Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Malazgird döyüşü hicri 463-cü il (miladi 1071)
- Alp Arslanın Şərq səfəri
494
ge ri qaytarmaq idi. Misir vəziri Nasirud-Dövlə Həmdan da səlcuq sultanı Alp Ars lanı Misirə dəvət edirdi. 748
Bu məqsədlə 1070-ci ilin avqustunda (hicri 462) Alp Arslan böyük bir or- du ilə Azərbaycana gəldi. Buradakı qitələri və Anadolu sərhəddində ki, müca- hid
ləri də yanına alaraq, Van gölünün şimalından keçərək Malazgirdə gələrək buranı fəth etdi. 749
Yoluna davam edən Alp Arslan əl-Cəzirə bölgəsinin bəzi ərazilərini ələ ke- çirdikdən sonra Urfanı bir aydan çox mühasirədə saxlasa da ələ keçirə bilmədi və sonda illik xərac olaraq əlli min dinar aldıqdan sonra mühasirəyə son ver- di.
750 1071-c
i ildə Hələbə gələn Alp Arslan buranı da ələ keçirdi. Bu arada Bizans imperatoru Roman Diogenin böyük bir ordu ilə şərqə doğru hərəkət etdiyini öyrənən Alp Arslan sürətlə Əhlata qayıtdı. Buraya gələn sultana sərkərdə Afşindən belə bir xəbər gəldi: “Rum ölkələrini istila edərək böyük bir qənimətlə geri qayıtdım, onlar bizimlə döyüşməyə qadir deyillər.” 751
Anadolunu Türklərdən geri alaraq, İslam ölkələrini ələ keçirmək məqsədilə Bizans imperatoru Roman Diogen Bal kanlardan, Kapadokya, Qilikya və Trab- zon bölgələrindən, Erməni, Slavyan, Bolqar, Alman, Frank, Gürcü, Xəzər, Peçe- nək, Oğuz və Qıpçaqlardan ibarət böyük bir ordu topladı. İbn Əsirə görə bu or- du nun sayı yüz min olmuşdur. 752
Niyyətini gizli saxlamaq istəyən imperator Dio gen Hələbdə olan Alp Arslanın yanına elçi göndərib, ələ keçirdiyi bölgələrin geri qaytarılması şərti ilə ona sülh təklif etsə də onun təklifi qəbul olunmadı. Ayasofyada oxunan ayindən sonra 1071-ci ildə Sivasa gələn imperator Ro- man Dio gen ermənilərdən olunan şikayətlə əlaqədar olaraq şəhəri talan etdirə- rək, xeyli ermənini edam etdirdi. 753
İrana daxil olmaq və Türkləri əzmək niyyətində olan imperator Diogen Nor mandiyanın əsilzadələrindən olan Ursəli böyük bir qüvvə ilə Əhlata gön- dərdi. Malazgirdi ələ keçirən Ursəl xeyli əsgəri qılıncdan keçirdi. Lakin qısa müd
dət sonra bu ordunu məğlub edən Əmr Sundukun başçılığı altında olan səlcuq ordusu sərkərdə Basilosu əsir götürməklə bərabər Bizansın zəfər nişanı olan “Böyük qızıl xaçı” da ələ keçirdi. Bundan xəbər tutan sultan Alp Arslan əlli min nəfərlik ordu ilə Malazgirdə gəldi. Cümə günü əsgərlərini toplayan Alp Arslan səcdəyə düşüb Allaha dua et dikdən sonra belə dedi: “Ya Rəbb! Səni özümə vəkil tutur və əzəmətin qarşı- 748 İbn Ədim, Buğyətut-Tələb, tər. A. Sevim, səh-13. 749 Yınaç, Türkiye Tarihi, səh-69; Urfalı Mateos, Vekayi-name, tər. Səh-138. 750 İbn Əsir, əl-Kamil, X cild, səh-64; Əbul-Fərəc, Tarix, I cild, səh-320. 751 Əhməd ibn Mahmud, Səlcuq-namə, E. Merçil, İstanbul-1997, I cild, səh-91-92; Turan, Selçuklular Tarihi və Türk, səh-134. 752
İbn Əsir, əl-Kamil, X cild, səh-65. 753
Urfalı Mateos, Vekayi-name, tər. Səh-141.
495
sında üzümü yerə sürtərək sənin uğrunda döyüşürəm. Ey Tanrım! Niyətim tə- miz
dir, mənə yardım et; sözlərimdə yalan varsa bəni xar et” sözləri ilə ima- nının güclü olduğunu bildirərək başını qaldırdı. 754
rək əlavə etdi: “Burada Allahdan başqa sultan yoxdur; əmir və qədər onun əlin- dədir. Bu səbəblə mənimlə birlikdə olub və ya olmamaqda azadsınız.” 755
yaxınlığında baş verən döyüşdə Bi zans ordusunu məğlub edən Səlcuq Alp Arslan imperator Roman Diogeni əsir götürdü. Lakin imperator Diogenlə mülayim rəftar edən Alp Arslan onunla əlli il müddətinə sülh bağlayaraq azad etdi. Sülhə görə Bizans Səlcuqlara illik ver gi olaraq 360000 dinar verəcək, Antakya, Urfa, Əhlat, Malazgird Səlcuqlara ve riləcək, İslam əsirləri azad ediləcək və bunlardan əlavə Bizans yeri gəldikdə Səlcuqlulara hərbi yardımda edəcəkdi. 756
Azad edilən imperator Roman Diogen Tokata çatdıqda Mixail Duqasın VII Mixail adı ilə imperator seçildiyini öyrəndi. Tokatda topladığı iki yüz min di- narı Alp Arslana göndərərək əlində başqa bir qüdrətin qalmadığını məktub va- si təsilə ona bildirdi. Oradan Qilikyaya gələn Diogenin gözlərinə mil çəkilərək kor edildi. 757
Bu hadisədən xəbər tutan Alp Arslan Anadolunun fəthinin tamamlanması haq qında qərar verdi. Buna görə sərkərdələrinə “Bu gündən etibarən Bizansla olan sülh müqaviləsi başa çatmışdır. Artıq xristianlar öldürüləcək və məmləkət- ləri istila ediləcəkdir. Onlara əsla mərhəmət göstərməyin” deyərək Anadolunun fəthinin tamamlanmasını əmr etmişdir. 758
İslam tarixinin ən mühüm hadisələrindən olan Malazgird zəfəri türklərin Ana dolunu tamamilə fəth edərək oraya yerləşməsinə səbəb olmuşdur. Bu döyüş nəticəsində Anadolunun qapıları türklərin üzünə açılmış və Anadolu tamamilə fəth edilərək türkləşdirilmişdir. Eyni zamanda islamla xristianlığın hesablaşması adlanan bu döyüş Alp Arslana İslam dünyasında şöhrət qazandırmışdır.
Alp Arslan yeznəsi olan Qaraxanlı hökmdarı Şəmsul-Mülk Nəsr Xan (1068-
1080) ilə sultanın oğlanları İlyas və Ayaz arasındakı münasibətlərin gər- gin
ləşməsi və nəticədə Qaraxanlı hökmdarının Alp Arslanın qızı olan yoldaşını qar
daşlarına casusluq etməsi bəhanəsiylə öldürməsi səbəbilə iki yüz min nəfər- lik ordu ilə Maveraun-nəhr səfərinə çıxdı. Ceyhun çayını keçib 1072-ci ildə (hic ri 465) Türkistana daxil olan Alp Arslan Bərzəm qalasını mühasirəyə aldı. Bir müddət müqavimət göstərən qala komandiri Yusif Xarəzmi məğlub edilə- 754
Əli Sevim, Anadolunun fəthi, səh-64-65. 755
İbn Əsir, əl-Kamil, X cild, səh-66. 756
İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən-Nihayə, XII cild, səh-101; Kafesoğlu, Malazgird, İA. səh-247. 757
İbn Əsir, əl-Kamil, X cild, səh-181; İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən-Nihayə, XII cild, səh-101. 758
Nuri Ünlü, İslam Tarihi, I cild, səh-421; Urfalı Mateos, Vekayi-name, tər. səh-144; Əhməd ibn Mahmud, Səlcuq-namə, I cild, səh-81-108.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|