(1897-1982)
L U I A R A Q O N
ELZA
Azadlıq üçün yarandıq
Yarandıq xoşboxt olaq
Şüşonin qar naxışı tok
tövbokarın baxışı tok
Torağay tok noğmo dcyok
Hor baharda scvilok
Azadlıq üçün yarandıq
Yarandıq xoşboxt olaq.
Zaman kcçir, kcçir, kcçir.
Scvonlori hodof scçir,
Scvonlori tora salır,
Özlorindon xoborsiz
Alınlara qırış salır,
Gözlorinin nurun içir,
Zaman kcçir, kcçir, kcçir.
Scvonlori hodof scçir...
Qucaq-qucaq arzun vardı
Qanm coşar, qaynayardı
Yazda, noğmolor çağmda
Yatmaz idin sən gcconi
Noğmo gəzor dodağmda
Şcytan da, Tanrı da scvordi soni
Q ucaq-qucaq arzun vardı,
Qanın coşar qaynayardı.
• * *
Monim mchribanım, dəli ccyranım
Gözəllikdən od alırdı bu canım.
Dodaqların qanımı coşdururdu,
Saçlann qızıl tok borq vururdu,
Yağışlı günlordo odlu öpüşlər yağan
Dodaqların horaroti nə oldu?
Monim mchribamm, dəli ccyramm,
G özollikdon od alırdı bu canım.
(1900-1944)
ANTUAN DÖ S E N T - EK Z Ü P E R İ
GECƏ UÇUŞU
Cənab Didye Doraya
I
Qara zolaq kimi uzanan topolor toyyaronin qanadları alında
axşamın qızıl köksünə sancılırdı. Bu ölkodə tükənm əz bir işıqla
parlaqlaşan düzonliklər qızıl kimi bərq vuran işıq şüalarım v ə eyni
soxavotlo qış gctdikdon sonra uzun müddət qann parlaqlığını otrafa
yayır.
Lap conubdan, Pataqoniya poçt toyyarosini Bucnos-A yrcsə
qaytaran təyyaroçi Fabycn do axşam ın yaxınlaşdığını liman
sularının tanıdığı cyni olamotlorlə: asudəliyino göro, sakit buludlarda
güclo oks olunan yüngül zorif qırışlarına göro hiss cdirdi. Fabycn
sanki hüdudsuz vo müqoddos bir rcydo çıxırdı.
Məmçinin clə güıııan ctdi ki, bu sakitlikdə ləng addımlarla
gozişon bir çobandır. Pataqoniya çobanlan tələsm odon bir sürüdən
digorino, Fabycn isə bir şəhordən o birinə gcdirdi. Bu balaca
şohorlorin çobanı sanki o idi. Fabycn, çayın sahilinə su içmoyo
golon vo ya öz çomonliyindo otlayan qoyun sürüsüno oxşar
şohorləro iki saatdan bir rast golirdi.
Bozən donizo nisbəton kimsəsiz, yüz kilom ctrlərlə uzanan
çöllordən sonra bir fcrmanın üzorindon uçduğu zaman ona clo
golirdi ki, insan yaşayan bu tonha fcrma yaşıl çomonlorin xofıf
lopolori qoynunda üzür vo onunla görüşm oyə can alır. Onda Fabycn
toyyaronin qanadlannı əyorək bu tonha gomini salamlayırdı.
San-Julian görünür: “On doqiqodən sonra cnirik” . Bortradist bu
xəbəri bütün cnmo m ontoqələrinə vcrdi.
Magcllan boğazından Bucnos-A yrcso q əd ər iki min beş yüz
kilomctrlik yolda bir-birino oxşar cnm ə mcydançalan sıra ilo
düzülmüşdü; lakin bu acrodromlann arxasmda gcco başlamrdı, cynilo
Aftikadakı kimi, axırıncı qosobonin qurtaracağından namolum bir
sorhod başlanırdı.
Radist toyyarəçiyo bir vəroq uzatdı.
— Bərk tufan var. Hcç no cşitmok olmur. San-Julianda gcco-
ləyocoksinizmi?
Fabycn güldü. Səma akvarium kimi tomizdir və qarşıdan bütün
acrodromlar onlara xobor vcrirdi: "Soma tomizdir, küiok yoxdur” . O
cavab vcrdi:
- Davam cdocoyik.
Radist iso fikirləşirdi ki, qurd mcyvonin içorisindo gizlondiyi
kimi, tufan da hardasa gizlonmişdir. Gcco gö/.ol vo bununla bclə
şıltaqdır. Hor an korlana bilon bu qaranlığa girmok onda nifrot oya-
dırdı. San-Julian üzorində süroti azaldıb enorkon Fabycn özünü pis
hiss etdi. Insanların həyatmı gözolloşdiron bütün şcylor: cvlor, kiçik
kafclor, xiyabanlar ona torəf gəlir vo böyüyürdü. Axşam o, qəlobə-
dən sonra istila ctdiyi ycrlorə baxan vo insanların təvazökar xoş-
bəxtliyini k ə şf cdon fatcho bonzoyirdi. Fabycn silahlarını vo
geyimini çıxarıb atmağa, yorğunluğunu vo ozgıniiyini duymağa
ehtiyac hiss cdirdi; axı bu ozab-əziyyətin do öz gözolliyi var -
burada öz cvinin poncorosindon donmuş monzoroni seyr etmoyin
özündo də bir noşə var. Fabycn bu balaca şəhəri scçib orada qala
bilor, onun mövcudluğu ilo razılaşar vo onu scvə bilordi. Lakin bu
balaea şəhor də m əhobbət kimi bütün chtirasiarı mohdudlaşdırır.
Fabycn burada uzun müddot qalıb yaşamağı vo burada obodiyyoto
qovuşmağı arzuladı. Lakin ona clə goldi ki, bir saatlığa cndiyi bu
balaca şəhorlərdə kcçdiyi hasarlanmış bağlarm köhno divarları
əbədi mövcuddur və onun həyatından kənardadır. Vo bu balaca
şohər sanki təyyaro hcyolini qarşılamağa, onu bağrına basmağa
qalxırdı. Vo Fabycn dostluq haqqmda, mchriban qızlar haqqında, ağ
süfrələrin mohromliyi, insanı yavaş-yavaş obodiyyəto bağlayan
bütün bu şcylər haqqında fikirloşirdi.
Şəhor və qala divarları torofındon müdafiə olunmayan, sirrini
aşkar cdən bağlar artıq toyyaronin lap qanadlarının altında axırdı.
Yerə cnən kimi Fabycn başa düşdü ki, daş cvlor arasında bir ncço
adamın süst horəkətindən başqa hcç nə görmoyib. Bu balaca şohor
yalnız hərəkətsizliyi ilo chtiraslannm sirrini konar adamlardan
qoruyur, şirinlik vo mchribanlığı ilə Fabycndon gizlonirdi: ona
qalib gəlm ək üçün işdon imtina ctmok lazım idi. O iso on doqi-
qodon sonra ycnidon uçmalı idi.
Fabycn toyyaroni döndororok bir daha San-Juliana baxdı: axırıncı
dəfo onu saxlamağa cohd cdon bu balaca şohor ovvolco bir ovuc
işığa, sonra iso bir ovuc ulduza çcvrildi vo nohayot, toz kimi dağıhb
gözdon itdi.
“Artıq cihazları görmürom, işığı yandırmaq lazımdır” .
O, işıqlart yandırdı, lakin alaqaranlıqda kabinonin qırmızı lam -
palannın işığı clo zoif idi ki, oqroblori göstormodi. Fabycn barmaq-
larını lampanm altına lutdu. Lakin onlar güclo göründü. “Çox tez-
dir” .
Bozon gcco tutqun tüstü burmaları kimi qalxır, doroləri doldu-
rurdu. Bu vaxt onları düzonliklordon ayırmaq olmurdu. Artıq kond-
lordo işıqlar yanır, onlar qaranlıqda ulduz yağışı kimi bir-birino göz
vururdular. Fabycn do lıomçinin tohlükosizlik işığını yandırıb-sön-
dürorok onlara cavab vcrirdi. Ycr başdan-başa cozbcdici işıqlarla
örtülmüşdü; işıq şüalarım donizin qaranlığına göndorən mayak
kimi, hor cv öz ulduzunu yandıraraq hüdudsuz gccoyo işıq saçırdı.
İnsan yaşayan hor ycrdo işıqlar saynşırdı. Asta və sorbost horokotlo
sahilə yan aian gomi kimi zülmot gccoyo daxil olan toyyarə
Fabycni hcyran cdirdi.
O, cihazlar ycrləşon lövhənin üzərino əyildi. Əqroblor artıq
işıqlanırdı. Cihazları bir-bir yoxladıqdan sonra toyyarəçi arxayın-
laşdı. Bununla o, səm aya möhkom bağlandığına omin oldu. Fabycn
barmağını polad lövhəyə toxundurdu və mctalda həyat olaməti
olduğunu hiss ctdi: mctal titrəmirdi, lakin yaşayırdı. Beş yüz at
gücündə olan mühorrik mctal kütlosinin lap içorisindo isti coroyan
yaradır vo bu coroyan soyuq mctalı yumşaq m oxm ərə çcvirirdi.
Uçuş zamanı toyyarəçi bir daha no başgicollonmo, no do xum ar-
lanma hiss ctmodi, yalnız canlı orqanizmin sirli fəaliyyotini duydu.
İndi o öz dünyasım yaratdıqdan sonra orada istodiyi kimi
rahatca otura bilordi.
Fabycn clcktrikpaylayıcı lövhoni taqqıldatdı, b ir-bir kontaktlara
toxundu, kürsüyo yaxşı söykənm ok üçün bir azca qurcalandı vo bcş
ton mctalın yırğalanmasını yaxşı hiss ctmək üçün ycrini rahatladı. O,
qaranlıqda kor-korano clıtiyal lampastm əli ilə yoxlayıb öz yerinə
qoydu və ycnidon yoxlayandan sonra sürüşmoyəcoyino omin oldu.
Ə llərini dostəkloro toxundurub yoxlamaq üçün onu bir daha
buraxdı vo barmağını korlar dünyasında horokot ctm əyə öyrodərok
əmin oldu ki, onlan səhvsiz tapa bilər. Barmaqlarım qaranlığa
öyrəşdirdikdon sonra işığı yandırdı, clə o doqiqo göstorici cihazlann
180
işıqlan kabinəni bozədi. İndi o, sifcrblata baxıb suya batan dalğıc kimi
gccənin zülmotino daxil olan toyyaronin hər bir hərokətini izloyo
bilərdi.
No qodor ki toyyarodo hcç nə titromir, osmir vo toroddüd
ctmirdi, no qodər ki jiroskopun', hündürlükölçonin voziyyoti vo
mühorrikin sosi dəyişmirdi, o, pcysorini dori kürsüyo söykoyib bir
azca yayxandı vo anlaşılmaz ümiddon ləzzot alaraq uçuş haqqında
dorin ftkrə daldı.
İndi qaranlığın lap dorinliyindo növbo çokdiyi zaman ona aydın
olur ki, gccolor insanı, onun çağırışlannı, işıqlarını, hoyəcanlarım
açıb göstərir. Qaranlıqda bu adi işıq bir cvi və bolko də oradakı ton-
hahğı göstərir. Budur, bir işıq söndü: ola bilsin işığı sönon bu cvdo
m əhobbət sığınmışdır.
Yaxud da kədor. Bu cv artıq dünyanın oyaq qalan hissosino işıq
vermir. Lampa qarşısmda stola dirsoklonmiş bu kondlilor hanst
ümidlorlə yaşadıqlarmı belo bilmirlor. Onlar bilmirlor ki, arzuları
uzaqlara, onları bürüyən gccənin nohayətsiz qaranhğına uçur.
Lakin Fabycn müharibo cdən ölkolordon qalib çıxan adam kimi
onlarla tufanı kcçondə vo onların arasmda uzanan Ay işığına saldığı
cığırla gedorok bir-birinin ardınca bu işıqlara çatanda, min kilo-
m etrlik m osafodən onları cşidir vo qolbi aram sız döyünon
təyyarəsini qaldınb-cndirən, dibsiz dərinliklordon baş qaldıran
dalğaları hiss edir. Bu adamlar clə güman edirlor ki, lampa yalnız
onların sadə stolunu işıqlandırır; lakin onun işığı səkson kilomctr
uzaqda, dənizdə, kimsəsiz bir adada son dəfo ümidsiz halda moşol
yclloyon insan çağırışına bənzoyirdi.
II
Beləliklə, Buenos-Ayrcso üç poçt toyyarəçi - Pataqoniyadan,
Çilidən v ə Paraqvaydan, üç torofdon - conubdan, qorbdon vo şimal-
dan qayıdırdt. Gecə yansına yaxın Avropaya yola düşəcək poçl təy-
yarəsinin Buenos-A yrcsdə yüklonmosini gözləyirdilor.
Arxasında ağır başlıqlı plaş olan, qaranhqda iton hor üç toyya-
rəçi uçuşlan haqqında fıkirləşir vo dağdan enən kondlilor kimi, öz
tufanlı və ya sakit somasından yavaş-yavaş nohəng şəhoro torof
cnirdilor.
Hava yəllan şəbəkosinin dircktoru Rivycr Bucnos-Ayrcs acro-
portunun cnmə mcydançasında gəzişirdi. Üç toyyaro enono qodor ə
Dostları ilə paylaş: |