Şəfa Əliyev Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i
Yüklə 1,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 163 ƏLAVƏ. “Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları” fənni üzrə proqram (magistr təhsil pilləsi üçün) AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSIL NAZIRLIYI SUMQAYIT DÖVLƏT UNIVERSITETI Magistr hazırlığı üçün “BEYNƏLXALQ NƏQLIYYAT ƏMƏLIYYATLARI” fənnindən P R O Q R A M İxtisas: İİM 010001 “Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər” İİM 050401 “Dünya iqtisadiyyatı Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Elmi- Metodiki Şuranın «İqtisadiyyat» bölməsinin“11”11.2010-cu il tarixli iclasının qərarı ilə təsdiq edilmiş (protokol № 3) və 19.03 2011-ci il. 475 saylı əmrinə əsasən qrif verilmişdir. Sumqayıt - 2011 Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 164 Proqram Sumqayıt Dövlət Universitetinin “Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər və marketinq” hazırda “Dünya iqtisadiyyatı” kafedrası tərəfindın hazırlanmışdır. Tərtib edənlər: i.e.n, dos. M.Ö.Pənahəliyeva i.e.n, dos. Ş.T.Əliyev Elmi redaktor: i.e.n, dos. Q.Hüseynov Rəyçilər: SDU-nun «Menecment» kafedrasının müdiri, i.e.n, dos. B.Ə.Orucəliyeva Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər» fakultəsinin dekan müavini, i.e.n., dos.M.İ.Bərxudarov Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 165 1. İZAHAT VƏRƏQƏSİ Proqramda nəzərdə tutulan kursun məcmuəsi, o cümlədən tematık plan, mövzular və onların məzmunu, əsas ədəbiyyat və rəsmi sənədlərin siyahısı, elektron resursların ünvanları verilmişdir. “Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları” fənni üzrə Proqram beynəlxalq iqtisadi münasibətləri öyrənən magistrlər üçün tövsiyyə edilir. “Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlar” kursunun aktualliğı bu xidmət sahəsinin rolunun sürətlə artması ilə izah edilir. Belə ki, beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin və xarici-iqtisadi fəaliyyətin genişlənməsi, xarici-ticarət əməliyyatların həcminin sürətlə artması, bu sahənin əhəmiyyətini şərtləndirən əsas amillərdəndir. Kursun başlıca məqsədi betnəlxalq nəqliyyat əməliyyatları anlayışının mahiyyətini, növlərini, məzmununu və bu sahənin işinin təşkili, nizamlanması, hüquqi əsaslarının formalaşdırılması məsələlərini öyrənməkdir. Müasir dövrdə beynəlxalq nəqliyyat sistemləri və onların başlıca xüsusiyyətləri dünya iqtisadi proseslərinin xüsusiyyətləri ilə üst-üstə düşür. Başqa sözlə, dünya iqtisadiyyatı qloballaşdıqca və iqtisadi transformasiyalara məruz qaldıqca, beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının genişləndirməsi, bu xidmətlərin təkmilləşdirilməsi və effektivliyinin artırılması zərurəti yaranır. Bu baxımdan səmərəli nəqliyyat əməliyyatlarının təşkili, bu sahənin intensiv inkişafı, beynəlxalq nəqliyyat qovşaqlarının və marşrutlarının təkmilləşdirilməsi, nəqliyyat əməliyyatları üzrə beynəlxalq hüquq normalarının və nizamlayıcı konvensiyaların, nəqliyyat rejimlərinin effektivliyinin artırılması yükdaşıma prosedur-larının sadələşdirilməsi, nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və digər mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsi məsələləri aktuallığı ilə seçilir. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 166 2. MÖVZULAR VƏ ONLARIN MƏZMUNU 1. Dünya nəqliyyat sistemi və təsnifatı Nəqliyyat anlayışı. Dünya nəqliyyat sisteminin maliyyəti. Dünya nəqliyyat sisteminin təsnifatı. Beynəlxalq nəqliyyat sisteminin dünya təsərrüfat proseslərində rolu. Dünya nəqliyyat sisteminin müasir vəziyyəti, problemlər və perspektivlər. 2. Xarici-iqtisadi fəaliyyətin təşkilində nəqliyyatın rolu Xarici-iqtisadi fəaliyyətin təşkilində istifadə edilən nəqliyyat vasitələri və komponentləri. Nəqliyyatın maddi-texniki baza məsələləri. Xarici iqtisadi fəaliyyətin nəqliyyat təminatında texniki, texnoloji və təşkilatı aspektlərinin artırılmasında nəqliyyat əməliyyatlarının səmərəli təşkil edilməsinin əhəmiyyəti. 3. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının təşkili və nizamlanması mexanizmi Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında çoxtərəfli razılaşmalar sistemi. Beynəlxalq müqavilələr və konvensiyalar. Xarici ticarət daşımaları üzrə beynəlxalq normativ sənədlər. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının təşkili mexanizminin təkmilləşdirilməsi məsələləri. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 167 4. Xarici ticarət fəaliyyəti üzrə yükdaşımaların şərtləri və növləri. Xarici ticarət kontraklarının nəqliyyat şərtlərinin əsas xüsusiyyətləri. “İnkoterms” beynəlxalq nəqliyyat terminləri ilə nəqliyyat-yük daşımalarının qarşılıqlı bağlılığı. Beyəlxalq nəqliyyat daşımaları üzrə bazis şərtləri, onların seçilməsi və spesifik xüsusiyyətləri. Beynəlxalq nəqliyyat tarifləri. Xarici ticarət kontraktlarının rentabelliyində nəqliyyat daşımaları üzrə xərclərin azaldılması problemləri. Beynəlxalq yük daşımaları üzrə risklər və kontrakt iştirakçılarının məsuliyyəti. 5. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının hüquqi nizamlanması. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının və yükdaşımalarının hüquqi əsasları. Nəqliyyat və logistika problemlərinin həll edilməsində hüquqi-normativ bazanın əhəmiyyəti. Beynəlxalq mübahisələrin baxılması üzrə Arbitraj məhkəmələrinin spesifik xüsusiyyətləri. Beynəlxalq yük daşımaları üzrə kontraktlarda hüquqi məsələlərin nizamlanması. Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun tərkib hissələri və mənbələri. 6. Beynəlxalq dəmir yolu daşımaları. Beynəlxalq dəmir yolu ilə daşıma anlayışı, onun təşkili və xüsusiyyətləri. Beynəlxalq dəmir yolu daşımalarının növləri. Beynəlxalq dəmir yolu ilə daşımalar üzrə sazışlər, konvensiyalar və beynəlxalq (regional) təşkilatlar. Dəmir yolu ilə beynəlxalq yük daşımaları haqqında Saziş (1950-ci il). Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 168 Azərbaycan Respublikasının dəmiryolu sistemi beynəlxalq konteksdə. 7. Beynəlxalq dəniz yolu daşımaları. Beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin və xarici-iqtisadi fəaliyyətin təşkilində, o cümlədən dünya ticarətində dəniz nəqliyyatından istifadənin üstünlükləri. Dünya dəniz nəqliyyatının təsnifatı. Beynəlxalq dəniz daşımalarının hüquqi tənzimlənməsi, beynəlxalq konvensiyalar və razılaşmalar. Dəniz nəqliyyatı ilə yükdaşımaların sənədləşdirilməsi (konosament). Beynəlxalq Dəniz Təşkilatı (İMO). 8. Beynəlxalq hava daşımaları Beynəlxalq hava daşımaları anlayışı və onun növləri. Beynəlxalq hava daşımalarının hüquqi tənzimlənməsi. Beynəlxalq hava daşımaları haqqında qaydalar. Hava nəqliyyatı sahəsində Beynəlxalq təşkilatlar. Hava nəqliyyatının üstün və mənfi xüsusiyyətləri. Hava nəqliyyatında sığortanın mühüm əhəmiyyəti Beynəlxalq hava daşımaları təşkilində “Beynəlxalq mülki aviasiya haqqında” 1944-cü il Çikaqo Konvensiyasının rolu. Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyası (1945-ci il). Beynəlxalq Hava Daşımaları Assosiasiyası (1971-ci il). Azərbaycan beynəlxalq hava daşımaları sistemində. 9. Beynəlxalq avtomobil daşımaları Beynəlxalq avtomobil daşımaları anlayışı və mahiyyəti. Avtomobil nəqliyyatı vasitələrinin təsnifatı. Avtomobil Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 169 nəqliyyatının texniki-iqtisadi əsasları. Avtomobil nəqliyyatının Beynəlxalq yük daşımaları əməliyyatlarında müsbət və mənfi cəhətləri. Beynəlxalq avtomobil daşımalarının hüquqi tənzimlənməsi prosesləri. Beynəlxalq avtomobil daşımalarında müqavilələr, sənədləşmələr və normativ aktlar (sazişlər, konvensiyalar). Beynəlxalq Avtomobil Nəqliyyatı İttifaqı (1948-ci il). Beynəlxalq avtomobil daşımaları sistemində Azərbaycanın iştirakı və müasir vəziyyəti. 10. Beynəlxalq boru kəməri daşımaları. Beynəlxalq boru kəməri daşımalarının mahiyyəti. Boru kəməri nəqliyyatının spesifik xüsusiyyətləri. Boru kəmərləri ilə nəqletmə proseslərinin təşkili, mexanikləşdirmə və avtomatlaşdırma prosesləri. Beynəlxalq boru kəməri daşımalarının hüquqi tənzimlənməsi. Beynəlxalq boru kəməri daşımalarının təşkili qaydaları. Avropa Enerji Xartiyası (1991-ci il). Avropa- Qafqaz-Asiya dəhlizinin inkişafına dair beynəlxalq nəqliyyat haqqında əsas coxtərəfl Saziş (1998-ci il). Dövlətlərarası neft və qaz nəqli sistemlərinin yaradılması üçün təşkilati prinsiplərə dair Çərçivə Sazişi (1999-cu il). Azərbaycanın beynəlxalq boru daşımaları sistemində fəaliyyəti. 11. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarında sığorta, təhlükəsizlik və ekoloji məsələlər. Beynəlxalq yük daşımaları üzrə sığortanın mahiyyəti, obyektləri və vəzifələri. Beynəlxalq yük daşımaları üzrə sığorta sənədləşdirilməsinin təşkili. Beynəlxalq yük daşıma subyektlərinin məsuliyyəti və sığortaetmə əməliyyatlarının həyata Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 170 keçirilməsi mexanizmi. Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında nəqliyyat təhlükəsizliyinin əsas müddəaları və prinsipləri. Beynəlxalq nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsində beynəlxalq qaydalar və sazislər. Beynəlxalq nəqliyyat təhlükəsizliyi sahəsində dövlətlərarası əməkdaşlığın gücləndirilməsinin vacibliyi. Beynəlxalq nəqliyyat sisteminin və nəqliyyat vasitələrinin ətraf mühitə və atmosferə ekoloji təsiri. Ekoloji təhlükəsizlik üzrə Beynəlxalq əməkdaşlıq sistemi. Təhlükəli yüklərin daşınması zamanı ətraf mühitin mühafizəsi üzrə beynəlxalq əməkdaşlıq qurumları. 12. Azərbaycanın nəqliyyat sistemi və bu sahədə dövlət siyasəti, hüquqi-normativ aktlar Azərbaycanın nəqliyyat sistemi və onun müasir vəziyyəti. Azərbaycanda nəqliyyat sisteminin hüquqi - normativ bazası və əsasları. Azərbaycanın xarici -ticarət fəaliyyətinin, xüsusilə ixracın təşkilində nəqliyyat məsələləri. Azərbaycanın dəniz nəqliyyatı sistemi və onun ölkə iqtisadiyyatında prioritet vəzifələri. Azərbaycanın “İpək yolu” (TRASEKA) layihəsində iştirakı. Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat qovşaqlarının genişləndirilməsində iştirakı. Azərbaycanda boru kəmərləri nəqliyyat sisteminin uğurlu milli konsepsiyasının həyata keçirilməsi prosesləri (Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, Bakı- Tbilisi- Ərzurum qaz kəməri və s.). Bakı-Tbilisi-Qars beynəlxalq dəmir yolu magistralının mühüm əhəmiyyəti. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 171 3. «Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları» fənninin tədrisinə ayrılan saatların mövzular üzrə paylanması № MÖVZULARIN ADI Saatlar Cəmi Müha- zirə Semi- nar 1 Dünya nəqliyyat sistemi və təsnifatı 2 2 - 2 Xarıcı-iqtisadi fəaliyyətin təşkilində nəqliyyatın rolu 4 2 2 3 Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının təşkili və nizamlanması mexanizmi 6 4 2 4 Xarici ticarət fəaliyyət üzrə yükdaşımaları şərtləri və növləri 6 4 2 5 Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının hüquqi nizamlanması 2 2 - 6 Beynəlxalq dəmiryolu daşımaları 4 2 2 7 Beynəlxalq dəniz daşımaları 4 2 2 8 Beynəlxalq hava daşımaları 4 2 2 9 Beynəlxalq avtomobil daşımaları 2 2 - 10 Beynəlxalq boru kəməri daşımaları 2 2 - 11 Beynəlxalq nəqliyyat əməlyyatlarında sığorta, təhlükəsizlik və ekoloji məsələlər 4 2 2 12 Azərbaycanın nəqliyyat sistemi və bu sahədə dövlət siyasəti, hüquqi-normativ aktlar 5 4 1 YEKUN: 45 30 15 Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 172 4. SEMİNAR MƏŞĞƏLƏLƏRİNİN TƏXMİNİ MÖVZULARI 1. Dünya nəqliyyat sistemi və təsnifatı. 2. Xarıcı-iqtisadi fəaliyyətin təşkilində nəqliyyatın rolu. 3. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının təşkili və nizamlanması mexanizmi. 4. Xarici ticarət fəaliyyət üzrə yükdaşımaları şərtləri və növləri. 5. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının hüquqi nizamlanması. 6. Beynəlxalq dəmiryolu daşımaları. 7. Beynəlxalq dəniz daşımaları. 8. Beynəlxalq hava daşımaları. 9. Beynəlxalq avtomobil daşımaları. 10. Beynəlxalq boru kəməri daşımaları. 11. Beynəlxalq nəqliyyat əməlyyatlarında sığorta, təhlükəsizlik və ekoloji məsələlər. 12. Azərbaycanın nəqliyyat sistemi və bu sahədə dövlət siyasəti, hüquqi-normativ aktlar. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 173 ƏDƏBİYYAT: 1. Azərbaycan Respublikasının nəqliyyat qanunvericiliyi. Bakı, 2005-820 s. 2. Əliyev E.Ə. Qloballaşma dövründə beynəlxalq nəqliyyat daşımaları: hüquqi aspektlər. Bakı, 2006-360 s. 3. Avtomobil yolları haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı, 2000. 4. “Aviasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı, 2005. 5. Əliyev E.Ə. Beynəlxalq daşımaların hüquqi tənzimlənməsi. Dərs vəsaiti. Bakı, 2008-524 s. 6. Экономика и организация внешнеторговых перевозок: учебник под ред. Холопова К.В. – Москва, 2000. 7. Назаренко В.М., Назаренко К.С. Транспортное обеспечение внешнеэкономической деятельности. – Москва – 2000. 8. Внешнеторговые транспортные организации и логистика. Учебное пособие / под ред. проф. Д.С. Николаева. – Москва, 1998. 9. Фонатова О.В. Применение Инкотермс в международном и внутреннем торговом обороте. Москва, 2008. 10. Вилкова Н.Г. Правила толкования международных торговых терминов Инкотермс – 2000, правовое регулирование и практика применения. Москва, 2008. 11. Кокин А.С., Левиков Г.А. Международная транспортная экспедиция. Москва, 2005. 12. Чиненов М.В. Страхование внешнеэкономической деятельности. Москва, 2008. Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları D ə r s v ə s a i t i 174 13. Транспортная логистика / под ред. Миротина Л..Б. Москва, 2002. - 511 с. 14. Ермалаев В.Г., Сиваков О.Б. «Морское право» Москва, 2005, 255 с. 15. “İnkoterms 2000” – ticarət terminlərinin beynəlxalq qaydaları. Beynəlxalq ticarət palatası. Bakı-2001. 16. [Электронные ресурсы]: URL:http://www.mid.ru 17. [Электронные ресурсы]: URL:http://www.rustrans.ru 18. [Электронные ресурсы]: URL:http://www.dic.academic.ru 19. [Электронные ресурсы]: URL:http://www.un.org 20. [Электронные ресурсы]: URL:http://www.transneft.ru Document Outline
Yüklə 1,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|