591
Osmanlı sultanı III Murad isə 1595-ci ildə 49 yaşında vəfat etmişdir. Onun
dövrün
də Osmanlı dövlətinin sərhədləri daha da genişlənmişdir.
III Məhmədin hakimiyyəti (1595-1603)
III Muradın vəfatından sonra III Məhməd Osmanlı sultanı elan olundu.
1590-
cı ildə Avstriya-Almaniya ilə müqavilənin yenilənməsinə baxmayaraq
1593-
cü ildə Bosniya valisi Telli Həsən paşanın Siska qalasını mühasirə etməsi
əsnasında körpünün yıxılması nəticəsində Həsən paşa və 18 min döyüşçünün
həlak olması, Avstriya ilə Osmanlı dövləti arasında müharibənin yenidən başla-
ma
sına səbəb oldu. Bununla əlaqədar olaraq Avstriyaya səfər edən Sinan paşa
uğur qazandı. Lakin məğlubiyyətlə barışmayan Avstriya, Əflaq və Boğdanlarla
müt
təfiq olaraq üç istiqamətdən Osmanlı torpaqlarına hücum etdilər. III Məh-
mədin taxta çıxdığı il yəni 1595-ci ildə həmin müttəfiq ordular, hücuma keçə-
rək Esterqon və Vişiqradı ələ keçirdilər.
Bununla əlaqədar olaraq müəllimi Səadəddinin təkidi ilə 1596-cı ildə
Avstri
ya səfərinə çıxan III Məhməd Əyri qalasını ələ keçirdi. Bu məğlubiyyə-
tin əvəzini çıxmaq istəyən Avstriya imperatorunun qardaşı böyük bir ordu ilə
Os
manlıların üzərinə hərəkət etdi. Lakin Xaçova adlı məntəqədə baş verən dö-
yüşdə yenidən xristian ordusu məğlub oldu. Xaçova qələbəsinin ardınca Kanijə
qa
lası da Osmanlıların əlinə keçdi və 1600-cü ildə qalanın müdafiəsi Tiryəki
Həsən paşaya tapşırıldı.
Məğlubiyyətlə barışmayan Avstriya imperatoru Osmanlılara zərbə vurmaq
üçün iki böyük ordu hazırladı. Ordunun biri Belqrada, digəri isə Kanija qalasını
mü
dafiə edən Tiryəki Həsənin üzərinə göndərildi. İki ay səkkiz günlük mühasi-
rədən sonra 1601-ci ildə ani hücuma keçən Tiryəki Həsən Ferdinandın başçılığı
al
tında olan xristian ordusunu məğlub edərək 10 top, 14 min tüfəng, 60 min ça-
dır və çoxlu ərzaq ələ keçirdi. Bu qələbədən sonra Tiryəki Həsənə vəzir rütbəsi
ve
rildi. O, I Əhmədin hakimiyyəti dövründə Budində vəfat etmişdir.
Osmanlı sultanı III Məhməd isə 1603-cü ildə vəfat etmişdir. Hakimiyyət
uğrunda apardığı mübarizədə 19 qardaşını və 16 yaşlı oğlu Mahmudu öldür-
müşdür.
I Əhmədin hakimiyyəti (1603-1617)
III Məhmədin ölümündən sonra hakimiyyətə gələn I Əhmədin dövrü daxili
çəkişmələrlə keçmişdir. Avstriya-Osmanlı müharibəsi I Əhmədin dövründə də
da
vam etmişdir. Lələ Məhməd Esterqonu geri almış və bundan sonra iki dövlət
arasında davam edən on üç illik müharibə 1606-cı ildə bağlanan müqavilə ilə
sona çatmışdır.
1614-
cü ildə I Əhməd Malatyaya səfər etsə də şəhəri ələ keçirə bilmə-
mişdir.
1590-
cı ildə III Muradın hakimiyyəti dövründı bağlanan İstanbul müqavi-
ləsi ilə son qoyulan Osmanlı-Səfəvi müharibəsi 1603-cü ildə I Əhmədin haki-
592
miy
yətə gəlməsilə yenidən başlandı. 9 il davam edən bu müharibənin sonunda
iki tərəf arasında sülh imzalansa da, üç il keçmədən müharibə yenidən başlan-
dı. Nəhayət iki tərəf arasındakı müharibə 1618-ci ildə bağlanan Ərdəbil müqa-
viləsi ilə başa çatdı. Müqaviləyə əsasən Qafqazın bir hissəsi Səfəvilərə verildi.
Osmanlıların iki cəbhədə Avstriya və Səfəvilərlə müharibə aparması nəti-
cəsində mərkəzi hakimiyyət xeyli zəifləmişdi. Digər tərəfdən də Anadoluda
iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi daxili üsyanların meydana çıxmasına səbəb ol-
muşdu. İlk üsyançılar Əbdülhəlim, qardaşı Dəli Həsən və Tavil Əhməd idi. Bu
üs
yanları xeyli qan tökməklə yatıran Quyuçu Murad otuz min insanın həyatına
son qoymuşdur. Tarixi mənbələrdə onun 65 min insanı öldürdüyü qeyd olunur.
Öl
dürdüyü insanları quyuya doldurduğu üçün ona quyuçu ləqəbi verilmişdir.
14 il hakimiyyətdə olan Osmanlı sultanı I Əhməd 1617-ci ildə 28 yaşında və-
fat etmişdir. Məşhur Sultan Əhməd camesini tikdirməklə adını əbədiləşdirmişdir.
I Əhmədin ölümündən sonra Kösəm Sultanın təşviqi ilə ağıldankənar I
Mustafa (1617-1618)
Osmanlı sultanı elan olundu. Lakin üç aylıq hakimiyyə-
tin
dən sonra taxtdan salındı və yerinə I Əhmədin oğlu Osman gətirildi.
II Osmanın hakimiyyəti (1618-1622)
Gənc olmasına baxmayaraq dərhal islahatlara başlayan II Osman, dövlət iş-
lərini yaxşı qavrasa da əsasən müəllimi Ömər əfəndi ilə anasının təsiri altında
idi. 1621-
ci ildə Lehistan səfərinə çıxan II Osman, arxasında şahzadə buraxma-
maq üçün qardaşı Məhmədi edam etdirdi. Səkkiz aydan artıq davam edən Le-
his
tan səfərində Lehistan və Xorasan qalası yaxınlığında baş verən döyüş nəti-
cəsiz qaldı və iki tərəf arasında müqavilə imzalandı. Müqavilədən sonra İstan-
bul
dan həccə getmək istəyən II Osmanın əsas məqsədi dağılmış Yeniçəri ordu-
sun
u yeni bir ordu ilə əvəz etmək idi. Bundan xəbər tutan Yeniçərilər 1622-ci
il
də üsyan edərək II Osmanı taxtdan salıb, onun yerinə I Mustafanı ikinci dəfə
tax
ta gətirdilər.
Yeddiqüllədə həbs edilən II Osman, I Mustafanın vəziri Davud paşanın əmri
ilə öldürüldü. Bununla əlaqədar İstanbul və Anadolulada üsyan edən şəxslər II
Osmanın qatillərini öldürdülər. 1622-ci ildə isə I Mustafa yenidən taxtdan salındı
və onun yerinə I Əhmədin böyük oğlu IV Murad Osmanlı sultanı elan olundu.
IV Muradın hakimiyyəti (1623-1640)
11 yaşında hakimiyyətə gələn IV Murad, dövlət işlərini yaxşı idarə edə bil-
mədiyi üçün dövləti Kösəm Sultan idarə edirdi. IV Muradın hakimiyyətə gəl-
məsindən 9 il sonra 1632-ci ildə Rəcəb paşanın vəzirliyi dövründə Xusrəv pa-
şanın ölümü ilə əlaqədar olaraq yenidən üsyan edən yeniçərilər bir çox şəxsi öl-
dür
məklə yanaşı Sultanın da taxtdan salınmasını istədilər. Lakin IV Murad üs-
yan başçılarını bir-bir aradan götürməklə yeniçəri üsyanına son qoydu.
Dövlət işlərini yoluna qoyan IV Murad, Süleyman Qanunidən sonra ilk Os-
man
lı sultanı olaraq 1635-ci ildə böyük bir ordu ilə səfərə çıxdı. Sultanın bu sə-