Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
587
ke çirdi, Şirvan bəylərbəyliyi hakimiyyətdən salındı və Şah Təhmasibin göstəri- şinə əsasən Əlqas Mirzə Şirvanın ilk bəylərbəyisi oldu. Lakin Əlqas Mirzə 1547-ci ildə qardaşına xəyanət edərək müstəqillik üçün mübarizəyə başladı. Bununla əlaqədar Şah Təhmasib Şirvana daxil oldu və bü- tün qalaları özünə tabe etdi. Əlqas Mirzə isə Krıma, oradan da İstanbula qaçdı və Üləma paşayla birlikdə öz vətəninə qarşı yürüşlərdə iştirak etdi. Əlqas Mir- zədən sonra Şah Təhmasibin oğlu İsmail Mirzə (II Şah İsmail) Şirvan bəylərbə- yi təyin edildi. Bunun ardınca eyni ildə Şirvanda baş verən Burhan Mirzənin və Ab dullah xanın da qiyamı amansızlıqla yatırıldı. Beləliklə, Səfəvi hökmdarı Şah Təhmasib 1547-ci ilin payızında Şirvanın idarə aparatını qiyamçılardan və Əlqas Mirzənin yaxın tərəfdarlarından təmizləyib Təbrizə qayıtdı. 891
ci ildə Sultan Süleyman, Osmanlı imperiyasının tabeliyində olan bü- tün ölkələrdən-Macarıstan, Valaxiya, Bosniya, Serbiya, Moreya, Moldaviya, Ana dolu, Məntəşə eli, Qaraman, Mərəş, Hələb, Suriya, Misir, Hicaz, Yəmən, Di yarbəkir, Ərəb İraqı və Kufədən toplanmış böyük bir ordu ilə üçüncü dəfə Azərbaycana hücum etdi və Təbrizi aldı. Bu zaman Azərbaycanın cənubunda qızılbaş tayfaları əmirlərinin arasında çəkişmələr qüvvətlənmiş, Şirvanda isə Səfəvilərin əleyhinə qiyam qalxmışdı. Bütün bunları nəzərə alan Şah Təhmasib dövlətin paytaxtını şərqə, Türkiyə sərhədlərindən uzaqlara, Qəzvinə köçürdü. La kin yenə də Azərbaycanda möhkəmlənə bilməyən Sultan Süleyman böyük təlafat verərək, dörd gündən sonra Təbrizi, sonra isə Azərbaycanın digər şəhər- lərini tərk edərək ordusu ilə birlikdə Kürdüstandan Vana çəkildi. Van qalasını ələ keçirən Sultan Süleyman buranın ixtiyarını İsgəndər paşaya verərək Diyar- bəkirə döndü. İbrahim xan və Məhəmməd bəy Türkmən Sultanın geri çəkilən ordusunun ar dınca hərəkət edərək, onları Şəbüstər yaxınlığında məğlub et- dilər. 892
Sultan Süleymanın geri çəkilməsindən sonra Şah Təhmasib Xoya daxil ol- duqda İbrahim xan, Çaldıran adlı məntəqədə isə Kirman hakimi Şahqulu Sultan və Mahmud xan Əfşar da öz dəstələri ilə birlikdə ona qoşuldular. Osman Çələ- bi nin başçılığı altında olan beş minlik türk ordusunu məğlub edən səfəvilər Qars qalasını dağıtdılar. Səfəvilərin əsas qüvvələrini məqsəddən yayındırmaq istəyən Sultan Süley- man Əlqas Mirzəni və Üləma bəyi müxtəlif istiqamətlərə göndərdi. Əlqas Mir- zə beş minlik nəfərlik qoşunla Şəhrizurdan İraqa tərəf, Üləma bəy isə Ərzurum və Sivas paşaları ilə otuz minlik qoşunla, Sultanın əmrinə əsasən Ərzurumu mü dafiə etmək üçün göndərildi. Bitlisi sürətlə keçən Sultan Süleyman isə Di- yarbəkirə gəldi. Üləma bəyin Tərcanda olmasını öyrənən Şah Təhmasib Sufiyadan keçib, onun arxasınca hərəkət etdi. Lakin Üləma bəyin qorxudan qaçması ilə əlaqədar 891
Əhsən ət-təvarix, səh-322-323, 325; Tarix-i cahan-ara, səh-297. 892
Əhsən ət-təvarix, səh-330.
588
ola raq Şah Təhmasib Tərcandan Ərzincana doğru irəlilədi. Bayburt yaxınlığın- da İsmail Mirzənin başçılığı altında olan Səfəvi ordusu Məhəmməd Paşa Tək oğlunun başçılığı altında olan Osmanlı ordusunu məğlub edərək Ərzincanı ələ ke çirdi. Bu arada İrəvana gələn Şah Təhmasib Üçkilsədə düşərgə saldı. Şah Təhmasibin Ərzincanda olmasından istifadə edən Əlqas Mirzə beş min nəfərlik dəstə ilə Kürdüstandan Həmədana, sonra Qum üzərinə hərəkət edərək ora dan da Kaşana daxil oldu. Səfəvi ordusunun yaxınlaşmasından xəbər tutan Əlqas Mirzə tələsik İsfəhana doğru hərəkət etdi. Bəhram Mirzənin və İbrahim xa nın başçılığı altında olan Səfəvi ordusunun Kaşana çatdığını öyrənən Əlqas Mir zə təqibçilərdən canını qurtarmaq üçün Farsa tərəf hərəkət etdi. Şiraz-İsfə- han yo lunda yerləşən Yezdxas qalasını ələ keçirən Əlqas Mirzə müdafiəçiləri qılıncdan keçirdikdən sonra Bəhbəhana, Dizfula daxil oldu. Oradan da Bayat qa lasını keçərək Bağdadın hüdudlarına çatdı. 893
1549- cu ildə Əlqas Mirzə ilə Sultan Süleymanın arası pozuldu. O, əvvəllər Həmədanda tutduğu Bəhram Mirzənin ailəsini Şah Təhmasibə qaytardı və Sultan Sü leymanın tələbi ilə İstanbula qayıtmaqdan imtina etdi. Buna görə də Məhəm- məd paşanın otuz minlik ordusu Əlqas Mirzənin üzərinə göndərildi. Osmanlı sul- ta nından xilas olmaq istəyən Əlqas Mirzə Surxab bəyin hakim olduğu Mərivan qa lasına qaçdı. Bundan xəbər tutan Şah Təhmasib Bəhram Mirzəni iyirmi minlik qo şunla Surxabın yanına göndərdi. Bəhram Mirzə Əlqası Mərivan qalasından gətirərək Şah Təhmasibə təhvil verdi. Şah Təhmasib üsyankar qardaşını Qəh- qəhə qalasına saldırdı və 1549-cu ildə Əlqas Mirzə zindanda öldürüldü. 1550- ci ildə Səfəvi şahı Şah Təhmasib Sultan Süleymana elçi göndərərək sülh təklif etdi, amma sultan yenə də bu təklifi qəbul etmədi. Belə olduqda Şah Təhmasib 1552-ci ildə osmanlı ərazilərinə daxil olaraq müdafiədən fəal hücum əməliyyatlarına başladı. Digər tərəfdən də Ərzurum hakimi İsgəndər paşanın başçılığı altında olan osmanlı ordusunun Səfəvilərin əlində olan Çuxursəəd vi- la yətinə basqını, Səfəvi ordusunun Osmanlı torpaqlarına soxulmasına bəhanə ol du. Eyni ildə Səfəvi ordusu Van, Qars, Vostan, Bitlis, Pasin, Muş və Ədilçə- vazı ələ keçirdi. Bu məntəqələrdə baş verən döyüşlərdə çoxlu sayda türk və kür
dü qılıncdan keçirən səfəvilər xeyli qənimətlə geri qayıtdılar. 894
Sonra Şah Təhmasib Ərzurum hakimi İsgəndər paşanı cəzalandırmaq üçün oğlu Şahzadə İsmayili Ərzuruma göndərdi. Ərzurum yaxınlığında baş verən döyüşdə İsgən- dər paşanı məğlub edən Şahzadə İsmail Ərzurumu ələ keçirdi. Məşhur osmanlı əyanları Trabzon hakimi Mustafa bəy, Mərəş hakimi Kəbir İsa, Sultanın qullar- ağası Məhəmməd bəy, İsgəndər paşanın qardaşı Ramazan bəy, Malatya hakimi Xey
rəddin bəy və bir çox başqaları əsir alındılar. 895
1553- cü ildə Naxçıvana qa yıdan Şah Təhmasib danışıqlar aparmaq üçün əmir Şəmsəddin Dilcanini 893 Təzkireyi şah Təhmasib, səh-622-628; Tarixi aləm arayi Abbasi, I cild, səh-71-75. 894 Əhsən ət-təvarix, səh-358-361. 895 Tarixi aləm aray-i Abbasi, səh-75-77; Əhsən ət-təvarix, səh-361-367.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|