ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səhifə 181-də
- Səhifə 245-də
- Səhifə 361-də
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 22 vari briqadasının tərkibində vuruşan oğullarımızın qəhrəmanlığı barədə az da olsa məlumatlar verir. Onu da xatırladaq ki, Port- Arturda Ə.Şıxlinski və S.Menmandarovdan başqa yapon samu- raylarına qarşı döyüşən həmyerlimiz Əsəd bəy Talışxanov, Hü- seyn xan Naxçıvanski, İbrahim ağa Usubov, qvardiya polkovniki Kərim bəy Novruzov, polkovnik Davud bəy Yadigarov, Gəray bəy Vəkilov, poruçik Ağababa Sadıqov və hələ adını bilmədiyimiz onlarca Azərbaycan oğlu mərdliklə vuruşmuşlar. Dövrdən, quruluşdan asılı olmayaraq oğullar həmişə Vətənin əsgərləridirlər. Vətən nə vaxt təhlükə qarşısında olarsa, igidlər bir səslə silaha sarılmağa hazırdılar. İyirminci əsr tarixə “nəfə- sindən” barıt püskürəndə, eloğullarımız da bir səslə ayağa qal- xıb Vətənin müdafiəsinə gediblər. XIX əsrin ortalarında Qarabağ igidlərinin, Şirvan alayının, Kəngərli döyüşçülərinin, Qazax süvari dəstələrinin yadellilərə qarşı qeyri-adi qəhrəmanlıqlarının şahidi olan xalqımızın böyük mütəfəkkir oğlu M.F.Axundov fəxrlə deyirdi: “Doğmamış Qaf- qazda analar qorxaq”. Hələ bir xeyri əvvəl (1828-ci ildə) məşhur rus tarixçisi, general Platon Zubov “Gürcüstan və Qafqaz haqqında altı məktub” əsərində yazırdı: “Müsəlman süvari alayları haqqında mühakimə yürütmək üçün onları döyüşdə görmək lazımdır: bunlar şimşəyi xatırladır, bunlar qəzəblənmiş allahın birdən-birə içərisinə düşərək ölüm və dəhşət saçan oduna bənzəyirdi. Müsəlman alaylarının gözlərim önündə törətdikləri igidlik xariqələrini hələ də heyrətlə yad edirəm... Onlar silahdan çox böyük bir məharətlə istifadə edərək, qorxmaz və cəsur süvari kimi döyüşürdülər”. Əgər oxucu Aleksandr Stepanovun “Port-Artur”, Trofim Ba- risovun “Portarturçular” romanlarını mütaliə edərsə, onda görər ki, 1904-cü il dekabrın on altısında komandan Stessel qalanı ya- ponlara danışıqsız təslim etmək istəyəndə polkovnik S.Meh- mandarov və onun zabit heyəti etiraz edərək necə əsəbiləşmişdilər. Səməd bəy Mehmandarov və onun zabit heyəti inad edirdilər ki,
Şəmistan Nəzirli 23 qalanı son nəfəsə qədər müdafiə etmək lazımdır. Heç kəs biabır- çı vəziyyətdə Rusiyaya qayıtmaq istəmirdi. “– Kapitan, sizin kimi zabitlərə orduda qulluq etmək yara- maz! – Mehmandarov onun üstünə qışqırdı. – Siz bizim adımızı korlayırsınız, – deyib yumruğunu havada oynatdı. – Əlahəzrət, xahiş edirəm, məni təhqirlərdən qoruyasınız, – kapitan Vamenzon1 hirsindən pörtmüş halda general Stesselə müraciət etdi. – Hər şeydən qabaq sakit olmaq lazımdır, cənablar! Polkovnik Mehmandarov, sizi qayda-qanuna riayət etməyə dəvət edirəm. Qızğın mübahisələr başlandı, zabitlər iki hissəyə bölündülər: bir neçəsi kapitan Vamenzonu, qalanları isə polkovnik Mehman- darovu müdafiə edirdilər” (A.Stepanov. “Port-Artur”, səh.777- 778). * * *
1904-cü il yanvarın 26-da Rusiya-Yaponiya müharibəsi başla- nanda polkovnik Hüseyn xan Naxçıvanski əksəriyyəti qafqazlı- lardan təşkil olunmuş ikinci Dağıstan süvari alayına komandan- lıq edirdi. Hüseyn xanın alayı 1905-ci il yanvarın 14-də Lanlun- qou kəndi uğrunda ağır döyüşlər aparmışdır. Bir neçə gün kəndi ala bilməyən döyüşçülər mahir komandirin hərbi fəndi ilə dan üzü hücuma keçərək sürətli zərbə ilə yaponları kənddən vurub çıxartmışlar. Bu güclü döyüş səhnəsi məşhur rəssam V.V.Mazu- rovskinin yağlı boya ilə işlədiyi rəsmdə əbədiləşmişdir. Əsərdə alay döyüşçülərin qızğın həmləsi və süvari polkovniki Hüseyn xan Naxçıvanskinin obrazı ön planda ustalıqla işlənmişdir. Məşhur rus jurnalisti A.Kvitka Port-Arturda müharibə başla- nanda könüllü cəbhəyə getmiş və döyüşlərdə jurnalist-zabit 1 A.N.Vamenzon (1866–?) – artilleriya kapitanı, 22-ci batareyanın ko- A.N.Vamenzon (1866–?) – artilleriya kapitanı, 22-ci batareyanın ko- mandiri. Əsgərlərlə vəhşi rəftarı ilə fərqlənən pis rəftarlı komandir. Port- arturçu L.V.Kabelyaski məlumat verir ki, müharibədən sonra Rusiyaya qayıdan Vamenzon əsgərlərin ondan alacağı intiqamdan qorxaraq familiyasını dəyişib, Vadin eləmişdi (“Lit. qazeta”, 1959-cu il, 27 oktyabr)
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 24 kimi iştirak etmişdir. Müharibə gedə-gedə “Zabaykalye kazak zabitinin gündəliyi” adlı maraqlı bir əsər yazmışdır. 1908-ci ildə Sankt-Peterburqda nəşr etdirdiyi həmin kitabda igid eloğlumuz polkovnik Hüseyn xan Naxçıvanski haqqında da maraqlı səhifələr var. Səhifə 181-də: “Axşamüstü Bensixuda süvari qvardiyası Hü- seyn xan Naxçıvanskinin təşkil etdiyi ikinci Dağıstan alayı gözlənilir. Alay qafqazlılardan və süvari qvardiyasında xidmət edən seçmə zabitlərdən təşkil olunmuşdu. ...Avanqard tağımının ardınca yüzlərcə adam, polk komandi- ri, onların da ardınca uca bir ağacın zirvəsində polkovnik Xan Naxçıvanskiyə məxsus qızılı aypara nişanları dalğalanan dəstə göründü. Alay cərgələnmiş tağımlarla kolon boyu uzanırdı. Biz isə Xanın zabitlərindəki atlara həsədlə baxırdıq. Mən axşam saat onda Hü- seyn xanı general Lyubavinin yanına ötürüb, evimə qayıtdım”.
vanski, podpolkovnik Byuntiq və knyaz Tumakov həyətinə daxil olanda səhər saat on bir olardı. Onlar mənimlə nahar etməyə qal- dılar... Hüseyn xanın əsgər və komandirləri döyüşlərdə hamı- dan seçilirdi. Onları bir şeyə qınamaq olardı, o da həddindən artıq cəsur olmalarında...” Səhifə 361-də: “Polkovnik Xan Naxçıvanskinin Qafqaz-kazak briqadasının cəsurları üç yapon nəqliyyatını məhv etmişlər...” İgid həmyerlimiz, polkovnik Hüseyn xan Naxçıvanski yapon- lara qarşı apardığı döyüş məharətinə görə “Müqəddəs Georgi” və dördüncü dərəcəli, bantlı, üstü yazılı qızıl silahla – “Müqəddəs Vladimir” və “İgidliyə görə” ordenləri ilə təltif olunmuşdur. Rusiya-Yaponiya müharibəsindəki sərkərdəlik fəaliyyətinə görə Hüseyn xan Kərbalı xan oğlu Naxçıvanskiyə 1907-ci il mar- tın 31-də general-mayor rütbəsi verilmişdir.
Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|