Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
538
dö yüşdə Trabzon (Trapezund) paşası və bir sıra digər osmanlı sərkərdələri də həlak olmuşlar. Baş verən bu hadisələr sonda türkləri geri qayıtmağa məcbur etdi. Osman pa şanın xəstələnməsi və ölümü ilə əlaqədar olaraq Cığal oğlu Sinan paşa Os- man lı ordusunun baş komandanı təyin edildi. Türklər geri çəkilərkən Təbrizdə tik dikləri qalada Cəfər paşanın başçılığı altında birillik ərzaq ehtiyatı və döyüş sur satı olan yeddi min nəfərlik türk qoşunu yerləşdirdilər. Oktyabrın 29-da türk lər öz baş qərargahları olan Çərandabdan çıxaraq geriyə doğru hərəkət etdi- lər. Türkləri təqib edən Həmzə Mirzə Şəmbi – Qazanda onlara çataraq ağır zərbə endirdi. Təbrizə qayıdan Həmzə Mirzə şəhəri dağılmış vəziyyətdə gördü. Səfəvilə- rin şəhərə daxil olmasından xəbər tutan əhali şəhərə qayıdaraq qoşunla birlikdə Təbrizi meyitlərdən təmizləməyə, dağılmış evləri təmir etməyə başladı. Şah və onun əyan-əşrafı 1585-1586-cı ilin qışını Təbrizdə keçirdi. Lakin bununla ya- na şı Səfəvilər Təbrizdəki türk qarnizonunun onlar üçün böyük təhlükə olduğu- nu çox yaxşı başa düşürdülər. Elə buna görə də Həmzə Mirzə türk qarnizonu- nun yerləşdiyi qalanı ələ keçirmək üçün özünə sadiq olan əmirlərlə birlikdə bir ne çə dəfə cəhd etdi. Lakin güclü artileriya və toplarla silahlanmış türklər qızıl- başları hər dəfə geri çəkilməyə məcbur edirdilər. Qala uğrunda gedən mübari- zədə qızılbaşlar özlərinin ən yaxşı sərkərdələrindən olan Zülqədər tayfasının başçısı Şahrux xan Möhrdarı itirdilər. Digər tərəfdən də Səfəvi Qulubəy Əfşarın xəyanət edərək türklərə tərəf keç məsi qalanın ələ keçirilməsinə mane olurdu. (Qulubəy Əfşar Məhəmməd xan Türkmən və başqaları ilə birlikdə şahzadə Həmzə Mirzənin anasının ölü- mün
də iştirak etmişdi. Buna görə də şahzadə tez-tez anasının qatillərini hədələ- yərək onlardan intiqam alacağını bildirir və Qulubəy də şahzadənin bu niyyə- tin dən xəbərdar idi. Qulubəyi məhv etmək fikrində olan Həmzə Mirzə onun ye- ri nə Təhmasibqulu Sultanı qorçubaşı təyin edərək göstəriş verdi ki, Qulubəyi ara dan götürsün. Qardaşı oğlu Cabbarqulu vasitəsilə şahzadənin planından xə- bər tutan Qulubəy özünü qorumaq üçün düşmən tərəfinə keçmək məcburiyyə- tin
də qaldı. 847
Belə olan halda ümidi hər yerdən üzülən Həmzə Mirzə günün gü norta çağı istehkamı ələ keçirmək üçün qızılbaş əmirlərinə qalaya hücum et- mək əmrini verdi. Minlərlə insanın həyatı bahasına başa gələn qızılbaş hücumu bir neçə gün davam etdi. 848
Həmzə Mirzə qalada yerləşdirilən Osmanlı qarnizonu ilə mübarizəni dayandır- ma ğa məcbur oldu. Dövlət əleyhinə çıxış edən Məhəmməd xan Türkmənə və Vəli xan Təkəliyə fars hakimi Hümmət xan Zülqədər də qoşuldu. Beləliklə, Şah Məhəmməd Xu- 847 Tarix-
i aləm aray-i Abbası, səh-319-320. 848
Tarix- i aləm aray-i Abbasi, səh-330-331.
539
dabəndə və oğlu Həmzə Mirzə türkmən, təkəli və zülqədər tayfaları ilə mübarizə aparmaq məcburiyyətində qaldı. Qiyamçıların sayının həddən artıq çox ol- masından ehtiyat edən şah və Həmzə Mirzə onlarla döyüşməkdən çəkinərək, ba- rışıq əldə etməyə çalışırdılar. Danışıqlar aparmaq üçün göndərilən Həbib bəy Zül qədəri öldürüb, bir neçə vasitəçini isə girov saxladılar. Təbriz yaxınlığında yer ləşən Səndabad (və ya Seyidabad) adlı məntəqəyə çatdıqda şah ordusunda xid mət edən türkmən və təkəli tayfalarından olan döyüşçülər də qiyamçıların dü- şərgəsinə gedərək, öz tayfalarına qoşulmağa başladılar. Eyni zamanda Həmzə Mirzədən narazı olan qüvvələr də onu tərk etdilər. Vəziyyətin son dərəcə təhlü- kəli olduğunu görən Şah Məhəmməd xan Xudabəndə və Həmzə Mirzə vaxtilə Əmir xan Türkmənin tikdirdiyi Təbriz qalasnda gizləndilər. Qiyamçılar şahzadə Həmzə Mirzəyə məktub yazaraq, Əmir xanın qatillərinin və ilk növbədə Əliqulu xan Fəthoğlunun onlara təhvil verilməsini tələb etdilər. Onların bu hərəkətindən narahat olan Həmzə Mirzə qiyamçılara qarşı döyüşmək əmrini verdi. Lakin dö- yüş baş vermədi. Çünki şah ordusuna qoşulan qiyamçılar onlarla birlikdə Təbriz- dəki osmanlı qalasına hücum etməyə razı olduqlarını bildirməklə bərabər, öz tə- ləblərini də Əmir xanın qatillərini saraydan çıxarmaq və onların ucqar vilayətlərə göndərilməsi ilə məhdudlaşdırdılar. Şahzadə Həmzə Mirzə qiyamçıların təklifini rədd etdi və bu da Təbrizdə şah düşərgəsində zülqədər, əfşar və qacar tayfaların- dan olan bir dəstə əyanın narazılığına səbəb oldu. Onlar bildirirdilər ki, Əliqulu xan Fəthoğlu və Məhəmməd Sarızolağa görə qızılbaş tayfaları arasında baş ve- rən düşmənçiliyə dözmək olmaz. Qorçular döyüşçülərin müşayiəti ilə Əliqulu xa nın evinə daxil olaraq oranı talan etdilər. Sonra isə Həmzə Mirzənin iqamətga- hına gələrək onu hədələməyə başladılar. Qorçuların özbaşınalığından hiddətlən- miş Həmzə Mirzə saraydan çıxaraq qalmaqal salanların əsas başçısına ölümcül zərbələr endirdi. Bunu görən digərləri dağılışdılar. Eyni vaxtda şah Məhəmməd Xudabəndəni sıxışdıran türkmən və təkəli əmirləri onu taxtdan salmaq üçün silahlı mübarizə aparmağa başladılar. Qiyam- çılar Həmzə Mirzənin kiçik qardaşı on yaşlı Təhmasibi oğurlayıb öz düşərgələ- ri nə gətirdilər. Əmirlər də az yaşlı Təhmasibi şah elan etmək üçün tələsik onunla birlikdə dövlətin paytaxtı Qəzvinə doğru hərəkət etdilər. Növbəti gün şahzadə Təhmasibin yoxa çıxmasını öyrənən şamlı və ustaclı əmirləri şah Məhəmməd Xudabəndəni onu qaçırmaqda ittiham etdilər. Həmzə Mir
zə öz atasından incidi. Bu şübhənin yaranmasına səbəb, şah Məhəmməd Xu dabəndənin anasının türkmən tayfasından olması idi. Qiyamçıların planının həyata keçməsinə mane olmaq istəyən Həmzə Mirzə dərhal fəaliyyətə başladı. O, Məhəmməd xan Toxmaq Ustaclını və İmamqulu xan Qacarı Təbrizdə saxlayaraq atası Şah Məhəmməd Xudabəndəni və digər qar
daşı Əbutalib Mirzəni qorumaqla yanaşı Təbrizdəki osmanlı qalasının mü- ha sirəsini davam etdirməyi də onlara tapşırdı. İsmail qulu xan isə Xalxal və Ta- rom yolu ilə qiyamçıları qabaqlayıb Həmzə Mirzənin qoşunu gələnə qədər pay- tax
tı qorumaq üçün Qəzvinə göndərildi. Həmzə Mirzə isə üç min nəfərlik dəstə
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|