Sanoq sistemalari



Yüklə 137,5 Kb.
səhifə6/7
tarix31.12.2021
ölçüsü137,5 Kb.
#81781
1   2   3   4   5   6   7
sanoq sistemasi

Bir (1)

Besh(5)

O‘n (10)

Ellik(50)

Yuz (100)

Besh yuz (500)

Ming (1000)







I belgi bilan;

V belgi bilan;

X belgi bilan;

L belgi bilan;

C belgi bilan;

D belgi bilan;

M bilan belgilanadi.

Bu belgilar va ularning kombinatsiyasi yordamida turli sonlarni hosil qilinadi. Masalan, 1 dan 3 gacha - I, II, III kabi, to‘rt (4) – IV , 5 – V tarzida ifodalanadi. Bu yerda 4 sonini yozish uchun 5 sonidan 1 sonini ayirib yoziladi, ya’ni I belgi V dan oldinga qo‘yilsa ayirish ma’nosini, agar keyinga qo‘yilsa qo‘shishni anglatadi. Umumiy holda: 6 – VI, 7 – VII, 400 – CD, 600 – DC ko‘rinishda ifodalanadi.

Rim sanoq sistemasida yozilgan sonlarni o‘nlik sanoq sistemasiga quyidagicha o‘tkazish mumkin:

VI  V  I  5 + 1 = 6

IV  (I  V)?  5 - 1 = 4

XIX  X + (I  X)?  10 + (10-1) =19

XCIX  (X  C)? + (I  X)?  (100-10) + (10-1) =99

MCMLXIII  M+(C  M)?+L+X+I+I+I1000+(1000-100)+50+1+1+1 =1963.

Demak, bu sistemada har bir belgining ma’nosi va qiymati uning turgan pozitsiyasiga bog‘liq emas. Shuning uchun rim raqamlarini hayotda keng qo‘llash imkoniyati bo‘lmagan. Ammo ularni kitoblar bobini qo‘yishda, soatlarni yozuvida va boshqalarda qo‘llab turamiz.

Misol. Qaysi sanoq sistemasida 21+24 = 100 bo‘ladi?

Yechish: x – qidirilayotgan sanoq sistemasini asosi bo‘lsin. U holda 100x = 1·x2 + 0·x1 + 0·x0, 21x = 2·x1 + 1·x0,    24x = 2·x1 + 4·x0 bo‘ladi. Demak, x2 = 2x + 2x + 5 yoki x2 - 4x - 5 = 0 bo‘ladi. Bu tenglamaning musbat yechimi x=5 bo‘ladi. Demak, sonlar beshlik sanoq sistemasida berilgan ekan.


Sanoq sistеmalarida amallar bajarish
2 lik sanoq sistеmasi (0 va 1) - sonlardan iborat bo’ladi.

2 lik sanoq sistеmasida qo’shish amali quyidagicha bajariladi.

Masalan A=1011011101 ga tеng, V=111100101 bo’lsa u holda A va V sonlarini yiђindisi quyidagicha bo’ladi:

+ А=1011011101



В= 111100101

Yüklə 137,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə
Psixologiya