Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bizansla döyüşlər
345
Mutəmidin ikinci vəliəhdi “Müvəffəq” ləqəbli qardaşı Əbu Əhməd Təlhə ol du. Ona da İran, İraq və Ərəbistanın idarəçiliyi verildi. Vəliəhdlik barədə fərmana bu əlavə olundu ki, əgər Müvəffəz həddi-büluğa çat
madan əvvəl Mutəmid ölərsə, hakimiyyət müvəqqəti olaraq Müvəffəqə veri- ləcək. Lakin Müvəffəz yetkinlik yaşına çatdıqdan sonra xilafət ona qaytarı- lacaq.
Abbasi dövlətinin zəiflədiyi vaxt ortaya çıxan üsyanların ən böyüklərindən biri də Yəqub ibn Leysin qiyamıdır. Səffari dövlətinin qurucusu olan Yəqub ibn Leys hicrətin 257-ci ilində (miladi 870) Sicistanı Tahirilərin əlindən alaraq, bu dövlətin əsasını qoymuşdur. Sonra Əfqanıstana keçib, Bəlx, Herat və Puşən- gi özünə tabe edən Yəqub ibn Leys, Hindistan sərhədlərinə qədər irəlilədi. Bu ara da Tahirilərin zəifləməsindən istifadə edən Yəqub ibn Leys, Xorasan tor- paqlarına daxil olaraq Tahirilərin mərkəzi şəhəri olan Nişaburu mühasirəyə al- dı. Səffarilərlə mübarizə apara biməyəcəyini anlayan sonuncu Tahiri hökmdarı Məhəmməd ibn Tahir Yəqub ibn Leysə təslim oldu. Beləliklə, hicrətin 259-cu ilində (miladi 873) Xorasanı müqavimətsiz ələ keçirən Səffarilər, Tahirilərin 54 illik hakimiyyətinə son qoydu. Xorasanı ələ keçirən Yəqub ibn Leys xəlifə Mutəmiddən bu ərazilərin ha- kim liyini istədi. Lakin onunla razılaşmayan xəlifə, ondan Xorasan torpaqlarını tərk etməsini istədi. Xəlifənin məsləhətinə əhəmiyyət verməyən Yəqub ibn Leys Fars bölgəsini də ələ keçirdi. Bu əraziləri ələ keçirən Səffari hökmdarı Yəqub ibn Leys hicrətin 262-ci ilində (miladi 875) yenidən xəlifə Mutəmidin hü zuruna elçilər göndərib, ələ keçirdiyi torpaqların valiliyini təsdiq etməsini is- tədi. Onunla razılaşan xəlifə Mutəmid, Xorasan, Təbəristan, Cürcan, Rey və Fars bölgələrinin valiliyi ilə birlikdə Bağdad şəhərinin mühafizəsini də Yəqub ibn Leysə verdi. Lakin bununla da razılaşmayan Səffari hökmdarı Yəqub ibn Leys Samirəyə doğru hərəkət etdi. Bundan narahat olan xəlifə Mutəmid Bağdada gəlib, Əbu Təlhə Müvəffə- qin ordusu ilə birləşərək, Səffarilərin üzərinə hərəkət etdi. Hicrətin 262-ci ilinin rəcəb ayının doqquzunda (miladi 876, aprel) iki tərəf Bağdadla Vasit arasında qar
şılaşdı. Baş verən döyüşdə xilafət ordusu Səffariləri məğlub etdi və Yəqub ibn Leys döyüş meydanından qaçdı. Səffarilər tərəfindən əsir götürülən son Ta- hi ri hökmdarı Məhəmməd ibn Tahir də sərbəst buraxıldı. Bir müddət sonra Səffari hökmdarı Yəqub ibn Leysin ölümündən sonra onun yerini tutan qardaşı Əmr ibn Leys xəlifə Mutəmidlə sülh bağladı. Nəticə- də xəlifə Mutəmid Əmr ibn Leysin əlində olan torpaqların idarəsini ona verdi.
548
548 Tarixi- Təbəri, V cild, səh-480; Tarixi ibn Əsir, VII cild, səh-247; Haig, Səffarilər, İA, X cild, səh-59-60.
346
Bizansla döyüşlər Xəlifə Mutəmidin xilafəti dövründə bir tərəfdən Orta Anadoluda, digər tə- rəfdən də Malatya və Sumeysat-Nusaybin bölgələrində Bizanslılarla döyüşlər da vam edirdi. Bu döyüşlərdə əldə edilən qələbələr əsasən Tarsus valisi Yazma- nın adı ilə bağlıdır. Fəth ibn Xaqanın nökərlərindən olan Yazmanın, Tarsusa nə vaxt gəldiyi dəqiq bilinmir. Hicrətin 269-cu ilində (miladi 882) Tuluni məmur- la rı tərəfindən həbsə alınan Yazman, qısa müddət sonra xalqın istəyi ilə sərbəst edi lərək, Tarsusun valisi təyin edilmişdir. Miladi tarixilə 883-cü ildə (hicri 270) bizanslılar müsəlman torpaqlarına soxularaq, Tarsus yaxınlığında düşərgə qurdular. Lakin baş verən döyüşdə Yaz
man tərəfindən məğlub edilən Bizans ordusu, silah və azuqələrini düşərgə- də qoyub qaçdı. Elə həmin ilin rəcəb ayında (miladı 884) Yazmanın iştirakı ilə tərəflər arasında əsir mübadiləsi baş tutdu. Növbəti il hicrətin 272-ci ili (miladi 885) yenidən Bizans üzərinə yürüş edən Yazman xeyli qənimətlə geri döndü. Bu arada Bizans hakimiyyətində bə- zi dəyişikliklər baş verdi. Bu vaxta qədər imperator taxtında bir neçə sülalə bir- birini əvəz etmişdi: Feodosilər, Yustinianlar, İraklilər, İsavrilər, Amoreylər və Ma kedoniyalılar. Sonuncu sülalənin ilk hökmdarı I Vasiliy 886-cı ildə vəfat et- di və onun yerini “Müdrik” ləqəbli VI Lev (886-912) tutdu. Hicrətin 274-cü ilində (miladi 888) Yazmanın başçılığı altında Tarsusdan hərəkət edən müsəlmanlar Bizans sərhəddini keçərək, xeyli qənimət və əsirlə ge ri döndülər. Bir il sonra hicrətin 275-ci ilində (miladi 888-889) dəniz yolu ilə hərəkət edən Yazman, Bizans donanmasını məğlub edərək, dörd hərbi gəmini ələ keçirdi. Hicrətin 278-ci ilində (miladi 891) Yazman Bizansa qarşı son hərbi yürü- şünə çıxdı. Bizans qalalarından birini mühasirədə saxlayan müsəlmanlar Yaz- ma nın yaralanması ilə əlaqədar olaraq, mühasirəni yarımçıq saxlayıb geri dön- dü lər. Yolda dünyasını dəyişən Yazmanı, Tarsus qapılarında torpağa tapşır- dılar. Yazmanın vəfatından sonra müsəlmanlar uzun müddət Bizansa qarşı səfər etmədilər. 549
Mutəmid və Əhli-beyt Digər Abbasi xəlifələrindən fərqlənməyən xəlifə Mutəmid də, Əhli-beytə qar şı mənfi münasibətdə idi. Məhz onun əmri ilə hicrətin 260-cı ili rəbi-ül-əv- vəl ayının səkkizində (miladi 874) XI İmam Hz.Həsən Əsgəri (ə) xilafətin pay- taxtı Samirə şəhərində şəhid edildi. Müqəddəs məzarı Samirədə atası Hz.İmam Nəqinin (ə) qəbri yanındadır. Elə həmin vaxtlarda XII İmam Hz.Mehdi (əc) Allahın izni ilə gözlərdən qeyb oldu. Hz. Mehdinin (əc) 69 il davam edən kiçik qeybət dövrü bu ildə baş- 549 Ostraqorosky, Bizans Devləti Tarihi, tər. F. İşıltan, səh-220-222. Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|