Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
307
İshaq ibn İbrahim Həmədan xürrəmilərinin üzərinə göndərildi. Hicrətin 218-ci ili (miladi 833) Həmədan yaxınlığında baş verən döyüşdə qalib gələn xilafət or dusu Həmədanı ələ keçirməklə yanaşı altmış min xürrəmini qılıncdan keçir- di. Bu döyüşdə xürrəmilər ilk dəfə olaraq məğlub oldular. Bu uğursuz döyüşdən sonra Xürrəmilərin bir çoxu ərəblər üzərində qələbə- nin mümkün olmadığını anlayıb Bizansa gedərək orada xristianlığı qəbul etdilər. Həmədan döyüşündəki qələbədən sonra xəlifənin əmri ilə Əbu Səid Mə- həmməd ibn Yusif adlı sərkərdə xürrəmilərə tabe olan əraziyə göndərildi ki, Zəncanla Ərdəbil arasında yerləşən və Babək tərəfindən dağıdılmış qalaları bərpa etsin. Eyni zamanda yollara nəzarəti ələ keçirməkdə Əbu Səidə tapşırıl- mışdı. Müaviyənin başçılığı altında olan Xürrəmilər Əbu Səidin əlində olan qa- la ya hücum edərək xeyli əsir ələ keçirdi. Üsyançıları təqib edən Əbu Səid on- ları məğlub edərək xeyli əsir ələ keçirdi. Əbu Səid həlak olanların kəsik başlarını və əsirləri xəlifə Mutəsimin hüzuruna göndərdi. Hicrətin 220-ci ili (miladi 835) xəlifə Mutəsim tərəfindən sərkərdə Afşin Ci bal əyalətinin valisi təyin edilməklə bərabər Babəkə qarşı vuruşan qüvvələrin baş komandanı da təyin edildi. Dərhal hərəkətə keçən Afşin öz ordusunu Bəzz qa lasna yaxın olan Bərzənddə yerləşdirdi. Afşinin başçılığı altında olan ordu- nun mərkəz tərəfindən daimi və vaxtlı-vaxtında hərtərəfli təminatını təmin et- mək məqsədilə xilafətin mərkəzindən, xüsusilə, Ərdəbildən Bərzəndə qədər olan bərbad yollar yenidən nizamlanaraq hərbi məntəqələr və eləcə də, bərpa olun
muş yollar hərbi məqsəd üçün möhkəmləndirildi. Olduqca güclü hərbi təcrübəyə malik olan Afşinin ən mühüm tədbirlərin- dən biri də Xürrəmilərə qarşı əks-kəşfiyyatı gücləndirib cəsusluq məlumatları topla
maq və eyni zamanda, üsyançılar arasında təfriqə salmaq, daha doğrusu, onla
rın ən yaxşı sərkərdələrini aradan götürmək idi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Xürrəmilər bütün bunları görərək öz növ- bələrində fəaliyyətsiz deyildilər. Bu yerlərə və yollara çox yaxşı bələd olan üs- yan
çılar tez-tez düşmənə qarşı hücuma keçir, onlara mərkəzdən göndərilən ər- zağı, hərbi sursatları və döyüşçülər üçün göndərilən pul kisələrini ələ keçirirdi- lər. Bəzən də imkan düşdükcə bir-bir, iki-iki kəşfiyyatda olan ərəb əsgərlərini ələ keçirib öldürürdülər. Hətta lazım gəldikdə düşmən haqqında lazımi məlumat toplamaq məqsə- dilə əsir düşmüş kəşfiyyatçıların özlərindən istifadə edərək düşmənə mümkün qədər ağır zərbələr endirirdilər. Lakin bütün bu səylərə baxmayaraq, üsyançıların sıraları seyrəlməkdə idi. Be lə ki, arabir, çox da ciddi olmayan döyüşlər uzandıqca ərəblərə müntəzəm ola raq mərkəzdən göndərilən yardımın hesabına onların üsyançılar üzərində qələbələri, daha doğrusu, hərtərəfli üstünlükləri tez-tez hiss olunan dərəcədə mü şahidə olunurdu. Xəlifə Mutəsimin bu dəfə Xürrəmilərə, xüsusilə Babəkə q arşı Afşinin əliylə yaratdığı bu ciddi və olduqca təhlükəli hərbi yürüşünün gün bəgün üsyançılar üzərindəki üstünlüyünü görən yerli feodallar, o cümlədən, 308
Ba bəkin sabiq tərəfdarları və müttəfiqləri olan Səhl ibn Sumbat, İbn Bəis, Əbu Mu sa və onlarca başqaları tədricən üsyançılardan uzaqlaşaraq, bununla da Ba- bəkə birbaşa açıqdan-açığa xəyanət etmiş oldular. Babək və onun başçılıq etdiyi Xürrəmilər ərəblərə qarşı axırıncı və həlledi- ci döyüşlərdə Məhəmməd ibn Bəisin göstərdiyi maddi və hərbi yardımdan baş- qa, demək olar ki, arxadan heç bir kömək almadılar. O da ki, imkanı daxilində Xür rəmilərə ərzaqla, pulla, silahla köməklik göstərməklə bərabər, eyni zaman- da, döyüş zamanı olduqca strateji əhəmiyyətə malik Təbriz və Şahi qalalarını da onların ixtiyarına vermişdi. Əslində isə Xürrəmilərə İbn Bəis tərəfindən gös- tərilən bu məlum köməklər heç də təsadüfi deyildi. Ərəblərlə Xürrəmilər arasında gedən bu qanlı və həlledici döyüşdə olduqca hərbi əhəmiyyətə malik olan Bəzz qalasının müdafiəçilərinə Babəkin etibarlı və cəsur sərkərdəsi Adin başçılıq edirdi. Bütün günü aramsız davam edən bu aram sız döyüşdə düşmən əsgərlərin dəfələrlə az olmasına baxmayaraq, Xürrə- mi lər misilsiz rəşadət göstərirdilər. Onların qeyri-adi mətanəti və igidliyi ərəb- ləri heyrətə gətirirdi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Bəzz qalası döyüşü orta əsr müharibələri ta rixində ən çox insan qırğınına səbəb olan döyüşlər sırasına daxil olmuşdur. Hicrətin 221-ci ili (miladi 836) xürrəmilərlə xilafətin məhşur sərkərdəsi Bu ğa əl-Kəbirin rəhbərlik etdiyi ordu arasında döyüş baş verdi. Türk əsilli Bu- ğa əl-Kəbir paytaxt Samirədən göndərilən ərzaq və pul karvanın başında Bər- zəndə gəlmişdi. Sərkərdə Afşinin göstərişinə əsasən o, başçılıq etdiyi ordu ilə Həştadsər məntəqəsində düşərgə saldı. Təyin olunmuş gün bir tərəfdən Afşin, di gər tərəfdən Buğa əl-Kəbir hücum edərək, xürrəmilərin mərkəzi olan Bəzz qa lasını almalı idilər. Afşindən xəbərsiz hərəkət edən Buğa əl-Kəbir irəliləyərək, Həştadsər dağı- nın başında qərargah qurdu. Eyni zamanda Afşin də xürrəmilərin bir dəstəsini da ğıdıb Həştadsərə yaxınlaşdı. Lakin qışın sərt keçməsindən istifadə edən Ba- bək, Afşinin düşərgəsinə hücum edərək xeyli ərəb əsgərini qılıncdan keçirdi. Qəfil hücum qarşısında aciz qalan Afşin geri çəkilməyə məcbur oldu. Afşinin g eri çəkildiyini öyrənən Buğa əl-Kəbir tələsik geri dönmək əmrini verdi. Bir ne çə hissəyə parçalanmış qoşun dərələrin birində xürrəmilərlə qarşılaşdı. Mila- di tarixilə 836-cı ildə baş verən II Həştadsər döyüşündə qalib gələn Xürrəmilər xeyl
i miqdarda xilafət əsgərini qılıncdan keçirdilər. Bu döyüşdə Afşinin qar- daşı Fəzl ibn Kavus da yaralandı. Buğa əl-Kəbir ordunun qalıqlarını çətinliklə toplayıb, müharibə meydanından çıxara bildi. Növbəti ilin əvvəllərində Afşinin qoşunu ilə xürrəmilər arasında daha bir dö yüş baş verdi. Xürrəmilərə məhşur sərkərdə Adin başçılıq edirdi. Bu döyüş- də məğlub olan Adin xeyli itki ilə geri dönməyə məcbur oldu. Həmin il (837) xəlifə Mutəsim döyüş bölgəsinə “Xəyyat” (dərzi) ləqəbli Cəfər ibn Dinarın başçılığı ilə yeni hərbi qüvvələr göndərdi. Bunun ardınca isə
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|