Şəmistan Nəzirli

küçəsindəki sovet qoşun hissələrinə hücum edib, Suraxanıdakı  qırmızı qvardiya 
dəstəsini tərksilah etmişlər. Düşmənə xeyli tələfat verməklə yanaşı çoxlu əsgər və 
zabiti əsir almışlar. 
Poruçik  Əli  Əsədullayev 1921-ci ilin dekabr ayında Gürcüstanda həbs 
olunub. 
“Beriyanın imzaladığı 15 dekabr 1921-ci il tarixli məktuba  əsasən,  Əli 
Əsədullayevi Azərbaycan Fövqaladə Komissarlığı  tələb edib. Əli  Əsədullayev 
Beriyanın imzaladığı 30 dekabr 1921-ci il tarixli orderlə  həbsdən azad edilərək 
Bağırovun sərəncamına göndərilib. İş üzrə heç bir təhqiqat işi aparılmayıb.” 
Sonralar  Əli  Əsədullayev Bakıda cıdır meydanında işləyirıniş, daha sonra 
arvadı ilə birlikdə İrana qaçıb. 
Müttəhim Mircəfər Bağırov bu barədə istintaq zamanı bildirdi ki, Əli 
Əsədullayevin nə üçün istintaqa cəlb olunmamasını  və  həbs edilməməsindən 
xəbəri yoxdur. 
Şahidlər Qasımov  Əyyub Mikayıl oğlu, Mehdiyev Əliqulu Kur oğlu 
göstərdilər ki, Mircəfər Bağırovun Əli Əsədullayevlə münasibətləri çox yaxın imiş, 
(“M.C.Bağırovun məhkəməsi” kitabı səh. 39-40-da, Bakı “Yazıçı” nəşriy., 1993-cü 
il). 
Züleyxa xanım  Əsədullayeva - Veber: - Dayını  Əli  Əsədullayevi  Şura 
hökumətinin adamları buraxmaq üçün küllü miqdarda rüşvət istədilər. 
Ümumiyyətlə, bu illərdə özbaşınalıq, talançılıq, rüşvətxorluq baş alıb gedirdi. 
“Qızıl  əsgər” hara ayağını qoyurdusa, oranı  bərbad edirdi. Xalqa divan tutur, 
günahlı, günahsız adamları  həbs edir, güllələyirdilər. Onların arasında dayım  Əli 
də vardı. H.Z.Tağıyev çoxlu qızıl, briliyant verərək onu həbsxanadan azad etdirdi. 
Xüsusi sənəd hazırladaraq, ailə üzvləri ilə birlikdə, Azərbaycandan çıxmasına nail 
oldu. 
Poruçik  Əli  Əsədullayev milyoner Şəmsi  Əsədullayevin oğlu, Hacı 
Zeynalabdin Tağıyevin isə kürəkəni olmuşdur. O, Hacının qızı Leyla xanımın 
həyat yoldaşı idi. 
 
Poruçik İSRAFIL BƏY AĞA OĞLU ŞIXLİNSKİ - 1918-ci ildə Gəncədə 
hərbi məktəbi bitirib. Məktəbdə ikinci rotanın praporşiki vəzifəsində işləyib. 1897-
ci il sentyabrın 10-da Qazaxda Zadəgan ailəsində anadan olub. Qori şəhərindəki 
seminariynın Azərbaycan şöbəsini bitirib. Iyirminci ildə bolşeviklər gələndə AÇK-
yanında qısa müddət xüsusi təyinatlı  dəstənin komandiri olub. Müsavatın qatı 
tərəfdarı  və Sovet hökumətinin qatı düşməni olduğu üçün ittiham edilib. 1926-cı 
ildə Solovetsk həbs düşərgəsinə sürgün olunub. 
 
Poruçik  ADİL BƏY HƏYATOV -  İkinci Bakı süvari alayında ikinci 
batalyonunun komandiri, Birinci Dünya Müharibəsi illərində eyni adlı batalyonun 
komandiri olmuşdur. 1918-ci il avqustun iyirmisində  Şuşanın Malıbəyli kəndini 
ermənilərdən qəhrəmanlıqla müdafiə etdiyinə görə 1918-ci ildə Türkiyənin 
“Məcdiyyə” ordenilə təltif olunmuşdur. 
Xankəndində yerləşən Birinci süvari diviziyasının komandanı polkovnik 
Əfəndiyev və polkovnik Məmmədov 1919-cu il aprelin yeddisində poruçik Adil 

---

bəy Həyatova belə bir xasiyyətnamə vermişlər. “Alayın təşkil olunmasında özünü 
layiqincə göstərən, tərbiyənin və intizamını nümunəvi təşkilində xüsusi səylərini 
və böyük enerjisini nəzərə alaraq podporuçik Adil bəy Həyatova layiq olduğu 
poruçik riitbəsi verilməsi barədə vəsadət qaldırıram.” 
 
Praporşik  PAŞA BƏY RÜSTƏMOV - 1914-cü il iyulun iyirmi dördündə 
Azərbaycan süvari alayına qəbul edilib. 1916-cı il dekabrın beşində kiçik uryadnik, 
1917-ci il sentyabrın on beşində baş uryadnik, həmin il oktyabrın birində 
podpraporşik rütbəsilə  təltif olunub. 1916-cı il mayın otuz birində göstərdiyi 
igidliyə görə “Müqəddəs Georgi” ordeninin dördüncü dərəcəsi ilə təltif olunub. 
1918-ci ilin oktyabrından Milli Azərbaycan ordusunda hərbi xidmətə 
başlayıb. Qarayazıda yerləşən Azərbaycan süvari alayının komandiri, polkovnik 
(sənəddə adını oxumaq mümkün olmadı - Ş.N.) Azərbaycan Əlahiddə korpusunun 
komandirinə yazır ki, xalqımıza sidq-ürəklə xidmət edən podpraporşik Paşa bəy 
Rüstəmovun praporşik rütbəsilə təltif olunmasını təmamilə qanuni hesab edirəm. 
Arxivdə saxlanan bir sənəddə 1918-ci il oktyabrın on dördündə Paşa bəyin 
bolşeviklərə qarşı döyüşdə göstərdiyi igidliyi təsvir olunmuşdur: “Zığ yüksəkliyi 
yaxınlığındakı döyüşdə zabitlərin sayının çatışmazlığı üzündən kiçik gizir Paşa bəy 
Rüstəmov yarım-bölüyə komandirliyi qəbul etdi. Onda Hövsan tərəfindən  
yüksəkliyə hücumu süvari ilə bizim piyada aparırdı. 
Kiçik gizir Paşa bəy Rüstəmov Suraxanı tərəfdən rəqibin cinahına çıxaraq, 
öz cürətli hücumu ilə daşnak və bolşevikləri tutduqları  səngərlərdən qovmağa 
kömək etdi. 
Ümumiyyətlə, arxa cəbhədə olduğu kimi ön cəbhədə də kiçik gizir Paşa bəy 
Rüstəmov tapşırılmış zabit vəzifələrinin hamısını layiqincə yerinə yetirirdi.” 
Paşa bəy 1895-ci il mayın on ikisində  Gəncə  qəzasının Yuxarı Ayıblı 
kəndində anadan olub. Subaydır. Müharibədən  əvvəl təsərrüfatda işləyib. 
Savadlıdır. 
 
Artilleriya podpolkovniki TEYMUR XAN CAHANGİR XAN OĞLU 
XOYSKİ - 1920-ci ilin iyul ayında həbs edilib. Ailəsi ilə birlikdə sürgün 
edilmişdir. 1891-ci il noyabrın iyirmi yeddisində  Gəncədə zadəgan ailəsində 
anadan olmuşdur. Gəncə klassik kişi gimnaziyasını  və 1914-cü ildə Tiflis hərbi 
kadet məktəbini bitirib. Müsavat ordusunda isə ikinci Bakı süvari alayında 
komandir müavini olub. 
Respublika Mərkəzi Dövlət Arxivində polkovnik Şirin bəy Kəsəmənlinin 
1919-cu il yeddi may tarixli raportu saxlanılır. Birinci süvari diviziyasının rəisinə, 
surəti isə Baş  Qərargah rəisinə ünvanlanan raportunda polkovnik Şirin bəy 
Kəsəmənli yazır: 
“Mənə etibar olunmuş alayın kapitanı Teymur xan Xoyski haqqında qısa 
məlumat və ober-zabitin təltifat vərəqini sizə  təqdim edirəm. Məlum edirəm ki, 
onu hələ praporşiklər məktəbində xidmət etdiyi vaxtdan intizamlı zabit kimi 
tanıyıram. O, mənim tabeliyimdə xidmət edərkən özünü məktəb heyətinin 
görkəmli rəhbəri kimi tanınmış, mənim təqdimatımla köməkçim təyin olunmuşdur. 
Günbəgün öz əməyini və enerjisini heç bir şəxsi mənafe güdmədən hərbi xidmətə 

---