Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
309
xəlifə Mutəsim saray aşpazı əslən Türk olan İytaxı da otuz milyon dirhəm pulla Af şinin yanına göndərdi. İytax pulları təhvil verib geri dönsə də, Cəfər Xəyyat Af şinin xidmətində qaldı. Xilafətin paytaxtı Samirədən köməkçi qüvvələrin gəlməsindən xəbər tutan Ba bək, diqqəti özündən yayındırmaq məqsədilə Bizansı xilafət üzərinə hücuma təhrik etmək istədi. Bizansla Abbasilər arasında müharibənin başlanması Babə- kə sərf edirdi. Çünki bu zaman xilafət ordusunun bir hissəsi Bizansla mühari- bəyə göndəriləcək və bu da xürrəmilərin xeyrinə olacaqdı. Bu məqsədlə Babək, Bi zans imperatoru Feofilə belə bir məktub yazdı: “Gör xəlifənin vəziyyəti nə yer dədir ki, dərzisi ilə aşpazını da mənimlə müharibəyə göndərib. Artıq onun ya nında heç kim qalmayıb və xilafətin sərhədləri bomboşdur.” Bundan istifadə edən Bizans imperatoru Feofil hicrətin 222-ci ili (miladi 837) böyük bir ordu ilə xilafət torpaqlarına hücum edərək bir neçə şəhəri talan etdi. 476
baş verənlərə əhəmiyyət verməyən otuz minlik xilafət or- dusu, hicrətin 222-ci ili (miladi 837) Afşinin və Buğa əl-Kəbirin başçılığı ilə hü cuma keçərək Bəzz qalasına daxil oldular. Bir neçə saat davam edən küçə dö yüşlərində minlərlə xürrəmi həlak oldu. Bu qarışıqlıqdan istifadə edən Ba- bək, ən yaxın ailə üzvləri ilə birlikdə Bəzzdən çıxıb, ətraf məntəqələrdə giz- ləndi.
477
Bir müddət gizlənən Babək qardaşı Abdullahla birlikdə köhnə müttəfiqi olan erməni əsilli Səhl ibn Sumbatın yanına gəlir. Səhlin dəvətini qəbul edən Ba bək belə qərara gəlir ki, düşmənləri şübhələndirməmək üçün özü bu ilin qış möv sümünü Səhlin yanında keçirsin, qardaşı Abdullah isə keçmiş müttəfiqləri olan, Beyləqan hakimi Yəsai Əbu Musanın mülkündə qonaq olsun. Bu məq- sədlə Abdullah Beyləqan hakiminin yanına getdi. Afşinin Babək üçün təyin etdiyi məbləği əldə etmək istəyən Səhl ibn Sum- bat, gizlicə qasid göndərək, Babəkin onun yanında olduğunu Afşinə xəbər ver- di. Qısa müddət sonra Afşinin göndərdiyi adamlar Babəki ələ keçirərək onun dü şərgəsinə, Bərzəndə gətirdilər. Bundan xəbər tutan Beyləqan hakimi də eyni yolla Babəkin qardaşı Abdullahı Afşinə təhvil verdi. Miladi tarixilə 837-ci ilin sent
yabrında Afşin iki qiymətli əsirlə birlikdə xilafətin paytaxtı Samirəyə yola düşdü.
Dörd ay son ra hicrətin 223-cü ili (miladi 838) Afşin iki qiymətli əsirlə bir- lik də Samirəyə xəlifə Mutəsimin hüzuruna gəldi. Həmin ilin mart ayında xəli- fənin əmri ilə Babəki saray meydanında edam edərək, başını Xorasana göndər- di lər. Başsız bədəni isə Samirədə çarmığa çəkdilər. 478
476 Tarixi- Təbəri, V cild, səh-210-212, 216-219; Natiq Rəhimov, İslam Tarixi, II cild, səh-173- 174.
Tarixi- Təbəri, V cild, səh-220-230. 478 Tarixi-
Təbəri, V cild, səh-230-234; Tarixi-Məsudi, IV cild, səh-55-59; Tarixi-Yəqubi, II cild, səh-473-475; Tarixi ibn Əsir, VI cild, səh-328, 447-450; İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən- Nihayə, X cild, səh-283-285.
310
Babəkin ardınca qardaşı Abdullahı da xəlifənin əmri ilə edam üçün Bağda- da göndərdilər. Bağdad valisi İshaq ibn İbrahim Abdullahı eyni üsulla edam edib, cəsədini şəhər körpüsündən asdırdı. Məhz cəmiyyətin bugünki tələbi, hüquqi və mənəvi ehtiyacı da buna oxşar- dır. Bu mənada ki, qoy insanlar azad yaşasınlar. Axı, nədən ötrü bu zavallı in- san
lar kiminsə əmri, təzyiqi ilə oturub durmalıdırlar? Nədən ötrü kimdənsə ya- şamaq naminə minnətlə bir parça çörək pulu qazanmalıdırlar? Axı, insanlar da bu dünyada başqa canlı aləm kimi müstəqil ömür sürməyə qadirdirlər. İnsan kimliyindən asılı olmayaraq, azad doğulub, azad yaşamalıdır. Bax, bu dur insan varlığının əsas mahiyyəti! Xəlifə Mutəsim və Bizansla müharibələr Müsəlmanlarla Bizans arasında son döyüş hicrətin 218-ci ili (miladi 833) xəlifə Məmunun dövründə baş vermiş və xəlifənin ölümü ilə əlaqədar olaraq bu yürüş yarımçıq qalmışdır. Həmin ildən hicri 222-ci ilə (miladi 837) qədər bu iki dövlət arasında heç bir döyüş baş verməmişdir. Yalnız həmin ildə Babəkin yazdığı məktubdan sonra, Bizans imperatoru Feofil böyük bir ordu ilə Abbasi torpaqlarına hücum etdi. Fərat bölgəsindəki məntəqələri, Şimali Suriya və əl- Cəzirəni talan edən Bizans ordusu xeyli əsir ələ keçirdi. 479
ordu ilə Bizansa doğru hərəkət etdi. Abbasi ordusunda Əşnas, İytax, Cəfər ibn Di- nar Xəyyat, Uceyf ibn Ənbəsə və Afşin kimi sərkərdələr də iştirak edirdi. Bizans sərhəddini keçən xilafət ordusu, Tarsus yaxınlığında olan Selevkiyada düşərgə saldı. Xəlifənin göstərişinə əsasən Afşin Malatya yolundan şimala doğru hərəkət etməli və təyin olunmuş vaxtda Ankaraya çatmalı idi. Xəlifənin başçılıq etdiyi əsas qüvvələr isə Tarsusdan keçib, birbaşa Ankaraya doğru hərəkət edəcəkdi. Bu yolla Mutəsim əvvəlcə Ankaranı, sonra isə Amuriyyəni tutmaq istəyirdi. Müsəlmanların iki istiqamətdə hərəkət etdiyini öyrənən Bizans imperatoru Feo fil də ordunun bir hissəsini Amuriyyədə qoyub, özü isə Afşinlə döyüşmək üçün yola çıxır. Lakin 838-ci ildə baş verən döyüşdə Afşin tərəfindən məğlub edi lən imperator Feofil Konstantinopola qayıdır. Amuriyyədə olan Bizans or- du su da daxili ixtilaflar nəticəsində döyüşmədən geri qayıtdı. Bu arada Afşinin başçılığı altında olan xilafət ordusu heç bir müqavimətə rast gəlmədən Ankara- ya daxil oldular. Xəlifə Mutəsimin də Ankaraya gəlişi ilə bütün xilafət ordusu bir araya gəldi. Qısa hazırlıqdan sonra xilafət ordusu Bizansın əsas şəhərlərindən olan Amu riyyəni mühasirəyə aldı. On iki günlük mühasirədən sonra Amuriyyə mü- səlmanlar tərəfindən fəth edildi. 480
479
Tarixi- Məsudi, IV cild, səh-59-60; İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən-Nihayə, X cild, səh-285-290. 480 Tarixi-
Təbəri, V cild, səh-235-243; Tarixi ibn Əsir, VI cild, səh-479-488.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|