Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
559
XII FƏSİL Səlib yürüşləri Birinci xaç yürüşü (1096-1099): İslamın zühurundan və qısa zamandan son
ra şərqi xiristian dünyasının təmsilçisi olan Bizansın əlindən Suriya, Fələs- tin, Mi
sir, Cənubi Afrikanın alınması xiristian dünyasını qorxuya salmışdı. Mü- səlmanların İspaniyanı ələ keçirərək orada dövlət qurmaları, Cənubi Afrikada qu rulan Əğləbilər (800-909) dövlətinin Siciliyanı ələ keçirərək Romanı mühasi- rəyə almaları, xiristianları müsəlmanlara qarşı müharibəyə təhrik edirdi. Malazgird döyüşündən sonra Anadolunun sürətlə Türkləşməsi, Süleyman şahın mərkəzi İznik olmaqla öz dövlətini qurması və Boğaz sərhədlərinə qədər öz ha
kimiyyətini genişlətməsi Bizansı narahat edirdi. Həm İspaniyadan, həm də Anadoludan Avropa və xristianlığın təhdid altın- da ol ması, xristianlığın müqəddəs şəhərləri olan Urfa, Antakya və Qüdsün mü- səlmanların əlində olması onlar üçün fəlakət idi. 859
Bütün bunları nəzərə alan papalar cahil Avropalıları müsəlmanlara qarşı müha ribəyə təhrik etməyə başladılar. Müsəlmanlara qarşı edilən savaşlara papa- lar tərəfindən “Müqəddəs döyüş” adı verildi və bu savaşda öldürülənlərin Allah qa tında günahlarının bağışlanacağı elan olundu. Əndəlüs hökmdarı III Əbdürrəhmanın (912-961) İspaniyadakı uğurları pa- pa ları narahat etdi və buna görə “İspaniyadakı müsəlmanlara qarşı edilən müha- ribə müqəddəs müharibə adını aldı və papalar bu müharibənin idarəsini öz əllə- rinə aldılar.” Papa VII Qreqori bütün xristian hökmdarlarını bu səfərə qatılmağa dəvət etdi. Eyni zamanda Papa üsyançıların müsəlmanlardan aldıqları hər bir ərazidən istədikləri kimi istifadə edə biləcəklərini elan etdi. İspaniyanın ardından papalar üzlərini Bisansa və Anadoluya gələn Türklərə çe virdilər. Papa Qriqori Bizansa kilsənin seçilən sərkərdələrindən ibarət mütə- şəkkil bir ordu göndərəcəkdi. Papanın idarəsi altında olan bu ordu Türkləri Ana- doludan qovacaqdı. 1095-ci ildə Fransanın Klermon şəhərində xalq kütlələrinin bö yük bir izdihamı qarşısında Roma papası II Urba çıxış etdi. O, izdiham işti- rakçılarına müraciət edərək onları “qılınca qurşanmağa” və şərq ölkələrinə doğru hərəkət edib “İsanın qəbrini kafirlərin (yəni müsəlmanların) əlindən xilas etmə- yə” çağırdı. Xristianlara görə, guya Hz.İsa Fələstindəki Qüds (Yerusəlim) şəhə- rin
də dəfn olunmuşdur. Papa II Urba vəd etdi ki, Şərqə yürüşdə iştirak edənlərin ha mısının bütün günahlarını bağışlayacaqdır. Tarixi mənbələrə görə, izdiham iştirakçıları papanın nitqini dəfələrlə “Allahdan buyuruq belədir!” nidaları ilə yarımçıq kəsmişdilər. Bir çoxu elə oradaca dərhal 859 Runciman S, Xaçlı Səfərləri Tarixi, tər. Fikrət İşıltan, TTK Ank. 1986, I, səh-16-67.
560
“müqəddəs torpağa” getməyə hazır olduqlarını nümayiş etdirmək üçün paltarlarına qırmızı parçadan xaç tikdilər. Buna görə də Şərqə yürüşlərin iştirakçılarını xaçlılar və ya səlibçilər, həmin yürüşləri isə xaç yürüşləri adlandırmağa başladılar. 860
Xaçlı səfərlərinin həyacanı bütün Avropanı bürümüşdü. Başda Pierri Her- mi tə olmaqla bir çox krallar əhalini bu səfərə qatılmağa çağırırdılar. Pierri Her- mit və onun vaazları aclıq və yoxluq içində olan kəndliləri döyüşə çağırmaqla bərabər onlara başa salmağa çalışırdılar ki, Hz.İsanın dönüşü yaxındadır. Bu şəkildə müsəlmanlara qarşı döyüşə təhrik edilən xristianlar Cəbəlli-Ta- riqdən tutmuş Balkanlara qədər olan bütün bərbər qövmlər çəyirtkə sürüləri tək mü səlman torpaqlarına soxuldular. 861
Pierri Hermitlə yola çıxanlar əsasən kənd- lilər və şəhərlilərdən ibarət idi. Belqrada gələn üsyançılar ətraf məntəqələri talan et məyə başladılar. Macarlar tərəfindən ələ keçirilən qiyamçıların bir hissəsi öl- dü rüldü, bir hissəsi isə kilsədə diri-diri yandırıldı. Avqustun altısında bütün xaçlı ordusu boğazdan keçirildi. Anadoluya daxil olan bu ordu ətraf məntəqələrlə yanaşı rumluların da mallarını talan etdilər. İz- nik yaxınlığına qədər əraziləri talan edən xaçlılar xristian əhalini də ağır işgən- cələrə məruz qoyaraq bir çoxunu öldürdülər. Sentyabrın sonlarına doğru Rinal- do altı min almanla İznikə doğru hərəkət etdikdə ətraf məntəqələri talan etsə də, fransızlardan fərqli olaraq xristian əhali ilə mülayim rəftar etdi. Pierri Hermit İstanbula getdiyi üçün onu gözləyən üsyançılar, İzmitdən irə- li ləməyə başladılar. Lakin türklər tərəfindən məğlub edilən üsyançılar xeyli itki ve rərək geri çəkildilər. 862
Lakin əsil xaçlılar arxadan hərəkət edirdi. İkinci səfərə qatılanlar bunlardır: Fransa kralı I Henrinin oğlu Huqo, Tuluz hakimi Raymond de Seint, Loren hakimi Qodefriyo və qardaşları, Robert Ansa, Herrmann de Cannae, Albered de Caqnano, toranto hakimi Bohemond və s. kral və şahzadələr iştirak edirdi. I Qılınc Arslanın (1092-1107) qardaşı Davud, Pierri Hermitin arxasından gələn üsyançıları qarşılayaraq qılıncdan keçirmişdir. Bu qələbədən ruhlanan türklər elə zənn etdilər ki, arxadan gələn xaçlı ordusunu da məğlub edəcəklər. Yüz mindən artıq olan xaçlı ordusu imperatorla müqavilə bağladı. Müqaviləyə əsasən imperatir Aleksis onları ərzaqla təmin edəcək, Anadoluya keçirəcək və xaçlılar da ələ keçirdikləri əraziləri imperatora təhvil verəcəkdilər. İznikə gələn xaçlılar şəhəri mühasirəyə alaraq əhalini sıxışdırmağa başla- dılar. Malatya səfərində olan Qılınc Arslan geri qayıtsa da, heç bir nəticə əldə edə bilmədiyi üçün şəhəri xaçlılara buraxdı. 1097-
ci ildə İzniki ələ keçirən imperator Aleksis təslim olanlarla mülayim rəftar edərək, fidyə yolu ilə sərbəst buraxılacaqlarını bildirdi. Əsirlər arasında Qılınc Arslanın zövcəsi də var idi. Beləcə İznik Orxan Qazinin fəthinə qədər 860
Runciman, Xaçlı Səfərləri Tarixi, tər. Fikrət İşıltan, TTK Ank. I cild, səh-84-85. 861
Runciman, Xaçlı Səfərləri Tarixi, tər. Fikrət İşıltan, I cild, səh-91-92. 862
Xaçlı Səfərləri Tarixi, I cild, səh-93-103.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|