ŞӘMİsтan nәZİRLİ



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə114/157
tarix13.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#9969
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   157

iyirmi yeddinci maddəsi ilə, Kavianın özü isə həmin qanunun iyirmi səkkizinci 
maddəsi ilə mücazat olunub həbs olunurlar. Hökm yerinə yetirilir”. 
Altı il yeddi ay Qəsri-Qacar zindanının uca və qalın divarları, dəmir qapıları 
da mərd Azərbaycan oğlu Cəfər Kavianın mübarizə əzmini qıra bilmir. Qəddar Rza 
şah hakimiyyəti həbsdən sonra onu Zəncan şəhərinə sürgün edir. O, Sovet ordusu 
İrana gəldikdən sonra, 1941-ci ildə sürgündən azad olunur. 1944-cü ilə qədər 
Təbrizdə müxtəlif təşkilatlarda çalışan Kavian ziddi-faşist, xalq partiyası və başqa 
partiyaların yaradılmasında iştirak edir. 
1945-ci il degabrın 12-də Cənubi Azərbaycanda silahlı üsyan nəticəsində 
xalq Azərbaycan Demokratik firqəsinin banisi Seyid Cəfər Pişəvərini milli 
hökumətin baş naziri təyin etdi. O taylı qardaşlarımız çoxdan arzuladıqları günə 
çatdılar. Onlar İran çərçivəsində milli muxtariyyət aldılar. Azərbaycan dili rəsmi 
dövlət dili oldu. Ana dilimizdə orta və ali məktəblər açıldı. Səkkiz saatlıq iş günü 
bərpa olundu. Səttarxana və Bağırxana heykəl ucaldıldı. Azərbaycanlıların 
həyatında tam yeni yüksəliş dövrü başlandı. Həmin gün tarixə “21 Azər hərəkatı” 
kimi daxil oldu. 
FədailərAzərbaycanın şəhər və kəndlərini istilaçı İran qoşunlarından 
təmizlədilər. Fövqəladə bacarıqa və hərbi məharətə malik olan Cəfər Kavian 
Azərbaycan Milli hökumətinin qərarına əsasən general-mayor rütbəsinə təltif 
olunaraq müdafiə naziri təyin edildi. 
Həmin ili “Nəcate-İran” qəzeti yazırdı: 
“General Kavian hal-hazırda Azərbaycanın həm qoşun hissəsinə, həm də 
Azərbaycan milis idarələrinə başçılıq edir. Bu şəxs qədim mübariz İran 
azadxahlarından biri olub və Azərbaycan Demokratik hərəkatında iyirmi beş il 
qabaqdan ta indiyə kimi iştirak edibdir. O, Rza şah dövründə illərlə həbsdə olmuş 
və həyatının çox dövrünü zindanda keçirmişdir. “21 Azər hərəkatı”nda Cəfər 
Kavian canfəşan fədai dəstələrinin rəhbərliyini öz əlinə almış, gözəçarpan dərəcədə 
fədakarlıq göstərmişdir. Ona görə də Azərbcayan Demokratik hökuməti Cəfər 
Kavianı hərbi vüzarətxananın vəziri təyin etdi. O, öz silahdaşları - Azadxan Seyid 
Cəfər Pişəvəri, Şəbüstəri, doktor Cavid və başqaları ilə Azərbaycan Demokrat 
Partiyasını, milli hökumətin fəaliyyətini yüksəkliklərə qaldıraraq mürtəce irticanı 
çıxılmaz vəziyyətdə qoymuşdur.  Azərbaycan Demokrat Partiyası və milli 
hökuməti Cəfər Kavianın xalq qarşısındakı xidmətlərini yüksək 
qiymətləndirmişdir. C.Pişəvərinin imzası ilə Mərkəzi Komitənin 1946-cı ilin 
sentyabr tarixli əmrində deyilir ki, ağaye-general Cəfər Kavian, xalq qarşısında 
əməyinizə və əncam verdiyiniz xidmətlərə görə Mərkəzi Komitənin təsvibi üzrə 
Siz Səttarxan ordeni ilə təltif olunursunuz. 
General Cəfər Kavian həm də hökumətin yeni təsis etdiyi “21 Azər” medalı 
ilə təltif olunmuşdur. 
Generalın şəxsi işləri arasındakı bir sənəd diqqətimizi xüsusilə cəlb etdi. 0 
tayın burulğanından keçib gələn bu qiymətli sənədi general-mayor Cəfər Kavian öz 
dəst-xətti ilə yazıb: 
“Azərbaycan Xalq Qoşunları vəzirinin bir nömrəli fərmanı ilə Azərbaycanın 
milli mənafeyini və müqəddaratını  müdafiə etmək üçün Azərbaycanda rəsmi xalq 
qoşunu təşkil olunur. 


Azərbaycan xalq qoşunu vaqeyi bir milli qoşundur. Hər bir azərbaycanlı 
sinif və məzhəbindən asılı olmayaraq, bu qoşunda xidmət etməyə borcludur. Bu 
qoşunda xidmət edən hər bir namuslu şəxsin müqəddəs vəzifəsi Vətəni yadlardan 
qorumaqdan ibarət olmalıdır... 
 
Azərbaycan Xalq Qoşunları vəziri  
Cəfər Kavian 
 
 
 
 
 
 
 
AZADXAHLARIN SON SÖZÜ 
 
Vuruşdular: 
son gülləyə, 
son süngüyə 
son qundağa qədər. 
Vuruşdular: 
hər şey qırmızı geydi; 
Daşdan torpağa qədər. 
Vuruşdular: 
alt dodaqdan 
üst dodağa qalxa bilməyən 
səsə qədər. 
... Söykənib qala divarına 
öldülər ayaq üstə 
çiyin-çiyinə... 
 
Rəsul RZA, 
( “Ərk qalası” şerindən) 
  
  
1946- cı il noyabrın axırlarında Amerika imperializminin köməyi ilə İran 
hökuməti iyun müqaviləsini pozdu. Cənubi Azərbaycanı yenidən fəth etmək üçün 
onun üzərinə hücum etdi. Qoşun yeridib fədailərin azadlığını vəhşicəsinə boğdu. 
Zəncanda, Sərabda, Ərdəbildə, Təbriz və başqa şəhərlərdə “fatehlər” qanlı 
cinayətlər törətdilər. Azadxahları işgəncə ilə öldürən vəhşilər onların uşaqlarını 
belə dara çəkdilər. 
Dekabrda mürtəce idarə üsulu bərpa olundu. İranın baş naziri 
Qəvamulsəltənə ilə Stalin Azərbaycanın milli mənafeyini sarsıdan təkliflər irəli 
sürdülər. Bu böyük azadlıq hərəkatını qanla suvardılar. Canilər, müstəmləkəçilər 


böhtan atırdılar ki, Azərbaycan İrandan ayrılmaq və onun torpağına sahib olmaq 
istəyir. Əslində isə Cənubi Azərbaycanda az müddətdə böyük mübarizə ilə 
qazanılmış azadlığı fədailər bütün İranda həyata keçirmək istəyirdilər.  
Cənubi Azərbaycan Demokratik Respublikasının süqutu M.C.Bağırovun 
köməkçilərindən biri olan Mütəllim Babayevin yaddaşında: “1944-cü ildə Faşist 
Almaniyasına qarşı İkinci Cəbhə hücuma başlayanda İ.Stalinin yeni göstərişini 
aldıq: “Sovet silahlı qüvvələri Cənubi Azərbaycandan çıxarılsın!”. Lakin bu 
tapşırığı M.C.Bağırov çox həvəssiz və ləng yerinə yetirirdi. Çünki yaxşı bilirdi ki, 
qoşun çıxarılsa, şah ordusu  Demokratik Respublikanın bütün qurumlarını 
darmadağın edəcək, adamlara divan tutacaq. Özü də bu divandan təkcə 
Şimaldan  gedənlər  -  inqilab  “ixrac edənlər üçün” deyil,   şah  rejimindən zinhara 
gəlib, böyük ümidlə demokratik harəkata qoşulan bütün iranlılar üçün pay 
düşəcəkdi. 
Pişəvəri tez-tez zəng edir, vəziyyətin gündən-günə pisləşdiyini həyəcanla 
xəbər verir, kömək tələb edirdi. M.C.Bağırov telefon xəttində hər şeyi açıb-
ağartmaq istəmir, konkret tapşırıqlar verirdi: “Mərkəz gözləmək istəmir, silahlı 
qüvvələrin çıxmasını tələb edir...” Sonra deyirdi: “Qoşunun orada olmasından   
istifadə edib  yığışın, adamları və gərəkli avadanlığı sərhədin bəri tayına keçirin”. 
Pişəvəri isə bu qərarla heç cür razılaşmaq istəmir, telefon xəttində az qala 
qışqırırdı: “Bu xəyanətdir, biz belə danışmamışdıq...” Moskva ilə əlaqə telefonu 
uzun zəng  çaldı. Dəstəyi götürdüm. “Yoldaş Stalin  Bağırovla danışacaq,  yarım 
saatdan sonra raxətdə olun”, - dedilər. Bu barədə rəhbərə məruzə etdim. Mənim 
xəbərimi o qədər də ruh yüksəkliyi ilə qarşılanmadı. Görünür, ölkə rəhbərliyindən 
nə eşidəcəyini bilirmiş... 
Düz yarım saatdan sonra telefon yenə uzun zəng  çaldı.   Dəstəyi   qaldırdım.  
“Xətdə yoldaş Stalindir, cavab verin, - dedilər. M.C.Bağırov da o tərəfdən 
telefonun dəstəyini qaldırmışdı, “Baqirov sluşaet, - deyib, İ.Stalinin səsini 
gözləyirdi. Maraq mənə güc gəldiyindən dəstəyi yerə qoymurdum. Deməli, iki 
rəhbərin telefon danışığını eşidə biləcəkdim. Bu, vəzifə səlahiyyətimə zidd olsa da, 
daxili istəyim güc gəldi. Həmin danışığın mətni həmişəlik beynimə həkk olundu: 
İ.Stalin: “Tovariş Baqirov, ti kto?”  M.C.Bağırov susur, İ.Stalin   bir   də 
təkrar edir: “Spraşivayu, tı   kto?”. M.C.Bağırov cavab vermir: “Vı je znaete kto 
ya: Pervıy sekretar ÜK Kompartii Azerbaydcana”. İ.Stalin: net, tı bolşoy durak, 
tovariş Baqirov!” Bağırov susur, Stalin davam edir:  “ti xoçeş tretuyu mirovuyu  
voynu  sozdat?  Xoçeş   ştobı amerikantsı nam podarili atomnuyu ataku?” Sonra 
Stalin birbaşa mətləbə keçir: “Tovariş   Baqirov,   poçemu   ne vıpolnyaeş moe 
ukazanie o vıvode voorucennıx sil  iz  Yujnoqo Azerbaydjana?” M.C.Bağırov 
əsəbi halda izahat postepenno vıvodyatsya iz İrana. No...” İ.Stalin dərhal soruşur: 
“Çto no?..” M.C.Bağırov: “Tovariş Stalin, jivoy kontinqent sovetsqoy divizii 
skorom vremeni pokinet svoyu pozitsiyu, a çast vooruceniy, dumayu pridetsya 
ostavlyat mestnım citelyam molodoy respubliki dlya samooboronı, ibo şaxskaya 
qvardiya qotova istrebit ne tolko naşix poslantsev, i mestnıx demokratov...” İ.Stalin 
bir qədər də hündürdən: “Naprasno tak dumaeş. Nikakoy otdaçi oruciy çucim 
rukam! Amerikantsı davno nablyudayut za naşimi deystviyami v İrane, i uprekayut 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   157




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə