  yemək  faydalıdır.Qış  vaxtı, 
çiy  meyvə  yoxdursa,  quru  meyvələrdən  gen-bol  istifadə  edə 
bilərsiniz.Bir  daha  yadınıza  salıram:konservləşdirilmiş,duza 
qoyulmuş  və  bişirilmiş  meyvələrin,tərəvəzin  cana  heç  bir 
faydası yoxdur,əksinə,həm cana,həm də cibə böyük ziyanı var. 
11.Gün  ərzində  ən  azı  bir  qab  tərəvəz  salatı  yemək 
lazımdır.Gündə 3 dəfə qida qəbul edirsinizsə,2 dəfə salat yeyin. 
Salatı 4-5 növ çiy tərəvəzdən hazırlayın.Onların hamısı fayda-

---

 
101 
lıdır,ən  çox  faydalısı  isə  kök,kələm,kahı,ispanax,kərəviz, 
şüyüd,xiyar,turp  və  yarpağı,göy  soğan,pomidor,çuğundur  və 
yarpağı,cəfəri,sarımsaqdır.Soğanın  çox  olması  zərərlidir.Göy 
soğana üstünlük versəniz daha çox fayda alarsınız. 
12.Təbii zülalların,yağlarin,vitaminlərin və mineral mad 
-dələrin  ən  etibarlı  daşıyıcısı  olan  qoz-fındıqdan,tumlardan 
müntəzəm istifadə edən şəxsin ətə-yağa ehtiyacı qalmır. 
13.Yağlardan mümkün qədər az istifadə edin.Yadda sax 
-layın:yağların  hamısı(kərə  yağı,bitki  yağı,qaymaq)  həzmol-
manı  yubadır,mədədə  və  bağırsaqda  çürümə  törədir.Evdar 
qadınların nəzərinə:xörəyə yağı yalnız xörək tam hazır olan-
da  çiy  şəkildə  əlavə  edin.Xörək  bişirərkən  qazana  1-2  qida 
növü tökün, onları mümkün qədər az qaynadın. 
14.Bişmiş  xörəkdən  imtina  edə  bilmirsinizsə,xörəklə 
bərabər  salat  yemək,təzə  şirələr,itburnu,xurma,moruq  və  qara 
qarağat  yarpaqlarından  dəmlənmiş  çay  içmək  məsləhətdir. 
Yadda saxlayın: çiy qida bişmiş xörəkdən 3 dəfə çox olmalıdır. 
15.Bütün  yeməkləri  mümkün  qədər  çox  çeynəmək  və 
ağız  şirəsi  ilə  yaxşı-yaxşı  islatmaq  lazımdır.Onda  qida  yaxşı 
həzm olunur,bu halda  orqanizm həzmolma prosesinə az enerji 
sərf edir.Bu da qəbul olunan qidanın həcmini və çəkisini 1,5-2 
dəfə azaltmağa və az qidadan daha çox fayda götürməyə imkan 
verir. Nəzərə alın:tüpürcək faydalı elementlərlə çox zəngindir. 
Nişi  kimi,P.Breqq  də  səhər  yeməyini  ixtisara  salmağı, 
gün ərzində 2 dəfə qidalanmağı məsləhət görürdü.Nişi yazır ki, 
səhər çağı  qida qəbul  etmək vaxtı deyil, axşam yediyin qidanı 
həzm etmək vaxtıdır.Bu elə vaxtdır ki, bədən özünü təmizləyir. 
Yoğun  bağırsaq  axşam  qəbul  olunmuş  qidanı  həzm  etməyə 
təzəcə  girişdiyi  bir  vaxtda,oraya  yenidən  qida  göndərmək 
axmaqlıq və israfçılıqdır.Axmaq və israfçı olmayın!.. 
16.Orqanizmə  vaxtaşırı  istirahət  verin(buna  “sanitar 
saatı”,  “sanitar  gün”  deyirlər).Çünki  bağırsağın  divarlarında 
gün ərzində 3 kq-dan 25 kq-dək şlak (zir-zibil) toplanır. 

---