müvəffəqiyyətimə ümid bəslədiyini söylədi. Mən zavodda
olan bütiin qüvvələri
səfərbər etdim. Səkkiz gün keçdikdən sonra mən Medvedyevə zəng edib, xahiş
etdim ki, gəlib sınaq nümunələrini aparsın. Bır neçə saatdan sonra Medvedyev
mənə zəng çaldı və böyük sevinclə təbrik etdi. Zavod 10000 qumbara hazırlamaq
haqqında sıtanş aldı. Bu sifariş yerinə yetirildi. Yemelyanov mənə təşəkkurünü
bildirdi.
Müharibə dövrü ilə əlaqədar olan dördüncü tapşırıq daha böyük həcmli idi.
Neft sənayesi özünün bəzi prosesləri üçün odadavamlı kərpic tələb edirdi. Bu
məhsul Bakıya Rusiyanın cənub zavodlarından gətirilirdi. Bu rayonlar düşmən
tərəfindən zəbt olunmuşdu və kərpic gətirilməsi çox çətinləşmişdi.
Bakıda odadavamlı kərpicin istehsal edilməsi zəruri idi. Odadavamlı kərpic
sexinin layihəsini vermək və hazırlamaq lazım idi Mənə iki köməkçi mühəndis
verdilər və biz işə başladıq. Bu, 1942-ci ilin yayı idi. Kərpic istehsalı bir yenilik
deyildi, onun üçün xüsusi qurğu hazırlamaq lazım deyildi,
ancaq həmin qurğunu
hazırlamaq üçün çertyoj yox idi - onu hazırlamaq lazım idi. Biz bu məsələni həll
edib, çertyojları öz zavodumuza təqdim etdik. Hazırlanma nəzarəti də mənə
tapşırılmışdı. 1942-ci ilin payızında mən xüsusi ayrılmış bir binada qurğunun
montaj edilməsinə rəhbərlik etməli oldum. İndiki kimi yadımdadır. Bizim
yaratdığımız obyekt şəhərin qırağında “Ağ şəhər” deyilən yerdə yerləşirdi, ora
getmək üçün mən iki tramvay dəyişməli olurdum. Nahar fasiləsində şəhərə gəlmək
mümkün deyildi. Səhərdən axşama qədər iş yerində qalmalı olurduq. Tərslikdən
mən soyuqlamışdım, hər iki qulağım iltihablaşmışdı. Qulaqlarım, başım bərk
ağrıyırdı, hərarətim yuxarı idi. Doktor Şıxlinski evdə qalmaq lazım olduğunu
bildirdi, işdən azad edən bülleten verdi. Lakin
mən bu hərəkəti edə bilməzdim,
bülleten cibimdə, başı sasıqlı işə davam edirdim. Bu vəziyyətdə işi başa çatdırdım
və sexi təhvil verməyə hazırladım. Sentyabr ayının 28-də sex işləməyə başladı.
Mən vəzifəmi bitirdim, lakin məni bülleten cibimdə, başı saraqlı halda birbaşa iş
yerimdən DSİ-nə apardılar. Binaya girdikdən sonra mənim ciblərimi axtardılar,
şalvarımın metal düymələrini kəsdilər, mən bacardığım kimi şalvarımı əlimlə
saxlamalı oldum. Məni zirzəmiyə saldılar; kiçik qaranlıq bir otaq idi, divarlardan
axan su yerdə gölməçə yaratmışdı. Boş, soyuq dəmir çarpayının
üstündə oturtdular
və paraşa
8
ilə birlikdə qoyub çıxıb getdilər.
Həyatımın yeni mərhələsi başlandı. Mənə qarşı bu münasibət nə ilə bağlı idi
- bilə bilmədim. Mənim gizli saxladığım cinayətkar fikilərimi açmaq tapşırığı alan
müstəntiq İşxanov aşağıdakı sözləri deməyə məcbur oldu: “Sizin istehsalat
fəaliyyətiniz bizə yaxşı bəllidır - o nöqsansızdır (bu, onun dediyi sözlərdir), ancaq
siz-düşüncə tərzinizə görə cəzalanmalısınız”. O dedi ki, mənim xəstə-xəstə işə
çıxmağımdan, isti qum ilə qulaqlarımı qızdırdığımdan xəbərdardır, ancaq bütün
bunlar mənə bəraət qazandırınır. 18 il keçdikdən sonra mənim cinayət işimə
yenidən baxan Dövlət Təhlükəsizlik şöbəsinin polkovniki Veliçenko mənə dedi ki,
sənin hec bir günahın yoxdur, müstəntiq İşxanovun sənin haqqında topladığı iki
cildlik sənədlər “heç bir çürük yumurtaya da dəyməz”.
8
Həbsxanada ləyən, vedrə
Lakin ömrümün bu mərhələsi ondan başladı ki, məni 8
ay ibtidai həbsdə
saxladılar, bu müddət ərzində müstəntiq İşxanov mənim pis düşüncə tərzimi
açmağa çalışır, iki tomluq sənədlərin üstündə tərləyirdi.
Daha sonra hərbi tribunal məni, tanımadığım 32 nəfərlə birlikdə əmlakımız
müsadirə olunmaqla və cəzanı çəkib qurtardıqdan sonra 5 il seçicilik hüququndan
məhrum edilməklə 10 il həbs cəzasına məhkum etdi. Böyük əsəb və zehni əmək
sərf etməklə ağır zəhmət çəkdiyim 1926-1942-ci illər üçün Vətən məni bu cür
mükafatlandırdı. Bu zaman məni tanıyan çox yoldaşlar mənə partiyaya daxil
olmağı təklif edirdilər. Mən bu təklifləri rədd edirdim. İstəmirdim ki, məni
partiyaya “soxulmaqda” günahlandırsınlar.
Mən hiss edirdim ki, Azərbaycan
ziyalılarının cəlladı Mir Cəfər Bağırovun yaratdığı şəraitdə bu hal baş verməli idi.
Birinci iki ili mən Lənkəran rayonunda olan ümumi həbs düşərgələrində
(cinayətkarın və siyasi düstaqların bir yerdə saxlandırıldıqları düşərgələr ümumi
düşərgələr adlanırdı) saxlanıldım. Lənkəran düşərgələrində heç bir sənaye
müəssisəsi yox idi, ona görə də mən öz ixtisasım üzrə işləmirdim. 1946-cı ildə
Lənkəran düşərgələri ləğv edildi. Dustaqları başqa düşərgələrə payladılar -
düşərgələrin sayı-hesabı yox idi. Mən Bakının Keşlə rayonunda yerləşən 3 nömrəli
düşərgə məntəqəsinə düşdüm. Burada məni çoxları bir mühəndis və bir insan kimi
tanındı. Bizim düşərgə məntəqəsinin rəisi əvvələr Şollar su kəmərmin - ikinci Bakı
xətti tikintisi rəisinin köməkçisi vəzifəsində işləmişdi. Bizim zavod su kəməri üçün
xüsusi hissələr hazırlayırdı.
O zaman mən, zavodun texniki rəhbəri kimi, işçilər ilə
birlikdə bizim hissələrdən istifadə edilən sahələrə gedirdim. Məni su kəməri
tikintisindən tanıyırdılar. Düşərgə məntəqəsinin rəisi düşərgəyə gəlməyimi bilən
kimi, məni tikinti obyektlərindən biri olan BEMZ-nin texniki şöbəsinə göndərdi.
Orada məni tanıyan mühəndislərin əhatəsində idim. Mən bir az rahat nəfəs almağa
başladım. Lakin, bu səadət uzun çəkmədi. DSİ-də mənim Bakıda olduğumu
bildilər, bu Mir Cəfər Bağırovun ora rəis təyin etdiyi
Yaqubovu dəli kimi coşurdu
və o, Bağırova xoş olsun deyə məni ciddi rejimli düşərgələrdən birinə yollamaq
haqqında əmr verdi Bu zaman mən Lənkəranda qazandığım malyariya ilə əziyyət
çəkirdim. Mən düşərgənin tibb məntəqəsində 39-40 dərəcə hərarətlə yatırdım.
Ancaq, xəstə dustaqları bir yerdən başqa yerə daşımağa icazə verilmədiyinə
baxmayaraq, Yaqubovun tapşırığı ilə məni xəstəxana çarpayısından qoparıb yataba
göndərdilər. On iki gün yük vaqonunda yol getdikdən sonra - vaqonda 70 nəfər
idik məni Mordoviyada Penza şəhərinin Dubravlaq rayonunda yerləşən
Tamnikovski düşərgələrinə gətirdilər. Bu düşərgələr ciddi rejimli düşərgələr idi,
onlar hər birində 50 min dustaq olan bir neçə düşərgə məntəqəsindən ibarət idi. Bu
zaman mən “xoşbəxt” həyatımın yeddinci onilliyinə qədəm qoymuşdum.
Bu yaşda
mən dustaqların meşədə gördükləri ağır işi yerinə yetirə bilmirdim. Məndən
briqadaların yerinə yetirdikləri işlərin hesabını aparmaq üçün istifadə edirdilər.
1952-ci il-də mənim düşərgədə qalmalı olduğum 10 il həbs cəzam tamam oldu.
Məni azadlığa buraxmalı idilər. Lakin, bir cinayətə görə iki cəza vermək olmaz
qanununa zidd olaraq, məni evə buraxmaq əvəzinə 10 gün xüsusi yaradılmış, çox
çətin şəraitdə Stolipin vaqonunda Qazaxıstan vilayətmin Karaqanda şəhərinə
gətirdilər. Orada məni yansökük kənd evində yerləşdirdilər və iş təklif etdilər ki,
özümü dolandıra bilim. Yeni ixtisas - qamışdan həsir toxumağı öyrənməli idim. Bu