139
Tədqiqatların
nəticələri
nəzarət
xidmətlərinin
çirkləndiricilərin
Cədvəl 5.3
Fon monitorinqinin məqsədləri üçün biosfer
qoruqlarının seçilmə meyarları
Vacib meyarlar
İstənilən meyarlar
1
2
1. Ölçüsü. Qoruğun sahəsi 2000 ha-dan
az deyil. Belə sahə lokal təsirləri
minimuma endirməyə və qoruğun
“nüvəsi”-ni
təsirlərdən
qorumağa
imkan verir.
1.
Mənimsənilməmiş
ətraf
sahələr. Bufer zonalarının
mövcudluğunu
təmin
etməlidirlər. Bu meyar qismən
qoruğun ölçüsü ilə şərtləndirilir,
ona görə də o, vaciblərə deyil,
istənilənlərə aid edilib.
2. Əlverişliyi. Sahə anlaq nöqteyi-
nəzərdən əlverişli olmalıdır, lakin ona
daxil məhdud olmalıdır, məsələn,
çoxlu sayda avtomobillərin daxil
olması.
2.
Keçmişdə
pozuntuların
olmaması. Ekosistemlərin təbii
xarakteri
təmin
olunmalıdır.
Beləki praktikada çoxlu sayda
belə qoruqların tapılması çətin
olduğundan,
meyar
kimi
pozuntuların
minimum
olmasıdır.
3. Mühafizə. Qoruq daimi olaraq
hüquqi
cəhətdən
mühafizə
olunmalıdır.
3. Daimi ştat (6 nəfərdən çox).
Ştat
böyüdükcə,
monitorinq
məqsədləri üçün aparılan işlərin
həcmi çoxalır.
4. Ştat. İşçilərin ştatı daimi olmalıdır.
Bu aşağıdakı xidmətlərin mövcudluq
imkanını artıracaq: mühafizə; elmi
tədqiqat; əraziyə xidmət edilməsi;
müşahidələrin
aparılması
zamanı
texniki işlər.
4. Cari elmi iş. Üç növ iş
nəzərdə tutulur:
1. Çirkləndirici maddələrin
monitorinqi.
2. Fundamental ekoloji tədqiqatlar.
3. Mühitə təsirin tədqiqi.
5 Bitki. Qoruqdakı bitkinin növü
təxmini olaraq yer kürəsinin əsas
biocoğrafi növlərinə uyğun olmalıdır.
5.
Verilənlərin
mövcudluğu.
Qoruq
üzrə
lazım
olan
verilənlər:
meteoroloji,
hidroloji,
geofiziki,
torpaq,
geohidroloji, bioloji.
140
tərkibinin analizi və konsentrasiyasını təyin
edən texniki vasitələrlə komplektləşdirilməsi üçün
əsas sayılır.
Müfəttiş xidmətləri ekoloji nəzarətin
müxtəlif metod və vasitələrini tətbiq edirlər. Onların
hamısı
informativlik,
dəqiqlik
və
həqiqilik
meyarlarına görə eynidirlər.
Cədvəl 5.4
Qurudakı fon stansiyalarında çirkləndirici
maddələrin miqdarının müşahidə proqramı
Mühit
Çirkləndirici maddələr və
göstəriciləri
Müşahidələrin tezliyi
Atmosfer
(yer
örtüyü səthindən 2
m yüksəklikdə)
Asılmış hissəciklər, atmosferin
aerozol tutqunluğu, karbon oksidi
(dəm qazı), karbon iki oksidi, azot
oksidləri, kükürd iki oksidi,
sulfatlar, 3-4-benz(a)piren, DDT
və digər üzvi xlor birləşmələri,
qurğuşun, civə, kadmium, arsen
Hər gün
Atmosfer
yağıntıları,
qar örtüyü
Qurğuşun, civə, kadmium, arsen,
3, 4-benz(a)piren, DDT və digər
üzvi xlor birləşmələri, pH, ÜMT
(ümumdünya
meteoroloji
təşkilatı) proqramı üzrə anion və
kationlar
Yağıntılar: ongünlük, ay
üzrə inteqral nümunələr
Quru düşmələr: ay üzrə
inteqral nümunə
Qar örtüyü: qar örtüyünün
enməsindən
əvvəl
onun
bütün dərinliyi üzrə inteqral
nümunə
Səthi, yeraltı sular,
dib çöküntüləri və
həll olmuş
hissəciklər
Qurğuşun, civə, metilcivə,
kadmium, arsen, 3, 4-
benz(a)piren, DDT və digər üzvi
xlor birləşmələri, biogen
elementlər
Su və həll olmuş
hissəciklər: xarakterik
hidroloji periodlarda (sel,
yayın ortasında, daşqınlar)
Dib çöküntüləri: ildə bir
dəfə
Torpaq
Qurğuşun, civə, kadmium, arsen,
3, 4-benz(a)piren, DDT və digər
üzvi xlor birləşmələri, biogen
elementlər
İldə bir dəfə
141
Bioloji obyektlər
Qurğuşun, civə, kadmium, arsen,
3, 4-benz(a)piren, DDT və digər
üzvi xlor birləşmələri, biogen
elementlər
Tezlik obyektin
biologiyasından asılıdır.
5.4. İnformasiyanın alınmasının və emalının texniki
vasitələri
Ekoloji monitorinq sistemində yerüstü
ölçmə şəbəkəsinin aparat vasitələrinin ümumi
strukturuna aşağıdakılar daxildir:
1. Monitorinq şəbəkəsinin aşağı səviyyəsi
üçün:
• hava və su üzrə stasionar məntəqələr;
• atmosferin, suyun, torpağın, qarın
vəziyyəti üzrə səyyar və stasionar laboratoriyalar;
• tullantı və atılmaların nəzarəti üzrə
səyyar stansiyalar;
• müfəttiş xidmətləri;
•
əhalidən
məlumatların
alınma
xidmətləri.
Stasionar və səyyar stansiyaların və
məntəqələrin sayı aparılmış tədqiqatlar nəticəsində,
konkret təbii-texniki geosistemin (və ya təbii-ərazi
kompleksinin)
mövcud
modelləri
üzərində
hesablamalar, həmçinin, ətraf mühitə müşahidələr
zamanı əldə edilmiş təcrübə əsasında müəyyən edilir.
2. Orta səviyyəli şəbəkə üçün:
• aşağı şəbəkələrdə alınan, bir-birindən
xüsusiyyətləri və həll edilən məsələlərin mürəkkəbliyi
ilə fərqlənən informasiyanın toplanması və emalı
mərkəzləri,.
Dostları ilə paylaş: |