ŞEHİt yakinlari ve gazilerin sosyal dişlanmişlik algisi ve yaşam kalitesi giriş

2.YÖNTEM

2.1.Araştırmanın Amacı

Şehitlik ve gaziliğe sebep olan olay sonrası şehit yakınları ve gazilerin sosyo-ekonomik ve kültürel hayatlarında meydana gelen değişimler eşitsizlik, güvencesizlik, adaletsizlik gibi sorunları beraberinde getirmektedir. Bu durum şehit yakınları ve gazilerin üretim süreçlerine dâhil olamamaları, sosyal, kültürel, ekonomik hayata tam olarak katılamamaları nedeniyle de sosyal dışlanma sorunu yaşamalarına ve yaşam kalitelerinde olumsuzluğa sebep olabilmektedir.

Olası sosyal dışlanma sorunun ortadan kaldırılması ve yaşam kalitesinin artırılması için pozitif ayrımcılık temelinde sosyal güvenlik uygulamaları ile şehit yakınları ve gazilerin gelirinin devamlılığını sağlamak, işgücü piyasasına erişebilmelerini kolaylaştırmak, sosyal ve kültürel alanlarda toplumsal hayata katılabilmeleri hedeflenmektedir.

Araştırmanın amacı şehit yakınları ve gazilere yönelik uygulamaların; sosyal dışlanmışlık algısına ve yaşam kalitesine olan etkisini ortaya koymaktır.

Bu bağlamda araştırmanın bağımsız değişkenleri olan gelir seviyesi, istihdam durumu ve demografik bilgilerin araştırmanın bağımlı değişkenleri olan sosyal dışlanma algısı ve yaşam kalitesine olan etkisi ve aralarındaki ilişki araştırılmıştır.

2.2.Araştırmanın Önemi

İşsizler, yoksullar, engelliler, kadın ve çocukların sosyal dışlanma ve yaşam kalitesi ile ilgili pek çok çalışma bulunurken Türk toplumunun önemli bir unsuru belki de bütünleştirici olarak en önemli unsuru olan şehit yakınları ve gazilerin sosyal dışlanma ve yaşam kalitesini ölçen bir çalışma bulunmamaktadır.

Toplumun önemli bir kesimi oluşturan şehit yakınları ve gazilerin sosyal dışlanma algısı ve yaşam kalitesini ölçen bir çalışmanın olmaması; şehit yakınları ve gazilerin sorunlarına yeteri kadar dikkat çeken; ekonomik, sosyal ve kültürel durumları ortaya koyan; politika yapıcıları bilgilendirici akademik çalışmaların az oluşu bu çalışmanın önemini ortaya koymaktadır.
2.3.Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıkları

Türkiye coğrafyasının tamamına yayılmış olan evrende örnekleme girenlere ulaşmak oldukça zor olmuştur. Araştırma evreninin tamamından veri toplanması için araştırma süresinin ve mali kaynakların yeterli olmaması, Türkiye’deki tüm şehit aileleri ve gazilere ulaşılmasını engellemiştir.

Şehit ve gazi kavramlarının tam olarak kanunlar ile belirlenmemiş olmasından kaynaklı olarak, farklı kanun maddeleri kapsamında vazife malullüğü aylığı alanların tamamı yani 5334,3713 ve 2330 sayılı kanunlar ile kendisine tazminat ödenen ve aylık bağlanan kişiler çalışma kapsamına dâhil edilmiştir. 15 Temmuz Demokrasi Şehitleri ve Gazileri ile Vatana Hizmet Tertibinden kendilerine maaş bağlanan Kore ve Kıbrıs Savaşı Gazilerinin sayılarının az olması ve kendileri ile anket çalışması yapabilmenin zorluklarından dolayı çalışmaya dâhil edilmemişlerdir.

Araştırma örneklemine 2015 yılı sonrası şehit olanların yakınları ve gazilerin psikolojik olarak hassas yapıları göz önüne alınarak araştırma örneklemine dâhil edilmeyerek anket çalışması uygulanmamıştır. Çalışmanın yapıldığı dönemde 2015 yılı sonrası gazi olanların büyük kısmının tedavi sürecinin devam ediliyor olması sebebiyle anket uygulanmamıştır.

Araştırmada ulaşılan örneklemin tüm şehit aileleri ve gazileri temsil ettiği varsayılmıştır.

2.5.Araştırma Evreni ve Örneklem

Araştırmanın evreni 1984 yılından itibaren şehit olan on beş bin kamu görevlisinin yakınları ve altı bin gaziden oluşturmaktadır. Bütün evrenin araştırmaya dâhil edilmesi, yani gruptaki herkes hakkında bilgi toplamak için zaman ve mali kaynaklar konusundaki sınırlılıklar tam sayımı imkânsız kılmıştır. Bu nedenle araştırmayı ilgilendiren grubun tümünden, bu grubu temsil edecek bir örneklem seçilerek, evrenin içinde yer alan, özellikleri ve verdikleri cevaplar açısından evreni yansıtan daha küçük bir gruptaki insanlardan bilgi toplanmıştır. Örnekleme yöntemi olarak kolayda örnekleme metodu tercih edilmiştir. Örnekleme hatası yapmamak için evreni temsil edebilecek sayı olan 365 örneklem sayısına ulaşılmıştır.

Türkiye genelinde teşkilatlanmış olması sebebiyle Türkiye Harp Malulü Gaziler Şehit Dul ve Yetimleri Derneğinden izin alınarak büyük çoğunluğu dernek üyesi şehit yakını ve gaziye yüz yüze ve mail yoluyla ulaşılarak toplam 700 anket uygulanmıştır. Bu anketlerden 86 adedi anket formunun büyük çoğunluğunu işaretlemediği, 44 adedi aynı seçeneği işaretlediği için çalışmaya dâhil edilmemiş, 205 şehit yakını ve 365 gazinin doldurduğu toplam 570 adet anket formu değerlendirmeye alınmıştır.

2.6.Veri Toplama Yöntemi ve Aracı

Araştırmada şehit yakınları ve gazilerin sosyal dışlanmışlık algısı ve yaşam kalitesini ölçmek için veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmıştır.

Sade bir dil ile yazılan anket formu dört bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm, Şehit ve Gaziye ait kişisel bilgileri içeren beş sorudan oluşmaktadır. İkinci Bölüm anket formunu dolduran kişinin demografik ve kişisel bilgilerine ilişkin on dokuz sorudan oluşmaktadır. Birinci ve ikinci bölümdeki sorular çoktan seçmeli olarak hazırlanmıştır. Üçüncü bölüm, sosyal dışlanmışlığı ölçmeyi amaçlayan yirmi yedi sorudan ve dördüncü bölüm yaşam kalitesini ölçmeyi amaçlayan yirmi altı sorudan oluşmuştur. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde bulunan sorularda ölçü aracının puanlanabilmesi için beşli likert türü puanlama ölçeği kullanılmıştır.
2.7.Araştırmada Kullanılan Ölçüm Araçları

2.7.1.Sosyal Dışlanma Ölçeği

Jehoel Gijsbers & Vrooman tarafından sosyal dışlanma kavramını ölçmek için geliştirilen ve Nuran Bayram, Serpil Aytaç, Mustafa Aytaç ve Neslihan Sam tarafından geçerlilik ve güvenlik analizi yapılarak Türkçe literatüre kazandırılmış olan Sosyal Dışlanma Ölçeği araştırmanın sosyal dışlanma ölçeği olarak seçilmiştir. Nuran Bayram vd. tarafından kullanılan Sosyal Dışlanma Ölçeği maddi yoksunluk, sosyal haklara ulaşma, sosyal katılımcılık ve kültürel uyum olmak üzere dört boyutta 5’li likert tipinde otuz beş maddeden oluşmaktadır. Çalışmada, Sosyal Dışlanmışlık Ölçeğini kullanabilmek için Prof. Dr. Nuran Bayram’dan mail yoluyla izin alınmıştır.

Bayram ve arkadaşları tarafından Türkçe versiyonu geliştirilen Sosyal Dışlanma Ölçeğinin güvenilirlik katsayısı (α) 0,85’tir. Anket formunda Sosyal Dışlanmışlık Ölçeğinin kültürel uyum boyutunu oluşturan son beş madde şehit yakınları ve gaziler tarafından olumsuz algılanabileceği sebebiyle çıkarıldıktan sonra güvenilirlik analizi yapılmış ve üç maddenin güvenilirlik derecesi düşük ölçüldüğü için ölçekten çıkarılmıştır. Ölçek, maddi yoksunluk, sosyal haklara ulaşma, sosyal katılımcılık şeklinde üç boyut yirmi yedi madde olarak uygulanmış ve güvenilirlik katsayısı (α) 0,91 olarak ölçülmüştür.

2.7.8.Yaşam Kalitesi Ölçeği

Dünya Sağlık Örgütü tarafından kişinin iyilik halini ölçen ve kültürler arası karşılaştırmalara olanak veren WHOQOL-BREF ölçeği, biri genel algılanan yaşam kalitesi, diğeri algılanan sağlık durumunun sorgulandığı iki soruyla birlikte toplam yirmi altı soru, fiziksel, psikolojik, sosyal ilişkiler ve çevresel alanlar olmak üzere dört alandan meydana gelmiştir. Türkçe dâhil yirmiden fazla dile çevrilmiştir.

WHOQOL-BREF Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeğinin güvenilirlik katsayısı (α) 0,91’dir. Türkçe’ye uyarlanması Eser ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilmiştir(Eser, ve diğerleri, 1999).