227
Zeydin şəhadətindən sonra oğlu Yəhya Xorasana qaçıb 743-cü ildə qiyam
et
sə də, Xorasan valisi Nəsr ibn Səyyar tərəfindən şəhid edilmiş və kəsik başı
xəlifə Hişamın hüzuruna göndərilmişdir. Başsız bədən isə Cuzcanda asılmış və
Əbu Müslim Xorasani buraya gələnə qədər aslı vəziyyətdə qalmışdır.
349
Əhli-beytin (ə) qatı düşməni olan xəlifə Hişamın ən böyük günahı isə be-
şinci İmam Muhəmməd Baqiri
(ə) şəhid etməsilə bağlıdır. Hişam hicrətin 114-
cü ili zilhiccə ayının 7-də miladi 732-ci il İmam Baqirə (ə) zəhər verdirərək
onu şəhid etdirmişdir. Müqəddəs məzarı Mədinədə Bəqi qəbiristanlığındadır.
Hişamın xilafətinin sonlarında vergilərin çox olmasından narazı olan əhali
aya
ğa qalxaraq türklərlə birləşdilər. Hişam bu hərəkatı yatırmaq üçün Nəsr ibn
Səyyarı oraya göndərdi. İğtişaşları yatıran Nəsr Mərvdə məskunlaşdı. Lakin
Əbu Müslimin qiyamından sonra Nişapura getmişdir. Əbu Müslimin göndərdi-
yi sərkərdə Qəhtəbə ibn Şəbib Tai ilə Nəsr ibn Səyyar arasında baş verən dö-
yüşdən sonra Savədə gələn Nəsr 749-cu ildə vəfat etmişdir.
Hicrətin 124-cü ili (miladi 742) Xorasandan Məkkəyə doğru həkət edən bir
qrup Abbasi təbliğatçıları Kufədən keçərkən vali Yusif ibn Ömər tərəfindən
həbsə atılmış məhbuslarla görüşərək onları beyətə dəvət etdilər. Abbasilərin
dəvətini qəbul edən məhkumlar onlara beyət etdilər. Onlara beyət edən məh-
kum
lardan biri də Əbu Müslim Xorasani idi. O, İsa ibn Muqbil əl-Əcli adlı bir
məhkuma hizmət edirdi. Onun qüvvətli və şücaətli olduğunu bəyənən təbliğat-
çılardan olan Bəkir ibn Mahan Əbu Müslimi İsa ibn Muqbildən 400 dirhəmə
sa
tın alaraq Məkkəyə doğru hərəkət etdilər. Abbasilərə bütün vücudu ilə bağlı
olan Əbu Müslim onların hakimiyyətə gəlməsi üçün əlindən gələni əsirgəmə-
mişdi. Onun həyata keçirdiyi zülm və haqqsızlıqlar barədə gələcək fəsillərdə
ge
niş məlumat verəcəyik.
Eyn
i ildə vəfat edən Abbasi imamı Məhəmməd ibn Əli ibn Abdullah ibn
Abbas yerinə oğlu Əbul-Abbas Səffahı buraxmışdır.
Onuncu Əməvi xəlifəsi Hişam ibn Əbdülməlik hicrətin 125-ci ili rəbiül-
axir (miladi 743) ayının 6-da özünün tikdirdiyi Rüsafə şəhərində vəfat etmiş və
ora
da basdırılmışdır.
350
Hz.
İmam Məhəmməd Baqir (ə)
Adı Muhəmməd, atası İmam Səccad (ə), anası isə İmam Həsənin (ə) qızı
Üm
mü Abdullah künyəsi ilə tanınan Fatimədir. Buna görə də İmam Baqir (ə)
həm ata, həm də ana tərəfdən Hz.Əliyə və Hz.Fatiməyə yetişən ilk imamdır.
Kün
yəsi Əbu Cəfərdir.
İmam Baqir (ə) hicrətin 57-ci ilində səfər ayının üçündə (və ya rəcəbin biri)
miladi tarixi ilə 674-cü ildə əməvi xəlifəsi Müaviyə ibn Əbu Süfyanın xilafəti
dövründə Mədinədə anadan olmuşdur. İmam Səccad (ə) vəfat edəndə ilahi elmin
349
Tarixi-
Təbəri, IV cild, səh-232-234; Tarixi-Yəqubi, II cild, səh-332.
350
Tarixi-
Məsudi, III cild, səh-216-217; Tarixi ibn Əsir, V cild, səh-261-263.
228
sirlərini, Hz.Peyğəmbərin
(s) və digər peyğəmbərlərin mirasını İmam Baqirə
(ə)
təslim etmişdir. İmam Baqirin (ə) imam və məsum olmasına Hz.Peyğəmbərin (s)
Ca
bir ibn Abdullah Ənsariyə söylədiyi hədis kifayət edər. Hədis belədir:
Hz.P
eyğəmbər (s) buyurdu: “Ey Cabir, sən mənim nəslimdən olan elə bir şəxsi
gö
rəcəksən ki, onun adı mənim adıma, özü də mənə oxşayacaq. O, elm qapılarını
ca
maatın üzünə açacaq. Mənim salamımı ona çatdırarsan.”
351
Bundan əlavə hələ
pey
ğəmbər zamanında Hz.Cəbrailin Hz.Peyğəmbərə gətirdiyi səhifələrdə və
Hz.Fa
timənin Cabirə göstərdiyi yaşıl lövhədə o Həzrətin adının İmam Səccad-
dan
(ə) sonra yazılması sübut edir ki, İmam Baqir
(ə) atasından
sonra onun yerin-
də zəmanə imamıdır. İmam Baqirin (ə) həyatında baş verən maraqlı hadisələrdən
bi
ri əməvi xəlifəsi Hişam ibn Əbdülməlikin sarayında baş verən ox atma yarışı,
dig
əri isə xristian yepiskopu ilə etdiyi münazirədir.
İmam Baqir (ə) öz imaməti dövründə İlahi maarifi nəşr edib meydana çı-
xarma
ğa başladı. İmam
(ə) elmi çətinlikləri həll etməklə sonradan oğlu İmam
Sadiqin
(ə) imaməti dövründə təşkil edilən böyük İslam məktəbinin yaranma-
sına şərait yaratdı. İmam Baqir (ə) elm, fəzilət və əzəmətdə bütün Bəni-Ha-
şimi böyüklərini üstələmişdi. İmamdan (ə) İslami hökmlər, təfsir, İslam tarixi
və başqa elmlər haqqında çoxlu hədis və rəvayətlər yadigar qalmışdır. O döv-
rün bö
yük elmi şəxsiyyətləri və Peyğəmbər səhabələrindən sağ qalanlar İmam
Baqirin
(ə) elmindən istifadə edirdilər.
Cabir ibn Yezid, Sicistani, İbn Müba-
rək, Zühri Uzai, Əbu Hənifə, Malik ibn Ənəs, Şafei kimi fəqihlər İmam Baqi-
rin
(ə) elmi əsərlərindən bəhrələnmişlər. Sünni məzhəbinin ən mötəbər müəl-
liflərindən hesab edilən Təbəri, Bəlazuri, Xətib Bağdadi, eləcə də mötəbər
qaynaqlardan olan “Mü
vəttəil-Malik”, “Sünəni-Əbu Davud”, “Müsnədi Əbu
Hənifə”, “Təfsiri-Zəməxşəri” və s. bu kimi kitablar İmam Baqirin (ə) mənalı
sözləri ilə doludur.
İmam Baqirin (ə) elmi sədası İslam məmləkətinin hər yerinə yayıldığı üçün
ona “Baqirul-
ulum” yəni elm qapılarını açan ləqəbi verilmişdir. İmam Baqir (ə)
məktəbinin yetirmələri bunlardır: Məhəmməd ibn Müslim, Zürarə ibn Əyun,
Əbu Bəsir, Büreyd ibn Müaviyə Əcli, Cabir ibn Yezid, Həmran ibn Əyan, Hişam
ibn Sa
lim və s. Bunları nəzərə alan İmam Sadiq
(ə) belə buyurmuşdur: “Bizim
məktəbi və atamın hədislərini dörd nəfər dirçəltdi. O dörd nəfər Zürarə ibn
Əyun, Əbu Bəsir, Məhəmməd ibn Müslim və Büreyd ibn Müaviyə Əcli olmuş-
dur. Əgər bunlar olmasaydı, bir nəfər din təlimatı və Peyğəmbər məktəbindən is-
ti
fadə edə bilməzdi. Bu neçə nəfər dinin gözətçiləri olmuşdur. Onlar dövrümüzdə
ya
şayan şiələrimiz arasında bizim məktəblə tanış olan ilk şəxslər olmuş, Qiya-
mətdə də hamıdan qabaq bizə qovuşanlar məhz onlar olacaqlar.
352
İmamın (ə)
şagirdləri elmi mübarizə meydanında qeyri-şiə fəqihlərindən üstün idilər. Mə-
həmməd ibn Müslim şiə məzhəbinin böyük şəxsiyyətlərindən, yüksək dərəcəli
351
Biharul-ənvar, 46-cı cild, səh-226.
352
İxtiyari-mərifətir-rical, səh-136-137.