Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
203
– Onun taleyindən xəbər tutmaq bizim üçün çətindir. Hz.Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytini öldürməsinə, Mədinəyə hörmətsizlik etməsinə və Kəbəni viran qoy
masına görə onun başına nələr gələcəyini biz bilmirik. İndi isə mən sizin de diyinizlə razı deyiləm, özünüzə istədiyiniz şəxsi xəlifə seçə bilərsiniz. 270
Hakimiyyəti 90 gündən artıq davam etməyən II Müaviyə istefa verdikdən qısa müddət sonra iyirmi yaşında olarkən vəfat etdi (və ya öldürüldü) və Şamda dəfn olundu. II Müaviyənin ölümündən sonra əməvilər arasında xilafət məsələsi canlan- dı. Əməvilərdən bəziləri onun qardaşı Xalidin xəlifə olmasını istəyərkən, bəzi- ləri də Abdullah ibn Zübeyri xəlifə kimi görmək istəyirdilər ki, bunların da ba- şında Zəhhaq ibn Qeys dayanırdı. Bütün bu qalmaqallara son qoymaq istəyən Əməvi ağsaqqalları Cabiyə adlı məntəqədə toplanıb Mərvan ibn Həkəmə beyət edərək onu rəsmi surətdə Əməvi xəlifəsi təyin etdilər. Bu arada Şamda Him- yərilər Mərvanın xilafətini dəstəkləyərkən Müzarilər də Abdullah ibn Zübeyri dəstəklədi. Nəticədə 684-cü ildə Zəhhaq ibn Qeysin başçılığı altında olan Ab- dull ah ibn Zübeyrin tərəfdarları ilə Ubeydullah ibn Ziyadın başçılığı altında olan Mərvanın tərəfdarları “Mərci-Raxit” adlı məntəqədə qarşılaşdı. Bu döyüş- də qalib gələn Mərvan Şama daxil olub ümumi beyətdən sonra Əməvi xəlifəsi elan edildi. 271
I Mərvan ibn Həkəm hicri 64-65 (miladi 684-685). Mərvan ibn Həkəm xəlifə olduqdan sonra qərara alındı ki, ondan sonra Xalid ibn Yezid Əməvi xəlifəsi olacaq. Mərvanın hakimiyyətə gəlməsilə əməvi xi lafətində Süfyaniyyə qolu sona çatmış və Mərvanilərin hakimiyyəti başlamış- dır. Qısa müddət ərzində bütün Suriyaya hakim olan Mərvan Şam və Fələstini özünə tabe edib, hazırladığı ordu ilə 684-cü ildə Misir və Şimali Afrikanı da ələ keçirərək oğlu Əbdüləzizi Misirə vali təyin etdi.
“Təvvabin” tövbə edənlər deməkdir. Təvvabinlər əvvəlcə İmam Hüseynə (ə) məktub yazıb onu Kufəyə dəvət etmiş, onun başçılığı altında məlun Yezidə qarşı vuruşacaqlarına söz verdikləri halda, İmam Hüseyni (ə) Kərbəla düzündə tənha qoymuş və İmam (ə) Yezidin ordusu tərəfindən vəhşicəsinə şəhid edilmişdir. Kərbəla faciəsindən sonra etdikləri əməllərindən peşman olan Təvvabinlər İmam Hüseynin
mını almayınca qılıncı qınına qoymayacaqlar. Təvvabin dəstəsinə Süleyman ibn Su rad, Abdullah ibn Val Təmimi, Rifaə ibn Şəddad Bəcəli, Abdullah ibn Səd Əzdi və Abdullah ibn Nəcbə Fəzari başçılıq edirdi. 270
Tarixi- Məsudi, III cild, səh-82; Tarixi-Yəqubi, II cild, səh-254; İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən- Nihayə, VIII cild, səh-237-238. 271
Tarixi- Məsudi, III cild, səh-93-96; Tarixi-Yəqubi, II cild, səh-255-256.
204
Kufədə “Ya ləsaratil-Hüseyn” şüarı altında qiyam edən Təvvabinlər Kərbə- la hadisəsinə qoşulanlardan ələ keçirdiklərini öldürdükdən sonra Şama doğru hərəkət etdilər. Bundan xəbər tutan xəlifə Mərvan ibn Həkəm üsyançıların üzə- ri nə Ubeydullah ibn Ziyadın başçılığı ilə otuz min nəfərlik ordu göndərdi. İki ordu 685- ci ildə (hicri 65) “Aynul-vərd” adlı məntəqədə qarşılaşdı. Baş verən dö yüşdə Təvvabin ordusu məğlub edildi və başçıları Süleyman ibn Surad öldü- rül dü. Sağ qalanlar isə Əbdülməlikin dövründə baş vermiş Muxtar əs-Səqəfinin qi yamına qoşuldu. 272
Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi Mərvan ibn Həkəm hakimiyyətə gələrkən on- dan sonra Xalid ibn Yezid vəliəhd təyin edilmişdi. Lakin hakimiyyəti tam ələ alan Mərvan Xalid ibn Yezidi vəliəhdlikdən kənarlaşdırıb onun yerinə özündən son
ra oğlu Əbdülməliki, ondan sonra isə digər oğlu Əbdüləzizi vəliəhd təyin etdi. Mərvanın bu işindən əsəbləşən Xalidin anası 685-ci ildə (hicri 65) kəniz- ləri ilə birləşərək Mərvanı boğaraq öldürdü. 273
Əbdülməlik ibn Mərvan hicri 65-86 (miladi 685-705) 685-
ci ildə Mərvan ibn Həkəmin ölümündən sonra onun vəsiyyətinə əsasən oğlu Əbdülməlik əməvi xəlifəsi təyin edildi. O hakimiyyətə gəlməzdən qabaq Mədinə şəhərinin fəqihlərindən hesab olunurdu. 274
O, zahidlik, ibadət və din- dar lıqla məşhur olmuşdu. Vaxtının çoxunu məsciddə keçirdiyi üçün ona “məs- ci din göyərçini” ləqəbi verilmişdi. 275
Mərvan öldükdən sonra hakimiyyətə gələrkən Quran oxuyurdu. Bu xəbəri eşit- cək Quranı bağlayıb dedi: “Daha mənimlə sənin aranda ayrılıq düşdü. Artıq mənim səninlə işim yoxdur.” 276
İslam tarixində Əbdülməlik əhdini danan və xəyanət edən, camaatı xəlifənin hüzurunda söz deməkdən məhrum edən və əmr be-
mərufun qarşısını alan ilk şəxs olmuşdur. 277
Əbdülməlik ibn Mərvan əməvi taxtına çıxdığı zaman İslam dünyasını üç xəlifə idarə edirdi: İraqı Muxtar əs-Səqəfi, Hicazı Abdullah ibn Zübeyr, Misir və Suriyanı isə Əbdülməlik ibn Mərvan. Muxtar əs-Səqəfinin qiyamı 685-687 (hicri 65-67) Muxtar ikinci xəlifə Ömər ibn Xəttabın xilafəti dövründə 634-cü ildə baş ve rən Körpü döyüşündə öldürülən Əbu Ubeyd əs-Səqəfinin oğludur. Kərbəla fa ciəsindən qabaq o, Ubeydullah ibn Ziyad tərəfindən zindana salınmışdı. İmam Hüseyn (ə) şəhid olduqdan sonra Muxtar zindandan xilas olmaq üçün ba cısı Səfiyyənin əri Abdullah ibn Ömərin yanına adam göndərdi. Abdullah 272 Tarixi-
Təbəri, III cild, səh-390; Tarixi ibn Əsir, IV cild, səh-136-154. 273
Tarixi- Məsudi, III cild, səh-97-98; Tarixi-Yəqubi, II cild, səh-257. 274 İbn Təqtəqa, əl-Fəxri, səh-122. 275 Təcaribus-sələf, səh-76. 276 Siyuti, Tarixul- Xüləfa, IV cild, səh-100. 277
Siyuti, Tarixul- Xüləfa, səh-218; Tarixi ibn Əsir, IV cild, səh-252.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|