ŞƏ r q -q o r b

2 8 . 1.akin qüdrolli tobiot daha m üdrik lıorokot ctm iş vo hor chti- 
rasın  öz dilini  yaratmışdır:  qozob  m ütokobbirdir,  sözünü  saxlamaz; 
moyusluq  iniltili  lııçqırıq  kimidir,  qırıq-qırıq soslonor.
29.  İlion  şohorinin  yanğın  bürümüş  cvlori  vo  alovlanan  qala 
divarları  qarşısında  davanmış  olomli  Kcykubodon  biz  dobdoboli 
sözlor gözloyo bilmorik, o yalnız ah çokmoli, kodorloıımolidir.  Bclo 
bir vaxtda coşqun Tanaisin hansı ölkodon keçib öz ycddi monsobi ilo 
Evksin  dalğalarına  qarışdığım  söylom ok onun  noyino  gorokdir?
30.  Dobdoboli,  boş  vo  m onasız  sözlor  yığını  ilo  bizi  oylondir- 
mok  istoyonlor  cofong  ibarolorin  osiridirlor.  Kodor  lıissini  ifado 
cdorkon  somimi  olmaq  lazımdır;  moni  ağlatmaq  istoyirsinizso  -  
özünüz  foryad  ctmolisiniz;  hisslor  dobdoboli  sözlor  vo  ibarolor 
içindo  itib-batırsa,  tamaşaçıya  tosir ctmoz,  hodoro gcdor.
31.  Sohııo  üçün  yazıb-yaratm aq  qodir-qiym oti  bilinm oyon  bir 
işdir:  orada solıno işini  bilon yüzlorlo tamaşaçı  dayanıb ov gözloyir. 
Onların  hamısınm  xoşuna  golm ok  çotin  mosolodir;  onlar  bolıano 
gozirlor, sortdirlor,  miiollifi  fıto  basm ağa hom işo hazırdırlar. Tcatra 
daxil  olmaq  üçün  bilct  alan  hor  kos  iddia  cdir  ki,  bilctlo  borabor, 
guya,  müollifı  söym ok, onu  tolxok, calıil  vo  cşşok  adlandırıb tohqir 
ctmok  hüququnu  da almışdır.
32.  Tolobkar sorrafların  xoşuna  golmok  üçün  şair hom  moğrur, 
hom  do  tohomm üllü  olmalı,  ali  fıkirlorin  tontonosini  göstormoli, 
mohobbot,  ümid,  qüsso  vo  ozabı  tosvir  ctm oli,  osori,  şcri  ilhamla 
işloyib cilalamalı  vo inco duyğular ifado cdoıı dorin vo sado sözlor- 
don  cosarotlo  istifado  ctmolidir;  şerin  cilası  clo  parlaq  olmalıdır  ki, 
homişo yadda qalsın, insanın zokasında noqş bağlasın, bir çox günlor 
vo illor unudulmasın.  I'acioniıı  yüksok moııası  bax, bundan ibarotdir.
33.  Dastan  iso  daha  ülvi  vo daha gözoldir.  Dastanm  yolu  tonto- 
noli  vo ahostodir, onun kökü osatirlo  bağhdır,  lakin  osatirdon aldıqla- 
rını  uydurma və xoyalın gücü  ilo dalıa da gözolloşdirib yaşadır.  Bizi 
moftun  ctm ok  üçün  dastandakı  xoyalın  hiidudları  tükonmozdir.  Bu 
xoyalın  qanadlarında  hor şcy  ağla,  cana  golir:  Vcncra  obodi  gözol- 
liyin,  M incrva  iso  aydın  zoka  vo  doruni  fıkirlorin  tocossüm üdür, 
lcysan  yağışım n  müjdoçisi  olan  göy  gurultularını  ildırımlı  buludlar 
deyil,  Neptun  yaradır;  donizdo  dalğaları  göyo  qaldırıb  köpüklondi- 
ron  külok  dcyil,  lıiddotlonorok  coşan  Ncptundur;  dağlarda  sizin 
çağırışınıza  cavab  veron  oks-soda  dcyil,  N orgizin  dordindon  göz 
yaşı  tökon  su  porisinin  çokdiyi  ahın  sosidir.
22
34.  Dastançı  şair  uydurma  vo  xoyalın  olvaıı  iplorini  sonotkar- 
lıqla  toxuyaraq  hor  şcyo  gözollik  vcrib  canlandıra  bilor,  hor  şcyi 
istodiyi  olvan  boyalarla  boyaya  bilor:  onun  otrafı  solmayaıı  güllor- 
çiçoklorlo  doludur.
35.  Əgor biz  cşitsoydik  ki,  Ency  donizdo  fırtınaya  qorq  olmuş, 
külok  onun  gomisini  Afrika sahillorino aparıb çıxartmışdır,  bu  bizo 
tooccüblü  görünmozdi  vo  dcyordik:  “Burada  bir  qoribolik  yoxdur, 
taleyin bundan da qoribo oyunları molumdur!”  Lakin biz cşidondo ki 
Troyanın  oğullanna  Yunona  doniz  dalğalarmm  qoynuııda  da  rohm 
ctmir,  ilahonin  omrino  boyun  oyon  Eol  onları  İtaliya  salıillorindon 
uzaqlara  qovaraq  qozobli  burulğanların  ağuşuna  atır,  Ncptun  doni- 
zin dorinliklorindon baş qaldırır vo sular sakitloşib durulur,  bu losvir 
bizo tosir cdir, bizi hoyocanlandırır, toossüfloııdirir vo nohayot, son 
m oqamda  Eneydən  ayrılmaq bizim  üçün  çotin  olur.
36.  Bu  cür  uydurma  vo  xoyal  olmayan  ycrdo  pocziya  ölüdür, 
bunsuz şerin  nofosi  kosilir,  sözlorin alovu sönür, şair öz.ü  iso soyuq 
ııatiqo,  darıxdırıcı  vo  somorosiz  olıvalatları  nağıl  cdon  qtını  tarix- 
çiyo çcvrilir.
37.  Şcirdon  osatir  qohromanlarmı  vo  allahları  qovan,  Allah- 
taalanı  antik dövrün allahlarına bonzotmoyi düz, ağıllı  vo odobli  bir 
horokot  hesab  cdon  şairlor  yanılırlar.  Bclolori  oxucuları  homişo 
çokib  iblis  vo  şcytanlar  qaynaşan  cohonnomo  aparırlar...  Onlar, 
görünür, anlam ırlar ki, İsa dinindoki osrar hor cür bozok-düzoyo vo 
boş  uydurmalara  yaddır,  müqoddos  kitabda  xobor  vcrilon  dohşollı 
sirlor yalnız bizim qolbimizi  qorxu  hissi  ilo doldurmaq vo bcloliklo 
do  günahlardan  tövbo ctmoyi  bizo  tolqin  ctmok  üçündür!
38.  Bu  cür  horokot  cdon  şairloriıı  soyi  onunla  noticolonir  ki, 
müqoddos  kitab  uydum ıaya,  lıoqiqot  iso  rovayoto  çcvrilir!  Daiııı 
göylorin  böyük  vo  qüdrotli  yaradanı  ilo  vuruşan,  Allalıa  müqabil 
durub,  onunla  boraborhüquqlu  bir  varlıq  kimi  mübahisoyo  girişon 
vo  sizin  qohrom anı  şorof  vo  loyaqot  yolundan  sapdımıağa  colıd 
cdon  şeytanın  tosvirino  soy göstonnok  axı  noyo  lazııııdır?
39.  Bilirom,  mono  etiraz  cdib  Tassonu  nümuno  kiıııi  misal 
çokocoklor.  Mon burada onu tonqid ctmok niyyotindo dcyilom, lakiıı 
dcmoliyom   ki,  Tasso  doğrudan  torifolayiq  olsa  da,  hor  halda,  ogor 
onun qohromam yalnız şcytanı  günah  işlomokdoıı çokiııdinnoklo vo 
onu düz yola dovot ctmoklo moşğul  olub qalsaydı, ogor Riııaldo vo 
Tankrcdin  m ohobbot  macorasının  scvinci  vo  ozabı  bozon  onun
23

---

süjetlorindoki  darıxdırıcı  vo  cansıxtcı  lövholori  bir qodor yum şalt- 
masaydı, çotin ki, şair öz ölkosi  İtaliyanın şorof vo loyaqotini yüksoldo 
biloydi.
40.  Əlbotto,  xristianları  toronnüm  cdon  şair  gorok  bütporostlik 
tosirino  qapılm asın,  lakin  osatiri,  zororli  bir  şcy  kimi,  her  yerdən 
qovub çıxarmağı tolob ctm ək, hökm darlan vo yoxsullan öz qayığına 
mindirib  donizin  dalğalarından  kcçirmoyi  Haruna  qadağan  ctmək, 
m cşə  Şahını  lusunkar  neydon  vo  ya  parkları  iy,  qayçı  v ə  lifdən 
m ohrum  ctmok  -   bütün  bunlar  cahillikdir,  pocziyaya  yalnız  zərər 
gotirə bilon  cofongiyat və  sayıqlamadır!
4 1.  Bu cür sorsomloro clo golir ki, m ühariboni parlaq mis d əbil- 
qodo,  Fcmidanı  əlindo  torozi tutmuş olduğu halda, sürətli bir qaçışla 
axan  zamanı  iso  olində  saat  tosvir  ctm ok,  bodii  bir  lövhədo  vo  ya 
pocmada göstorm ok günahdır!  Bclolorino ixtiyar vcrson, elan edor- 
lor ki, allcqoriya yazm aq  şairloro qadağandtr!
42.  No olar, qoy dcsinlor, biz iso gəlin bütün bu cəfəngiyatı din- 
çilorin  öhdəsinə  buraxaraq,  dönm odon  öz  yolum uzla  gedok,  osatir 
vo  xoyal  liramıza yar olsun  və hoqiqət tanrısını  heç  bir zam an  bütə 
çcvirmoyək.
43. Qədim  oyyamın  rovayotlorindo gözollik tükonməzdir;  Eney, 
Hcktor, Yclcna, Paris, Axill, Nestor, Orcst və Uliss kimi qohrom anla- 
rın  adlarında  da  bir  m olahət  vo  poeziya  vardır.  İstcdad  sahibi  olan 
hoqiqi şair bu qohrom anları  qoyub, poem ada heç bir zam an H ildeb- 
rantı  toronnüm ctmoz!  Bu adı düzoldən soslorin özündə bir kobudluq 
vardır,  bu  iso  şero  hcyrotam iz bir sıxıntı  gətirm ok  üçün  kifayətdir.
44.  Ə gər  istoyirsiniz  ki,  sizi  tontonoli  alqış  çolongi  ilo  qarşıla- 
yaq,  boyonok,  onda  clə  qohrom an  axtarıb  tapın  ki,  bizə  tosir  etsin, 
bizi  hoyocana  gotirsin.  Siz  öz  qohromanınızı  loyaqotsiz  hisslordən 
tomizloyib  azad  cdin;  clo  cdin  ki,  onun  zəifliklori  do  bizo  nocib  və 
qüdrotli  görünsiin!  Q oy  sizin  qohrom anınız  böyük  vo  şorəfli  işlorlo 
moşğul  olsun,  Sezara  vo  Lüdoviko  borabor  görünsün,  Polinikə  vo 
onun  qardaşına  bonzomosin,  xoyanotdon  uzaq  olsun, çünki  tolobkar 
vo ciddi  oxucu  alçaqlığın  təsvir vo  toronnümünü sevmoz.
45. Əsorin süjctini  lüzum suz hadisolorlo doldurub ağtrlaşdırm a- 
yın:  H om cr A xillcsin qozobini scçmiş vo onu clo torənnüm  ctm işdir 
ki, bu qozob hissi o m öhtoşom  pocmanı  başdan-başa doldurmuşdur. 
Artıq  vo  lüzum suz  hadisolori  osoro  yüklom ok  çox  vaxt  m övzunun 
özünü  yoxsullaşdırır vo  soldurur.
24
46.  Hadisənin noqlindoki  tohkiyo yığcam, tosvirloriniz isə dəb- 
dəboli  vo  zongin  olmalıdır,  lakin  şcirdo  gözolliyo  vo  ülviliyo  nail 
olmağa səy göstorin, hcç bir zaman yüngül vo bayağı xırdaçılığa yol 
verməyin.
47. Monim bu moslohotimi do dinloyin: yohudilorin xilas olmaq 
üçün  donizdoki  dalğaların  arasından  kcçib  gctmələrini  pəneorodo 
qoyulmuş balıqlara göstəron istcdadsız sarsaqları təqlid ctmok şairo 
yaraşmaz. Anasını göron kimi, yanına qaçıb olindoki daşı ona vcron 
uşağın ağılsız horəkətini tosvir ctmok nəyo lazımdır? Bclə xırda və 
lüzumsuz şeylər tez unudulur.
48.  Əsərdo  gərək  qırıqlıq  olmasın,  əsəri  həddindon  artıq 
uzatm ağa da chtiyac yoxdur. Əsor sado başlanmalıdır, hadisoni noql 
ctm oyə  başlayanda  öyünüb  lovğalanmaq  ycrsizdir.  Hcç  bir  zaman 
Pcqası  yəhərləyib  çapmayın  və  bizi  gurultuya  basıb  əsorin  lap 
ə w o lin d o   clan  ctmoyin  ki,  indi  mon  qohromanlar  qohrəmamnı 
tərənnüm ə başlaytram!  Ağlasığmaz vodlor verib onu ncco doğrult- 
maq  olar?  “M oktublar”  müollifl  olan  şair  haqlı  imiş,  belə  hallarda 
deyorlər:  gözümüz aydın,  pişiyimiz oğlan doğub!
49.  Ö z  əsorini  sado  sözlərlo  başlayıb  qabaqcadan  heç  no  vod 
etm əyən  romalı  şair  daha  güclü,  daha  tosirlidir.  O,  sadoco  olaraq, 
sözüno bclo başlaytr:  “Burada mon döyüşləri vo öz doğma ölkosinin 
allahlanna  sadiq  qalan  loyaqətli  bir qohromanı  toronnüm  ctmişom. 
Frikiyam  tərk cdon  bu qohroman donizlori  gozib-dolaşmış,  sularda 
azm ış v ə Avzoniyaya gəlib çıxmış,  homişolik orada qalm ışdır” .
50.  Onun  şeri  ahongdardtr,  sadodir;  göy  gurultusu  kimi  gurla- 
mır, vodi kiçik, boxşişi böyükdür. Burada sobir lazımdır, azacıq göz- 
loyin,  o  sizə  möcüzolor  göstorocok,  latınların  golocok  talcyindon 
xobor verocok, Axcron vo Eliziumun qaranlıq kölgəlorindon söhbot 
açacaq,  Sczarların  noslini  Encyə  göstorocəkdir.
51.  Ahongdar,  incə  vo  qəşəng osor obrazlarla  zongin  olmalı  vo 
zövq  vcrmolidir.  Şair  gorok  ozom ətlo  molahoti  birloşdirsin,  hay- 
küylü  bir  dillo  yazılan  osori  oxumaq  mümkün  dcyildir.  Ariosto  vo 
onun  gülüş  doğuran  dolisov  vo  inco  zarafatları,  şcirdo  kiçicik  bir 
məzoli sözü və ya noşoli gülüşü on qorxunc günalı clan cdib pisloyon 
qaşqabaqh,  m əyus v ə soyuq  qafiyopordazdan  m əno daha ozizdir.
52.  Yoqin, biz Homcri  ona görə bclo çox  scvirik  ki, Vcncra özü 
ona  gözollik  kom orini  bağışlam ışdır.  O nun  yaratdığı  osorlor 
qiymotsiz  bir  xəzino,  bütün  osrloro  zövq  vcron  tükotımoz  bir

---