ŞӘMİsтan nәZİRLİ

 
Uzaqdan-uzağa tanırsan məni, 
Biriya ömründə unutmaz səni. 
Yadından çıxarma əziz Vətəni, 
Cəfər iradəli, adı Kavian, 
Dostlu, aşinalı, yadlı Kavian. 
 
Noyabr, 1998-ci il. 
 
 
GENERAL - MAYOR 
MAHMUD ƏBİLOV 
 
Şahdağın döşünə sığınmış Qusar rayonunun Ukur kəndini ilk dəfə görəndə 
ulu Zərdüştün sözlərini xatırladım: “Ormanı sevirəm. Şəhərlərdə yaşamaq pisdir, 
oralarda azğın çoxdur”. 
Hələ Sovetlər vaxtı general Mahmud Əbilov haqqında televiziya üçün veriliş 
hazırlamağa gedəndə bu kəndin əsrarəngiz təbiəti məni valeh eləmişdi. Göyləri 
dələn xan çinarları, min bir boran görmüş, yenilməz qəhrəmanlar kimi məğrur 
dayanan qocaman palıdları adamı heyran edirdi. Xoş simalı, şirin ləhcəli, 
qonaqpərvər insanları isə bu kəndin yetirdiyi sərvətdir. Səfər yoldaşım, şair Oqtay 
Rzanı da ilhama gətirən bu yerin gözəlliyi oldu. Şair oradaca “General” şerini 
yazdı. 
 
Vüsala yetməyə səbrim tükəndi, 
Xatirə çiçəyi dərdim, general! 
Ərzə göz açdığın səfalı kəndi, 
Mən də öz gözümlə gördüm, general! 
 
Müdrik, unudulmaz, fədakar insan! 
Ən gözəl abidən mərd elindədir; 
Özün Bakıdakı xiyabandasan, 
İlk izin Uğurçay sahilindədir. 
 
General Mahmud Əbilovun anadan olmasının 80 və 90 illiyi münasibətilə 
veriliş hazırlamağım xoş xatirəyə döndü. Hər gün, hər il sürətlə Samur və Uğur 
çayının dum-duru suları kimi gəlib keçdi. Zaman da, quruluş da dəyişdi... 
1898-ci il sentyabrın 15-də Əbdülrza kişinin ocağında dünyaya gələn general 
Mahmud Əbilovun müstəqillik qazandığımız bir şəraitdə yüz yaşı tamam oldu. 
Uşaqlıq və gəncliyi əzablı keçən Mahmud Əbilovun orta məktəb yoldaşları 
onda sağ-salamat idi. Ağsaqqal Məhəmməd Əşrəfovun, Pirseyid Heybətovun, 
Şövkət Həsənovun generalın uşaqlığından danışdıqları nağılabənzər xatirələrini 
indi də unuda bilmirəm. 
Məhəmməd kişi nağıl edirdi ki, 1908-ci ildə kəndimizdə tif xəstəliyi 
yayılmışdı. İnsanlar milçək kimi qırılıb məhv olurdu. Bu xəstəlikdən balaca 

---

Mahmudun əvvəl atası, sonra da anası vəfat etdi. Kəndimizin mollası Nəcməddin 
Əşrəfov bir qırmızı inəyi kəndin dörd yanına dörd dəfə dolandırıb qurban kəsdi. 
Bununla da xəstəlik dayandı. 
Pirseyid Heybətov: - On yaşlı Mahmudun ata-anası vəfat etdikdən sonra 
mənim atam onu öz himayəsinə aldı. O vaxt kəndimizdə rus-tatar məktəbi vardı. 
Onu 1912-ci ildə şamaxılı müəllim Hüseyn Musayev açmışdı. Atam Mahmuda 
ibtidai təhsil verdikdən sonra Yalamaya apardı. 1920-ci ilə kimi Mahmud atamın 
himayəsində yaşadı. 
  
Təlatümlü illərdə, qarışıq zamanda Bakıya gələn gənc Mahmud Vətənin 
müdafiəçisi olmaq kimi şərəfli bir peşə seçir. O, 1921-ci ilin fevral ayında Tiflisə 
gedib komandirlər məktəbinə daxil olur. 
Gənc zabit Mahmud Əbilov 1924-cü ilin yayında Hərbi İnqilab Şurasının 
əmrilə 77-ci Azərbaycan atıcı diviziyasında rota komandiri kimi fəaliyyət göstərir. 
Bu diviziyada o, general Əliağa Şıxlinski, Səməd bəy Mehmandarov, Qambay 
Vəzirov, Cəmşid xan Naxçıvanski kimi görkəmli sərkərdələrin rəhbərliyi ilə hərb 
elminin sirlərinə daha mükəmməl yiyələnir. Hərbçi taleyi, hərbçi işi gənc zabit 
Mahmud Əbilovu xüsusi tapşırıq dalınca ölkənin bir guşəsindən o birinə 
göndərirdi. İstər Qorki şəhərində,  istərsədə Uzaq Şərqdəki Voroşilov adına 
korpusun tərkibində qulluq edən kapitan Əbilov prinsipiallığı, hərbi nizam-intizamı 
ilə nümunəvi zabitlər sırasında olurdu. 1928-ci ildə Moskvada Baş Qərargahın ali 
akademik kursunu mayor rütbəsində bitirən Mahmud Əbilov alay komandiri təyin 
olunur. O, Monqolustanın qızmar səhralarında, Xasan gölünün sahillərində 
əsgərləri ilə yapon samuraylarına qarşı vuruşmuşdur. 
Uzaq Şərqin sərt iqlimində qazandığı hərbi əzmkarlıq Böyük Vətən 
müharibəsi illərində podpolkovnik Mahmud Əbilovun karına gəlmişdir. Cəbhədə 
Qafqazın mərd oğlu adını qazanmış 70-ci atıcı diviziyanın komandiri, general 
Mahmud Əbilov 1943-cü ildə Smolensk və Roslavl şəhərlərini düşməndən azad 
edir. Bu hərbi əməliyyatı Sovet qoşunlarının uğuru kimi qiymətləndirən Ali 
Sovetin sədri M.İ.Kalinin yazırdı: 
  
“Hörmətli Mahmud Əbdülrza oğlu! Smolensk və Roslavl şəhərlərinin 
alınması əməliyyatına bacarıqla rəhbərlik etdiyinizə və faşist işğalçılarına qarşı 
döyüşlərdə qazandığınız müvəffəqiyyətlərə görə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyəti 
Sizi 1943-cü il 28 sentyabr tarixli fərmanı ilə ikinci dərəcəli “Kutuzov” ordeni ilə 
təltif etmişdir. 
Həmin ordeni sizə göndərir və əlinizi möhkəm sıxıram. 
 
M.İ.Kalinin”. 
 
Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində mərdliyi, şəxsi nümunəsi və yüksək 
komandirlik bacarığı ilə fərqlənən general Mahmud Əbilov Brandenburq darvazası 
önündə qələbəni qarşılıyanlardan olmuşdur. Burada onun diviziyası müttəfiqlərin 
qoşunları ilə görüşmüşdür. (General Əbilovun qvardiyaçıları birincilər sırasında 
Elba sahilinə çıxmış və ona Amerika ordeni təqdim edilmişdir. ABŞ prezidenti 
Harri Trumenin imzaladığı sənədin surəti hazırda Qusar rayon diyarşünaslıq 
muzeyində saxlanılır. Orada yazılır: 

---

“Ağ ev, Vaşinqton. İnformasiya legionu üçün sitat. Qızıl Ordunun diviziya 
komandiri Mahmud Əbilov 1943-cü ilin avqustundan 1945-ci ilin may ayınadək 
çox böyük mərdlik göstərmiş və ona etibar olunan döyüşlərə bacarıqla rəhbərlik 
etmişdir. 
Diviziya onun komandanlığı altında döyüşə-döyüşə Desna çayını keçmiş, 
Narev çayının sahillərini tutmuş və faşist qoşunlarının böyük bir qrupunu 
darmadağın etmişdir. Bununla da ordunun əsas qüvvələrinin Berlinə doğru  
irəliləməsini asanlaşdırmışdır.  
General    Mahmud    Əbilovun    cəsur hərəkəti,  şəxsi nümunəsi,  rəşadəti 
və mərdliyi diviziya qarşısında qoyulmuş vəzifələrin yerinə yetirilməsinə çox 
kömək etmişdir...” 
General Əbilov hünərinə və qəhrəmanlığına görə Amerikanın fəxri 
“Legionof-merit” ordeni ilə təltif olunmuşdur. 
İgid sərkərdə “Lenin” və beş dəfə “Qırmızı Bayraq”, sərkərdələrə məxsus 
“Kutuzov”,  “Suvorov”,  “Boqdan Xmelnitski” və Polşa Xalq Respublikasının  
“Virtuti-Millitari” ordenləri və çoxlu medallarla təltif olunmuşdur. 
İki xalqın - Azərbaycan və ləzgi xalqlarının igid oğlu general Mahmud 
Əbilov istefaya çıxdıqdan sonra Bakı Dairə Zabitlər evi yanında hərbi-elmi 
cəmiyyətin üzvü olmuşdur. O, 1972-ci ildə yetmiş dörd yaşında vəfat etmişdir. 
Qədirbilən xalqımız Mahmud Əbilovun xatirəsini daim əziz tutmuşdur. 
General-mayor Mahmud Əbilovun 100 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında 
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 avqust 1998-ci il tarixli sərəncamı ilə 
əlaqədar görülən tədbirlər də bu ehtiramın təzahürüdür. 
 
İyun, 1998-ci il.   
  
 
Vaxt gələr, açılar bağlı qapılar, 
Əsrin arxivindən nələr tapılar. 
 
Məmmədhüseyn ŞƏHRİYAR. 
 
 
UNUTSAQ, UNUDULARIQ... 
  
El şairlərinin sözləri o qədər narın, o qədər incədir ki,  
insanın ürəyi o sözlərdən öz payını almamış sovuşa bilmir.  
Onların bəzisini oxuyanda adamın könlü qızılgül qönçəsi kimi 
çıtlayıb, dodaqlarında gülümsənmək görünüb, gözləri də şəhlalanır.  
Qəmli, qussəli bir parçası söyləndikdə, qayğı oxları kimi, qulaq  
asanların qəlblərini dəlik-dəlik edib ilan kimi qıvrıldır. 
 
Solman MÜMTAZ, 
Tədqiqatçı-ədəbiyyatşunas. 
  

---