Şahbaz muradov, ÇİNGİz baxiş
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA ETNO-DEMOQRAFİK PROSESLƏR
- Azərbaycan Respublikası əhalisinin sayının dinami- kası və ona təsir edən amillər........................................8 2.
| ~ 1 ~ ŞAHBAZ MURADOV, ÇİNGİZ BAXIŞ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA ETNO-DEMOQRAFİK PROSESLƏR: tarixi dəyişikliklər və reallıqlar BAKI - 2013 ~ 2 ~ Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İqtisadiyyat İnstitutunun Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur. Redaktoru: i.e.n. A.Q.GÖZƏLOVA Rəyçilər: t.e.d. A.H.BALAYEV i.e.n. R.C.ƏFƏNDİYEV Muradov Ş.M., Baxış Ç.Ə. Azərbaycan Respublikasında etno-demoqrafik proseslər: tarixi dəyişikliklər və reallıqlar. Bakı, 2013, 135 səh. Kitabda XIX yüzillikdən başlamış indiyə qədərki bir dövrdə Azərbaycan Respublikası ərazisində əhalinin milli tərkibinin for- malaşması prosesi araşdırılmışdır. Bu prosesin etnik və demoqrafik xüsusiyyətlərinin, baş vermə səbəblərinin dolğun şəkildə üzə çıxarı- lması və dəyərləndirilməsi məqsədilə Azərbaycanda baş verən taleyüklü tarixi-siyasi hadisələrin və sosial-iqtisadi dəyişikliklərin təsirlərinin öyrənilməsinə geniş yer verilmişdir. Əsərdə indiyə qədər Azərbaycanda keçirilən bütün əhali sayımlarının və bir sıra başqa mənbələrin etno-statistik məlumatlarından geniş istifadə edilmişdir. Kitab təkcə mütəxəssislər üçün deyil (demoqraflar, politoloqlar, iqtisadçılar, etnoqraflar, sosioloqlar, tarixçilər), həm də geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. ~ 3 ~ MÜNDƏRİCAT: Giriş.......................................................................................4 1. Azərbaycan Respublikası əhalisinin sayının dinami- kası və ona təsir edən amillər........................................8 2. Əhalinin etnik tərkibinin formalaşması: xüsusiyyətlə- ri, dəyişməsi meylləri və reallıqlar.............................47 ~ 4 ~ Giriş Dünyanın demoqrafik problemlərinin araşdırılması get- gedə daha böyük önəm kəsb etməkdədir. Belə ki, iqtisadi, ekoloji və xüsusilə də siyasi sahədə baş verən bir sıra qlobal problemlərin yaranmasında demoqrafik faktorun böyük rolu olduğu üzə çıxır. Təkcə onu demək kifayətdir ki, qüdrətli iqtisadiyyatı ilə fərqlənən və buna görə də siyasi nüfuzuna görə dünyanın aparıcı dövlətlərinə çevrilən ölkələrin belə bir səviyyəyə yüksəlməsində demoqrafik faktor başlıca rol oynamışdır. Daha doğrusu, əhalisinin sayına görə dünyanın iri dövlətləri öz iqtisadi və hərbi potensiallarını artırmaq baxımından kiçik dövlətlərlə müqa- yisədə olduqca böyük imkanlara malik olmuşlar. Bunun bariz örnəyi, əhalisinin sayına görə dünyanın iki ən nəhəng dövləti olan Çin və Hindistandır: hazırda ümummilli daxili məhsulun həcminə görə Cin ikinci, Hindistan isə onuncu ölkə olmuşdur 1 . Halbuki bu nəhənglər adam başına düşən milli gəlirin səviyyəsinə görə dünyanın əksər ölkələrindən geri qalırlar. Digər tərəfdən ölkələrin sosial-iqtisadi durumu və inkişaf perspektivləri demoqrafik proseslərin gedişatın- dan və xarakterindən asılı olaraq böyük dəyişikliklərə uğraya bilər. Hazırda məlum olduğu kimi bəzi ölkələr əhalinin təbii azalması problemi ilə üz-üzə qaldığı halda, 1 http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal) ~ 5 ~ Afrika ölkələrinin əksəriyyəti əhalinin yüksək təbii artımı üzündən səfalətə uğramaqdadırlar. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, son yüzilliklərdə baş verən lokal münaqişələrin, hətta dünya müharibələrinə gətirib çıxaran siyasi qarşıdurmaların yaranmasında da demoqrafik faktorun olduqca böyük rolu olmuşdur. Tarixi faktlar göstərir ki, iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş dövlətlər arasında məhz, böyük demoqrafik potensiala malik olan dövlətlər və ya millətlər başqa ölkələrə qarşı iddialı və aqressiv olmuş, hətta dünya ağalığına cəhd etmişlər (İkinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində dünya əhalisinin hər 25 nəfərindən biri alman idi). Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, milli dirçəliş və azadlıq əsri kimi qəbul edilmiş 20-ci yüzillikdə və hal-hazırki dövrdə gedən demoqrafik proses- lərin etnik aspektlərinin öyrənilməsi daha böyük önəm daşıyır. Daha doğrusu, hal-hazırda etno-demoqrafik proses- lərin öyrənilməsi olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, dünyada baş verən lokal münaqişələrin böyük əksəriy- yətinin təməlində məhz, etnik faktorun olduğu görünür. Əsasən etnodemoqrafik proseslərin intensivliyi və xarak- terindən asılı olaraq etnik münaqişələrin, o cümlədən etnik separatizmin vüsət almasına əlverişli şərait yaranır. Məsə- lən, hər hansı bir bölgədə etnodemoqrafik durumun bu və ya digər millətin xeyrinə dəyişməsi mövcud sosial-siyasi durumun etnik təməllərini sarsıdaraq millətlərarası müna- sibətlərin pozulmasına və sonda milli düşmənçiliyə yol aça Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|