Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Həmdanilərin Hələb qolu
433
(940-944) 943- cü ildə Mosula gedib Həmdanilərə sığındı. Buna cavab olaraq Tüzün Həmdanilərin üzərinə gedərək onları Mosulu tərk etmək məcburiyyətində qoy du. Nasiruddövlə xəlifəni daha əmin yer olaraq Mosuldan Riqqəyə göndərdi. Bu a rada Nasiruddövlə ilə Tüzünün arası düzəlincə xəlifə Müttəqi İxşidi əmiri Məhəmməd ibn Tuğcdan kömək istədi. Lakin bu kömək baş tutmadı. Bir neçə ay sonra xəlifə Müttəqi Billah Tüzünün dəvəti ilə Riqqədən Bağdada doğru hərəkət etdi, lakin yolda gözlərinə mil çəkilərək 944-cü ildə xəlifəliyinə son qoyuldu. Nasiruddövlə vəd verdiyi vergini ödəməyincə Tüzün ilə yeni xəlifə Müstəkfi Bil- lah (944- 946) onun üzərinə gedərək vergini verməyə məcbur etdilər. Muizzuddövlə ilə Nasiruddövlə arasındakı mübarizə 956-957-ci illərdə (hicri 345) yenidən canlandı. Həmdanilər Muizzuddövlənin Bağdadda olmamasından is tifadə edərək şəhəri zəbt etmək istədilər. Muizzuddövlə onlardan verdikləri zə- rər və ziyanı ödəmələrini istəməklə kifayətləndi. Lakin illik vergi mövzusunda Həmdanilərlə razılaşa bilmədiyindən Mosul və Nusaybini ələ keçirib Rahbə üzə- ri nə getdi. 964-cü ildə (hicri 353) Mosulu ələ keçirən Muizzuddövlə şəhərin rəh- bərliyini Nasiruddövlənin oğlu Əbu Tağlib Qəzənfərə verdi. Bu hadisələrdən sonra E
rdmüştdə olan Nasiruddövlə 969-cu ildə (hicri 358) öldü. Qəzənfər Diyarbəkri ələ keçirmək istəyən Bizanslıları məğlub edərək Do- mestikos Meliası əsir götürdü. Bunun üzərinə Büveyhi əmiri Bəxtiyarın təklifi ilə xəlifə Muti Lillah (946-974) “Uddətuddövlə” ləqəbini verdi. Qəzənfər ilə Bəxtiyar Bağdadı ələ keçirmək istəyən Büveyhi hökmdarı Adududdövləyə qarşı dö yüşə başladılar. Lakin məğlub olduqlarını görən Qəzənfər Bizansa sığınmaq məcburiyyətində qaldı. Bir müddət sonra geri dönsə də Rəmlə əmiri Mufərric ibn Dağfələ tərəfindən 979-cu ildə (hicri 369) öldürüldü. Onun ölümü ilə Həm- da nilərin əl-Cəzirə və Mosuldakı hakimiyyətlərinə son qoyuldu. Qəzənfərin qar- daşları Əbu Abdullah Hüseyn və Əbu Tahir İbrahim 990-cı ildə (hicri 380) Uqay
lilər tərəfindən aradan qaldırıldı. Digər qardaşı Zülqərneyn isə Fatimilərə (909-
1171) sığındı və 1010-cu ildə (hicri 401) Dəməşq valiliyinə təyin edildi.
Hələbdəki Həmdanilərin əmiri Seyfuddövlə idi. Nasiruddövlə Həsən qar- daşı Seyfuddövlə Əlini Nusaybinə vali təyin etmişdi. Nasiruddövlənin razılığı ilə 944-cü ildə (hicri 333) Hələb şəhərinə daxil olan Seyfuddövlə xəlifə Müs- təkfi Billah (944-946) və qardaşı Nasiruddövlə adına xütbə oxutdu. Növbəti il- də isə Dəməşqi ələ keçirdi. İhşidilərlə Həmdanilər arasındakı mübarizə Mə- həmmədin ölümündən sonra Kafurun dövründə də bir müddət davam etdi və sonda əldə edilən anlaşmaya görə bütün Şimali Suriya Həmdanilərin ixtiyarına verildi. Bu tarixdən etibarən Seyfuddövlə Bizansla davamlı münaqişəyə baş- ladı. 949-
cu ildə (hicri 337) böyük bir ordu ilə Bizans torpaqlarına daxil olan Sey
fuddövlə məğlubiyyətə uğradı və bizanslılar Həmdani ordusunun əlində olan döyüş sursatlarının hamısını götürdülər.
434
951- ci ildə (hicri 339) yenidən böyük bir ordu ilə Bizans torpaqlarına daxil olan Seyfuddövlə qalib gələrək xeyli əsir götürdü. Lakin geri qayıdarkən rum- lu lar onu məğlub edərək əsirləri geri aldılar. 954- cü ildə (hicri 342) edilən səfərdə isə Seyfuddövlə uğur qazandı. Növ- bəti il isə Zabatra və Malatya şəhərlərinə basqın edildi. Buralar əsasən İslam torpaqlarının strateji nöqtələri idi. Seyfuddövlə bu döyüşdə Damastukun oğlu Konstantini məğlub edərək adamlarının çoxunu öldürdü. Maraş yaxınlarında isə Damastukun özünü məğlub edərək kürəkənini və qızının oğlunu əsir aldı. Bundan cəsarətlənən Seyfuddövlə 957-ci ildə (hicri 345) yenidən Bizans torpaqlarına daxil olaraq böyük bir zəfər qazandı və Hələbə çoxlu qənimətlə qayıtdı. Buna cavab olaraq Bizanslılar böyük bir ordu ilə müsəlman şəhərlərinə daxil olara q xeyli insanı qılıncdan keçirdilər. Eyni zamanda dəniz yolu ilə Tartus şəhərinə hücum edərək mindən artıq adamı qılıncdan keçirdilər. 960- cı ildə (hicri 348) Rəha və Tartusa daxil olan bizanslılar xeyli insanı qətlə yetirərək mal-qaranı qarət etdilər. Buna cavab olaraq 961- ci ildə (hicri 349) Bizans torpaqlarına daxil olan Seyfuddövlə bir neçə qalanı fəth etdi. Lakin geri qayıdarkən bizanslılar onun yo lunu kəsərək əsgərlərinin çoxunu öldürdülər. Bu hadisədə 300 süvari ilə bir- likdə Seyfuddövlədən başqa kimsə xilas ola bilmədi. 963-
cü ildə (hicri 351) erməni hökmdarı Nikofor (Domestikos) Hələbə da- xil olaraq Seyfuddövlənin sarayını ələ keçirdi. Doqquz gün Hələbdə qalan Ni- ko forun ordusu bütün çirkin əməlləri həyata keçirdilər. Bu ilin hadisələrini şərh edən məşhur tarixçi İbn Kəsir yazır: “Bu ildə Bizanslılar Nikoforun əmrində iki yüz min döyüşçü ilə Hələbə daxil oldular. Seyfuddövlə yanında hazır olan döyüşçülərlə ona qarşı çıxsa da məğlub oldu. Seyfuddövlənin sarayını ələ keçirən Nikofor oradakı qadınlar, uşaqları və digərlərini əsir götürdü. Sonra Hələb qalasını mühasirəyə aldı. Şəhər xalqının göstərdiyi mübarizə nəticəsində çoxlu sayda rumlu əsgər öldürüldü. Lakin qəfil hücuma keçən Bizanslılar xeyli insanı qılıncdan keçirməklə bərabər on minlərlə insanı da əsir götürdülər. 638
rindən birini Bizanslıların üzərinə göndərdi. Böyük bir ordu ilə Bizans torpaq- larına daxil olan sərkərdə çox keçmədən Seyfuddövləyə qarşı baş qaldırıb, Hər- r an şəhərində müqavimətə başlayaraq Azərbaycana getdi. Buranı Əbul-Vərd adlı bir bədəvinin köməyi ilə ələ keçirdi. Lakin qısa müddət sonra Seyfuddövlə onun üzərinə gedərək onu ortadan qaldırdı. Bu hadisədən qısa müddət sonra 968-ci ildə (hicri 356) Seyfuddövlə öldü, yerinə oğlu Səduddövlə Əbul Məail keçdi. 969-cu ildə dayısı ilə ədavətə düşən Əbul Məail onu öldürdü. Amma atasının azad etdiyi kölələrdən Karaveyh onu məğlub edərək Hələbi ələ keçirdi. Lakin yenidən hücuma keçən Əbul Məail 638 İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən-Nihayə, Çağrı yayınlar, XI cild, səh-410, 413. Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|